مقاله پژوهشی
علی صیادانی؛ یزدان حیدرپور مرند
چکیده
ساختارهای گفتمان مدار با یک تعبیر کلی متشکل از عناصر و نشانه‌های معنایی است. این نشانه‌های معنایی با مجموعۀ تلفیقی از کنش‌های رفتاری و وجوه تعاملی مفهوم خود را بازمی‌یابند. چنین بستری مفهوم ترکیب‌بندی چندوجهی را در جریان‌های گفتمانی نشان می‌دهد که به‌صورت ابتکاری توسط گونترکرس مطرح گردید. کرس واکاوی دقیق جریان‌های گفتمانی ...
بیشتر
ساختارهای گفتمان مدار با یک تعبیر کلی متشکل از عناصر و نشانه‌های معنایی است. این نشانه‌های معنایی با مجموعۀ تلفیقی از کنش‌های رفتاری و وجوه تعاملی مفهوم خود را بازمی‌یابند. چنین بستری مفهوم ترکیب‌بندی چندوجهی را در جریان‌های گفتمانی نشان می‌دهد که به‌صورت ابتکاری توسط گونترکرس مطرح گردید. کرس واکاوی دقیق جریان‌های گفتمانی را منوط به بررسی ویژۀ سه عنصر فرانقشی (بازنمودی، تعاملی و ترکیبی) می‌داند. به باور او در فرانقش بازنمودی گفته پرداز عناصر روایی از الگوهای مادی، ذهنی و رفتاری را مدنظر قرار می‌دهد. وجوه تعاملی از قالب‌های کارکردی سخن سویۀ دیگری از تحلیل جریان ارتباطی را نمایان می‌کند. نمود ترکیبی، حالت تلفیقی عناصر روایی را با وجوه تعاملی فراهم می‌کند. در پژوهش حاضر پژوهشگران با مدنظر قرار دادن رویکرد توصیفی- تحلیلی درصدد تلفیق تطبیقی عناصر فرانقشی در فضای گفتمانی میان عاملان کنش و متأثر از وجوه قدرت در ایدئولوژی آن عاملان در رمان حُجرة از أمل ناصر الفاران (2021) دارد. رمان حاضر به جهت شاکلۀ ارتباطی و فضای اجتماعی میان عاملان زبانی قابلیت تطبیق و بررسی بر اساس عناصر فرانقشی بازنمودی، تعاملی و ترکیبی کرس را دارد. با ارزیابی عناصر مزبور از محتوای گفتمانی رمان حُجرة چنین برداشت می‌شود که تعاملات فردی در چارچوب روایی گفتمان مطابق با فرایندهای رفتاری و احساسی در قالب گروه‌های کارکردی سخن نمایان می‌شود و ارائه اطلاعات نشانگر حاکمیت وجوه تعاملی از انواع مختلف (پرسشی، قضاوتی، پیشنهادی و ...) در مجموعۀ رفتارهای عاملان زبان است.
مقاله پژوهشی
رسول بلاوی؛ فاطمه نعمتی؛ صادق البوغبیش
چکیده
مردم عرب خطّۀ خوزستان فرهنگ و تفکّرات خود را علاوه بر جامعۀ عرب از بقیۀ اقوام همجوار کسب کرده‌اند، این داد و ستد دوجانبه موجب ایجاد گنجینه زبانی و فرهنگی پرباری شده است. پژوهش و بررسی در زبان و فرهنگ این مردمان به ویژه ضرب‌المثل‌ها می‌تواند دریچه‌ای برای تبیین بسیاری از موضوعات مرتبط با زنان عرب ایران باشد. این زنان در نقش مادر، ...
بیشتر
مردم عرب خطّۀ خوزستان فرهنگ و تفکّرات خود را علاوه بر جامعۀ عرب از بقیۀ اقوام همجوار کسب کرده‌اند، این داد و ستد دوجانبه موجب ایجاد گنجینه زبانی و فرهنگی پرباری شده است. پژوهش و بررسی در زبان و فرهنگ این مردمان به ویژه ضرب‌المثل‌ها می‌تواند دریچه‌ای برای تبیین بسیاری از موضوعات مرتبط با زنان عرب ایران باشد. این زنان در نقش مادر، همسر، خواهر و دختر، در بسیاری از ضرب‌المثل‌ها جایگاه والایی داشته و از آنها به نیکی یاد می‌شود. البته در پاره‌ای از ضرب‌المثل‌ها نیز، عنصر زن متهّم به شیطنت، سادگی، ضعف، حیله‌گری و نیرنگ شده است که در رفتار با آنها جانب احتیاط را باید در نظر گرفت. این پژوهش با هدف تحلیل انتقادی گفتمان بازتاب‌یافته درباره زنان در ضرب‌المثل‌های عربی خوزستان و با بهره‌گیری از نظریۀ فرکلاف به شیوۀ میدانی - تحلیلی نگاشته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جامعه عرب خوزستان به سان دیگر ملت‌ها و اقوام با استفاده از ضرب‌المثل‌ها به بازتولید روابط بین عناصر مختلف نظام اجتماعی مانند خانواده، تبار، ازدواج، قدرت می‌پردازد و زن را به اشکال متعدّدی همچون زن مثبت، منفی، توأمان مثبت و منفی ترسیم می‌کند. در این گفتمان، قدرت، از آنِ مرد است، و گاهی زنی را به زنی دیگر با توجه به نقش و جایگاه اجتماعی وی برتری می‌دهند. الگوی غالب در گفتمان ضرب‌المثل‌ها اینست که به زن در نقش مادر و خواهر نگاه مثبتی وجود دارد اما در ضرب‌المثل‌های مبتنی بر نظام خویشاوندی و روابط قبیله‌ای، تبعیض و نابرابری جنسیتی به طرز قابل توجهی نمود می‌یابد.
مقاله پژوهشی
بهمن اقازاده؛ عبدالاحد غیبی؛ مهین حاجی زاده؛ حسن اسماعیل زاده
چکیده
نشانه‌شناسی ادبی به عنوان یکی از شیوه‌های نقد ادبی به بررسی ساختار دلالتی آثار ادبی می‌پردازد و با تحلیل جهان درون متن، نقش نشانه‌های زبانی در ساخت و تولید معنای اثر ادبی را بیان می‌کند. نظریۀ نشانه‌شناسی پیرس از روش‌های نقدی مناسب برای تحلیل آثار منظوم است که نشانه را به سه بخش بازنمون، موضوع و تفسیر تقسیم می‌کند. در این نظریه ...
بیشتر
نشانه‌شناسی ادبی به عنوان یکی از شیوه‌های نقد ادبی به بررسی ساختار دلالتی آثار ادبی می‌پردازد و با تحلیل جهان درون متن، نقش نشانه‌های زبانی در ساخت و تولید معنای اثر ادبی را بیان می‌کند. نظریۀ نشانه‌شناسی پیرس از روش‌های نقدی مناسب برای تحلیل آثار منظوم است که نشانه را به سه بخش بازنمون، موضوع و تفسیر تقسیم می‌کند. در این نظریه مفهوم نشانه و شکل نهایی آن از ارتباط این سه جزء با هم تشکیل می‌شود. در شعر معاصر، شاعر به کمک نشانه‌های زبانی مضمون‌های شعری‌اش را خلق می‌کند و به شکلی کنایی و غیرصریح اغراض شعری خود را بیان می‌دارد. محمد آدم شاعر مصری از شاعران نوگرایی است که مفهوم مرگ در اشعارش بازتاب وسیعی دارد و نشانه‌ها در خلق مضمون‌های شعری‌اش در مورد مرگ نقش مهمی ایفا می‌کند. مقاله حاضر می‌کوشد با تأکید بر نظریۀ نشانه‌شناسی پیرس و همچنین استفاده از مبانی نشانه‌شناسی رمزگان‌ها، نشانه‌های مربوط به مفهوم مرگ را در اشعار محمد آدم تحلیل کند و وجوه پنهان متن شعر او را آشکار سازد. داده‌های پژوهش حاکی از آن است که آدم از طریق بازنمون و تصاویر شعری و حالات مرئی همچون تصویر سقوط سنگ‌ها و عنکبوت‌های بزرگ و ... روساخت متن خود را می‌سازد و به کمک موضوع و با ذکر جزئیات، برخی ویژگی‌های مرگ نظیر ترسناک بودن و ناشناخته بودن آن، مفهوم نشانه‌های مربوط به مرگ را گسترش می‌دهد و در پایان با کمک تفسیر، مفهوم نشانه را تکمیل می‌کند و نگرش کلی خود نسبت به مقولۀ مرگ و زندگی را بیان می‌کند.
مقاله پژوهشی
زهره بهروزی؛ علی خضری؛ رسول بلاوی؛ محمد جواد پورعابد(حصاوی)
چکیده
الاستعارة المفهومیّة تقنیة لغویة حدیثة فی اللغة المعرفیّة حیث یقوم علی العلاقة بین اللّغة و‌الإدراک و‌تخلق العدید من الصّور للمفاهیم الانتزاعیّة. لایکوف وجونسون حدّدا أنماط الاستعارة المفهومیّة من خلال کتابهما (الاستعارات الّتی نحیا بها) و‌فتحا باباً جدیداً فی البحوث اللّغویّة؛ لأنّ علم اللّغة المعرفیة یرکّز علی دراسة الاستعارة ...
بیشتر
الاستعارة المفهومیّة تقنیة لغویة حدیثة فی اللغة المعرفیّة حیث یقوم علی العلاقة بین اللّغة و‌الإدراک و‌تخلق العدید من الصّور للمفاهیم الانتزاعیّة. لایکوف وجونسون حدّدا أنماط الاستعارة المفهومیّة من خلال کتابهما (الاستعارات الّتی نحیا بها) و‌فتحا باباً جدیداً فی البحوث اللّغویّة؛ لأنّ علم اللّغة المعرفیة یرکّز علی دراسة الاستعارة و‌نشأتها بناءً علی الثقافة و‌الأفکار، رغم أنّ علم البلاغة یتناول الاستعارة بالمعالجة من جهة قوة الشاعر و‌مخیلته. تقنیّة الاستعارة المفهومیّة أو الإدراکیّة تحظی بدور هام فی الدّراسات اللّغویّة لأنّها تُعتبر عملیّة ذهنیّة قبل أن تکون لغویّة. اعتماداً علی هذه التقنیّة، الکتاب و‌الشعراء یستطیعون التجسید و‌تصویر المفاهیم المجرّدة الانتزاعیّة بشکل أحسن، کما رأینا الاستعارة المفهومیّة میزة لغویّة عند فلیحة حسن فی دیوانها (یا أمّی)؛ بما أنّ فکرة الشاعرة فی هذا الدیوان تتمحور حول المفاهیم الإنسانیّة، و‌المفاهیم الاجتماعیّة، و‌توظیف الاستعارة فی خدمة تعمیق المعانی والتعبیر عن مفاهیم الحرب، و‌الفراق، و‌الأحاسیس و‌العواطف، و‌الکارثة، و‌الروح، و‌الزمن، و‌الحبّ. فهذا لفت انتباهنا واعتماداً علی المنهج الوصفی التحلیلی، قمنا بدراسة الاستعارات المفهومیّة المستخدمة و‌توظیفها فی دیوان (یا أمی). فقد توصلت الدّراسة إلی أنّ الشاعرة قد استفادت من الاستعارات المفهومیّة علی ثلاثة أنماطها: الاستعارة البنیویّة، و‌الأنطولوجیّة، و‌الاتّجاهیّة، و‌إنّها لم تکتف بإطار محدّد للتعبیر عن الأحاسیس، بل معتمدة علی الإبداع وخلق الاستعارات الجدیدة تعرب عن أفکارها خاصّة أحاسیسها بأنماط و‌تعابیر متنوّعة، و‌تعطی تصویراً واضحاً عمّا یؤذیها أو یفرحها؛ لتأثیر الجنس و‌الروح اللطیفة لفلیحة حسن رأینا أنّ الشاعرة قد اعتمدت علی عناصر الطبیعة فی حقل المبدأ حینما تظهر الأحساسیس المّرة و‌الحلوة، و‌الروح، و‌النفس فی حقل المقصد.
مقاله پژوهشی
امیر فرهنگ دوست؛ عبدالاحد غیبی؛ مهین حاجی زاده
چکیده
بحث از من و مواجهه‌اش با دیگری یا «جز من» از کهن‌ترین و بنیادی‌ترین موضوعات علوم شناختی بالأخص فلسفه است. این موضوع در فلسفۀ جدید بهشکل ویژه‌ای مطمح-نظر نظریه‌پردازان قرار گرفته است. در این میان، «مارتین هایدگر» با شیوۀ پدیدارشناسانی هرمنوتیک خود، جزئیات جدید و عمیقی از آن را به منصۀ ظهور رسانده است. گرچه زبان و ...
بیشتر
بحث از من و مواجهه‌اش با دیگری یا «جز من» از کهن‌ترین و بنیادی‌ترین موضوعات علوم شناختی بالأخص فلسفه است. این موضوع در فلسفۀ جدید بهشکل ویژه‌ای مطمح-نظر نظریه‌پردازان قرار گرفته است. در این میان، «مارتین هایدگر» با شیوۀ پدیدارشناسانی هرمنوتیک خود، جزئیات جدید و عمیقی از آن را به منصۀ ظهور رسانده است. گرچه زبان و واژگان برساخته و پرپیچ‌و‌خم او دریافت آراءش را در سخت‌ترین حالت خود قرار داده، اما در قرائت فیلسوفان بعد از او جزئیات عالمگیری از آن در ذیل وجود، موجود و نسبتش با خود، دیگری و جهان آشکار شده است. این پژوهش درصدد است تا با بهره جستن از اندیشه و روش‌مندی این فیسوف آلمانی، نسبت‌‌های «دازاین» یا همان هستنده را با دیگری در رمان «أقودُک إلی غیری» از «عائشة أرناؤوط»، شاعر و نویسندۀ سوری-آلبانیایی بکاود. نتایج برآمده از شیوۀ توصیفی تحلیلی این جستار حکایت از آن دارد که أرناؤوط طرح داستانی‌اش را بی‌توجه به نگرۀ هایدگر درنینداخته است؛ چه رمانش که موضوع من و دیگری از پیشانی‌‌نوشت آن هویدا است در ذیل مؤلفه‌هایی چون «همبودی»، «گفتمان تفسیری»، «دگرپروایی» و «پرتاب‌شدگی» که مواجۀ دازاین و دیگری را ساختمند کرده، قابل تطبیق است؛ مقولاتی که در ارتباطِ «مریم» -قهرمان داستان- با شخصیتهای اصلی و فرعی رمان به‌‌نحو پرنمودی تعقیب می‌شود.
مقاله پژوهشی
مهدی برزگر؛ حسن مجیدی؛ حجت اله فسنقری؛ مصطفی مهدوی آرا
چکیده
"ساختگرایی تکوینی" یعنی اثر ادبی محصول ساختار ذهنی افرادی است که نویسنده به آنها تعلق دارد؛ براین اساس میان ساختار محیط اجتماعی و ساختار آثار ادبی همخوانی وجود دارد. وظیفه منتقد اجتماعی کشف رابطة جهان اثر با ساختارهای ذهنی طبقات اجتماعی به منظور فهم بهتر آثار ادبی است. اباظه یکی از نویسندگان متعهد مصر است که هنر داستان‌نویسی ...
بیشتر
"ساختگرایی تکوینی" یعنی اثر ادبی محصول ساختار ذهنی افرادی است که نویسنده به آنها تعلق دارد؛ براین اساس میان ساختار محیط اجتماعی و ساختار آثار ادبی همخوانی وجود دارد. وظیفه منتقد اجتماعی کشف رابطة جهان اثر با ساختارهای ذهنی طبقات اجتماعی به منظور فهم بهتر آثار ادبی است. اباظه یکی از نویسندگان متعهد مصر است که هنر داستان‌نویسی را در خدمت پیشرفت جامعه قرار داد. نویسنده در رمان «ثُمَّ تَشرَقُ الشَّمس» از هنر شخصیت‌پردازی در جهت ارتقای سطح آگاهی طبقاتی و انسجام‌بخشی به آرمان‌ها، اندیشه و افکار جامعه بهره می‌برد. این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و در پرتو نظریة ساختگرایی گلدمن کوشیده‌است میزان موفقیت اباظه را در خلق رمان به عنوان ساختار معنادار و انسجام‌بخشی به جهان‌نگری طبقات اجتماعی جامعة مصر تبیین نماید. ساختارهای معنادار درون متن، درون‌مایه‌های تکرار شوندة اجتماعی و نوع دیدگاه طبقاتی نویسنده از مقولة جهان‌نگری پنهان در اثر ادبی است که نویسنده با هنر شخصیت‌پردازی و با استفاده از خصوصیات ظاهری، گفتاری، لحن و زبان شخصیت‌ها آن را عیان می‌سازد. نتایج نشان می‌دهد که نویسنده با استفاده از هنر داستان‌نویسی تصویری از واقعیت‌ها، اندیشه‌ها و ارزش‌های جامعه ترسیم می‌کند و در دنیای خیالیِ رمان، بدان‌ها انسجام می‌بخشد. تنوع آوایی و انعکاس صداهای گوناگون از زبان شخصیتهای اصلی و فرعی و تناظر میان پیرنگ و شخصیتهای داستانی با ساختارهای محیطی جلوة هنری اثر ادبی است که جهان‌نگری و آگاهی طبقاتی جامعة مصر را ترسیم می‌نماید.
مقاله پژوهشی
راضیه صدری خانلو؛ علیرضا شیخی؛ عبدالعلی آل بویه لنگرودی؛ مصطفی پارسایی پور
چکیده
خوانش‌های نوین رویکرد نواندیشانه باختین، بواسطه بازنمایی لایه‌های هم‌اقناع‌گر در فضای تکثر و ناهمگنی چندآوای رمان، الهام‌بخش نظریه "گفتگومندی" بود. گفتگومندی، مبتنی بر مولفه‌های: کارناوال، گروتسک، هتروگلوسیا، پولیفونی وکرونوتوپ و کاربست مفاهیم زیرشاخه‌ای بسیار، منادی چندآوایی و کثرت‌گرایی مطلق‌ستیزی است که ساحت‌های ...
بیشتر
خوانش‌های نوین رویکرد نواندیشانه باختین، بواسطه بازنمایی لایه‌های هم‌اقناع‌گر در فضای تکثر و ناهمگنی چندآوای رمان، الهام‌بخش نظریه "گفتگومندی" بود. گفتگومندی، مبتنی بر مولفه‌های: کارناوال، گروتسک، هتروگلوسیا، پولیفونی وکرونوتوپ و کاربست مفاهیم زیرشاخه‌ای بسیار، منادی چندآوایی و کثرت‌گرایی مطلق‌ستیزی است که ساحت‌های اقتدارگری استکباری را برنمی‌تابد. کرونوتوپ بواسطه درآمیختگی‌های زمانی‌مکانی و ایجاد قیاسهایی میان زمان و مکان‌های شخصیتهای جهان‌متن و نیز تطبیق مقایسه‌‌ای آن بر احوالات مخاطب برون‌متنی، زمینه‌ساز نفی تک‌سویگی مطلق و خلق جهانی دیالکتیکی بلکه گفتگومند در رمان است و طبق تقسیم‌بندی باختینی در قالب زیرشاخه‌هایی چون " دیدار"، "جاده"، "آستانه" و" سالن" بررسی می‌گردد. "محمد برادة" نویسنده مراکشی، به-دنبال آشنایی با رویکرد روایت‌شناختی باختینی، در نوآفریده‌های روایی‌اش دست-به‌کار بهره‌گیری از تمهیدات ویژه کرونوتوپ و نمونه‌سازی‌های خلاقه شد. نگارندگان بمنظور بررسی تطبیقی مقولات کرونوتوپیک، با روش تحلیل‌محتوا به شیوه توصیفی-تحلیلی، خلق انواع پیوستارهای زمانی‌مکانی در رمان "حیوات متجاورة" را زمینه آشنایی با چگونگی ترویج مفاهیم گفتگویی همچون کثرت-افزایی و نافرجامینگی در جهان‌متن کرده‌اند. براده با کاربست گونه‌های کرونوتوپی، بر جریان بنیانهای مفهومی کرونوتوپی همچون احتمال، تصادف، تقاطع، تنش عواطف و ارزشها و.. در حیوات تاکید کرده، مقولاتی گفتگویی چون نفی جهان تک‌گزینه‌ای، امکان‌مندی هم‌آیی و قیاس‌پذیری بی‌چون‌وچرای سرنوشت‌های متباین، و مصاحبت چهارچوب‌گریز را ترویج می‌نماید و سرریز آگاهی در دوگانی کرونوتوپ نویسنده/کرونوتوپ خواننده را به گفتاوردی شناخت‌آفرین پیرامون نسبیت و چندوجهی‌بودگی حقیقت احوالات انسانی منتهی می‌سازد.
مقاله پژوهشی
الهه ستاری؛ حسین شمس آبادی
چکیده
مفهوم «نیستی»، «فنا»، «هیچ‌انگاری» از مفاهیم اصیل و بنیادین در عرفان و تصوف از گذشته بوده است و امروزه نیز در قالب مفاهیم و اشکال دیگر بروز یافته است. فنا و نیستی در عرفان عالی‌ترین خصیصه یک انسان است که او را به درجات بزرگ و متعالی می‌رساند. در عرفان و فلسفه جدید این مقوله با وجود گسترش مباحث مادی‌گرایی و اومانیستی، همچنان با قوّت ...
بیشتر
مفهوم «نیستی»، «فنا»، «هیچ‌انگاری» از مفاهیم اصیل و بنیادین در عرفان و تصوف از گذشته بوده است و امروزه نیز در قالب مفاهیم و اشکال دیگر بروز یافته است. فنا و نیستی در عرفان عالی‌ترین خصیصه یک انسان است که او را به درجات بزرگ و متعالی می‌رساند. در عرفان و فلسفه جدید این مقوله با وجود گسترش مباحث مادی‌گرایی و اومانیستی، همچنان با قوّت در میان معنویت‌‌گرایان و نظریه‌پردازان عرفان و فلسفه مدرن کاربرد دارد. از جمله همین صاحبنظران مایستر اکهارت می‌باشد که در آثار مشهور خود همچون مکاشفات، مواعظ و غیره بر مقوله نیستی انسان توجه زیادی کرده است. او که یکی از تأثیرگذارترین شخصیتهای معنوی دوره معاصر است، در آراء و آثار خود بر مؤلفه‌هایی چون ترک خودپسندی، فقر، انقطاع، وارستگی و غیره اشاره کرده است. این مقاله با توجه به اهمیت این بحث و چگونگی بازتاب بارقه‌هایی از آن در متون شعری معاصر عربی، کوشیده است تا به تحلیل این مؤلفه‌ها در شعر ودیع سعاده شاعر نوپرداز و برجسته لبنانی بپردازد. ودیع که از مشارب عرفانی، سورئالیستی و همچنین نهیلیستی و فلسفه دکارتی تغذیه می‌کند در شعر خود به مفهوم نیستی در سطح وسیعی بها داده است و این مقاله تلاش می‌کند، با تطبیق مؤلفه‌های نظریه اکهارت به رابطه شعر ودیع با مقوله نیستی اکهارت بپردازد. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که ودیع از نمودهای فنا همچون تواضع، نفی دانایی و ووارستگی بهره گرفته است و این نمودها را برای تجسم بهتر جهان‌بینی سورئالیستی، تبعید و پوچ‌گرایی به کار برده است.
مقاله پژوهشی
زینه عرفت پور
چکیده
یوسف السباعی (1917-1978) یکی از داستان نویسان معاصر مصری است. او در داستان‌ها و رمان‌های خود، معضلات جامعۀ مصر را ترسیم‌کرده‌است. از آنجا که السباعی در رمان أرض النفاق معضلات و مفاسد اخلاقی- اجتماعی جامعۀ خود را در ژانر فانتزی از‌رهگذر یک قهرمان پروبلماتیک به‌خوبی به‌تصویر‌کشیده‌است؛ لذا بر آن شدیم که با روش توصیفی- تحلیلی، این ...
بیشتر
یوسف السباعی (1917-1978) یکی از داستان نویسان معاصر مصری است. او در داستان‌ها و رمان‌های خود، معضلات جامعۀ مصر را ترسیم‌کرده‌است. از آنجا که السباعی در رمان أرض النفاق معضلات و مفاسد اخلاقی- اجتماعی جامعۀ خود را در ژانر فانتزی از‌رهگذر یک قهرمان پروبلماتیک به‌خوبی به‌تصویر‌کشیده‌است؛ لذا بر آن شدیم که با روش توصیفی- تحلیلی، این قهرمان را براساس رویکرد جامعه‌شناختی لوسین گلدمن مورد واکاوی قرار‌دهیم. نتیجۀ این پژوهش بیانگر این‌است که نویسنده خود به‌عنوان یک شخصیت مسئله‌مندی که در جامعۀ تباه خود برای احیای ارزشها و فضایل اخلاقی راهی نمی‌یابد، از میان قشر متوسط جامعه، در بستری مشابه بستر جامعۀ خود، قهرمانی مثبت می‌آفریند که دچار نارضایتی درونی و اشتیاقِ عاطفی به-دستیابیِ مستقیم به‌ارزش‌های کیفی فرافردی است؛ لذا مشکلات اجتماعی و راذیل اخلاقی به‌ویژه نفاق و ریاکاری را در طبقات مختلف جامعۀ ارزش‌باختۀ خود رصدمی‌نماید و بهشکل تنزل‌یافته‌ای یعنی با مصرف اکسیرهای اخلاق با مسائل حل-نشدنی جامعه مقابله می‌کند، ولی با تمام تلاش‌هایش در جهت اصلاح این جامعۀ دچار شئ‌وارگی، با شکست مواجه می‌شود و از جامعه طرد‌می‌شود؛ از این‌رو ناچار-می‌شود بهشکل تنزل‌یافته‌ای، راهی غیر معمول برای این معضل بیابد و اکسیر اخلاق را در رود نیل می‌ریزد تا آحاد افراد جامعه از آن بنوشند و از هرگونه نفاق و تزویر و دروغ و فریب‌کاری رهایی‌یابند و مردم آسوده و راحت زندگی‌کنند.
مقاله پژوهشی
زینب قاسمی اصل؛ حسین الیاسی مفرد
چکیده
خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی تحت تاثیر سیستم باورها و ارزش‌های حاکم بر جامعه است. در تعاملات روزمره افراد، علاوه بر دانش زبانی، نحوه نگرش آنها به جهان پیرامون بر کلام آنها تاثیرگذار است؛ به شکلی که زبان را می‌توان آینه فرهنگ و گفتمان گوینده دانست. پژوهش حاضر با هدف ترسیم وضعیت زنان در جامعه عمان به تحلیل مکالمات راوی-قهرمانان ...
بیشتر
خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی تحت تاثیر سیستم باورها و ارزش‌های حاکم بر جامعه است. در تعاملات روزمره افراد، علاوه بر دانش زبانی، نحوه نگرش آنها به جهان پیرامون بر کلام آنها تاثیرگذار است؛ به شکلی که زبان را می‌توان آینه فرهنگ و گفتمان گوینده دانست. پژوهش حاضر با هدف ترسیم وضعیت زنان در جامعه عمان به تحلیل مکالمات راوی-قهرمانان رمان «سیندرلات مسقط» اثر «هدی حمد»(1981م) بر اساس الگوی «دل هایمز» پرداخته است. هایمز با درنظرگرفتن محورهای هشتگانه، شامل موقعیت زمانی و مکانی، شرکت‌کنندگان، هدف، ترتیب گفتمان، لحن، ابزار گفتمان و نوع گفتمان به مطالعه متن می‌پردازد. در این الگو تمرکز محقق بیشتر بر تحلیل گفتگوهای موجود در متن است. این تحقیق از آن جهت ضرورت دارد که نتایج آن می‌تواند در شناخت موقعیت گفتمانی طرفین ارتباط مفید بوده و دیگر پژوهشگران بتوانند از این روش برای تحلیل متن استفاده کنند. مشخص کردن اینکه طرفین ارتباط چه نوع رابطه گفتمانی با هم دارند و نحوه نگرش آنها بر اساس محورهای هشت گانه به موضوع ارتباط، شاخص دیگری از این الگوست که اهمیت پژوهش را افزایش می‌دهد. بدین منظور همة مکالمات راوی-قهرمانان به عنوان جامعه نمونه انتخاب و طبق محورهای هشتگانه هایمز دسته‌بندی شد. یافته‌های پژوهش نشان داد گفتمان «نابرابری» بر ارتباطات شخصیتهای زن داستان غلبه دارد. سیندرلاها در داستان هدی حمد، از فانتزی‌های موجود درباره پریان فاصله زیادی دارند. الگوهای کلام، نوبت‌گیری مکالمه و لحن غالب بر آنها، فرادستی تاریخی جنس مذکر را مورد تایید قرار داده و امتداد آن را در در جامعه عربی عمان نشان می‌دهد.
مقاله پژوهشی
الهام بابلی بهمه
چکیده
آشنایی با روش‌های معنی‌شناسی جدید و امکان‌سنجی کاربست آنها بر متون دینی، خواننده را به شناخت عمیق‌تری از لایه‌های معنایی متن که ریشه در قصد متکلم دارد، رهنمون می‌کند؛ البته تمام روش‌های نوین معنی‌شناسی قابلیت تطبیق بر متون دینی را ندارند. مقوله‌بندی یکی از مباحث زبانشناسی شناختی است که بسط معنایی واژگان را تحت عنوان نظریه ...
بیشتر
آشنایی با روش‌های معنی‌شناسی جدید و امکان‌سنجی کاربست آنها بر متون دینی، خواننده را به شناخت عمیق‌تری از لایه‌های معنایی متن که ریشه در قصد متکلم دارد، رهنمون می‌کند؛ البته تمام روش‌های نوین معنی‌شناسی قابلیت تطبیق بر متون دینی را ندارند. مقوله‌بندی یکی از مباحث زبانشناسی شناختی است که بسط معنایی واژگان را تحت عنوان نظریه شبکه شعاعیِ در بافت کلام بررسی می‌کند و به‌نوعی با واکاوی و آنالیز لایه‌های مختلف متن، بر «معنی‌شناسی متن» متمرکز است. شبکه شعاعی پیرامون یک معنای هسته شکل گرفته که از آن، به پیش‌نمونه یاد می‌شود. پژوهش پیش‌رو می‌کوشد با روش توصیفی تحلیلی و رویکرد معنی‌شناسی همزمانی به بافت زبانی، مفهوم انتزاعی تدبر را در دستگاه معنایی نهج‌البلاغه در قالب نظریه مقوله‌بندی با تکیه بر معنی‌شناسی رابطه‌ای نقد و تحلیل کند. از آنجاکه تدبر در زمره افعال شناختی انسان محسوب می‌شود، شناخت شبکه معنایی مرتبط با این مفهوم، حائز اهمیت است. نتایج پژوهش نشان داد در متن نهج‌البلاغه، مفهوم‌شناسی تدبر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم قابل بررسی است وتحلیل مؤلفه‌ای تدبر با تکیه بر شروط لازم، برحسب مصادیقش، متغیر است. آینده‌نگری و فرجام‌اندیشی، معنای کانونی تدبر و تدبیر است. این دو واژه، علاوه‌بر مفهوم انتزاعی در بافت زبانی، ماهیت ارجاعی گرفته و این امر، در «تدبیر شهداء» و «تدبیر خواجگان» به اوج می‌رسد. انعطاف‌پذیری مفهوم تدبر دال بر سیالیت معنا دارد. از طرفی، بسط واژگانی تدبیر نسبت به تدبر بیشتر است. شبکه معنایی این مفهوم انتزاعی، در دوخوشه معنایی توافقی و تقابلی، و توسیع شمولی ومجازی نسبت به معنای مرکزی قرار دارد.
مقاله پژوهشی
صدیقه زودرنج؛ آتوسا کرمی
چکیده
نشانه‌شناسی اجتماعی یکی از زیرشاخه‌های علم نشانه‌شناسی است که هدف آن کشف معانی پنهان در متن است. پی‌یر گیرو از نظریه‌پردازان علم نشانه‌شناسی است که نشانه‌های اجتماعی را به دو گروه نشانه‌های هویت و آداب معاشرت تقسیم کرده‌است. از آنجا که رمان‌های اجتماعی ارتباط تنگاتنگی با جامعه دارند، دربرگیرندۀ نشانه‌های فراوانی هستند. ...
بیشتر
نشانه‌شناسی اجتماعی یکی از زیرشاخه‌های علم نشانه‌شناسی است که هدف آن کشف معانی پنهان در متن است. پی‌یر گیرو از نظریه‌پردازان علم نشانه‌شناسی است که نشانه‌های اجتماعی را به دو گروه نشانه‌های هویت و آداب معاشرت تقسیم کرده‌است. از آنجا که رمان‌های اجتماعی ارتباط تنگاتنگی با جامعه دارند، دربرگیرندۀ نشانه‌های فراوانی هستند. رمان دفاترالوراق بیانگر بی‌عدالتی در جامعه اردن است و درد و رنج مظلومانی را به تصویر می‌کشد که مورد ستم افراد با نفوذ قرار گرفته‌اند. نویسنده با خلق این اثر می‌خواهد فقر و فساد و بیکاری را که درد مشترک جهان سوم است، به تصویر درآورد. هدف از این پژوهش، تبیین نشانه‌های اجتماعی در رمان دفاتر الوراق اثر جلال برجس براساس نظریۀ نشانه‌شناسی اجتماعی پی‌یر گیرو با روش توصیفی-تحلیلی است. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد: نویسنده در ترسیم مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعۀ اردن، از هر دو گروه نشانه‌های هویت و آداب معاشرت بهره برده‌است. در این میان، برخی نشانه‌های هویت از جمله: پوشاک، خوراک، شغل و برخی نشانه‌های آداب معاشرت از جمله لحن کلام، در ترسیم نابرابری‌های جامعۀ نویسنده مؤثرتر عمل کرده‌اند. در نشانه‌هایی مانند مکان، شغل، نشانه‌های غیر کلامی و لحن کلام برجس توانسته‌است میان این نشانه‌ها و جایگاه اقتصادی و اجتماعی شخصیت‌ها هماهنگی برقرار نموده و تأثیر متقابل این دو بر یکدیگر را نشان‌دهد.
مقاله پژوهشی
احسان ابراهیمی؛ پیمان صالحی؛ زهرا یاره
چکیده
استعاره، از فرایندهای زبانی برای انتقال معناست که درنگاه سنّتی، آرائه‌ای بلاغی و خصیصه‌ای مختص به زبان است؛ درنگاه نوین ورویکرد شناختی که زبان را بازتاب‌دهنده ساختارذهنی انسان می‌داند، اصطلاح«استعاره مفهومی» مرتبط باحوزه اندیشه وعمل انسان‌هاست که سرتاسر زندگی روزمره آنها رادربرگرفته واقسامی مانند«استعاره جهتی»،«وجودی» ...
بیشتر
استعاره، از فرایندهای زبانی برای انتقال معناست که درنگاه سنّتی، آرائه‌ای بلاغی و خصیصه‌ای مختص به زبان است؛ درنگاه نوین ورویکرد شناختی که زبان را بازتاب‌دهنده ساختارذهنی انسان می‌داند، اصطلاح«استعاره مفهومی» مرتبط باحوزه اندیشه وعمل انسان‌هاست که سرتاسر زندگی روزمره آنها رادربرگرفته واقسامی مانند«استعاره جهتی»،«وجودی» و«ساختاری» دارد. درنگرش زبان‌شناسان نوین همچون«جورج لیکاف» استعاره مفهومی مرتبط با«طرح‌واره‌های تصویری» وبه‌دنبال انتقال مفاهیم انتزاعی ذهنی، درقالب معانی ملموس درزندگی روزمره است. ازسوی دیگر، قرآن نیزبه‌مثابه متنی بلیغ ودرتخاطب باعموم انسان‌ها، ازاستعاره مفهومی نیزبرای انتقال بهتر مفاهیم داستانی خود، بهره برده است،به‌ویژه درداستان پُرتکرارحضرت موسی(ع) که بازگوکننده نحوۀ تعامل ایشان بامردم وبرخی چالش‌های اجتماعی است. مسئله اصلی د این پژوهش، واکاوی استعاره‌های مفهومی داستان حضرت موسی(ع) بارویکرد زبانشناسی «لیکاف» باروش تحلیلی-توصیفی و بهدف شناخت دقیق‌تر مفاهیم انتزاعی(ذهنی) به‌کار رفته در این داستان است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در داستان قرآنی حضرت موسی(ع) و با در نظر گرفتن رویکرد زبانشناسی «لیکاف»، هر سه نوع استعاره «جهتی»، «وجودی» و «ساختاری» استفاده شده است. «استعاره‌های جهتی»، برای مفهوم‌سازی مانند «تسلط» و «خیر و برکت» است. «استعاره‌های وجودی» نیز مفاهیمی ذهنی مانند محبت، رحمت و نعمتهای الهی را مفهوم‌سازی می‌کند. «استعاره‌های ساختاری» نیز سه استعاره «لهو و لعب»، «زندگی به منزله سفر» و «دیدن برای دانستن» به مفهوم‌سازی امور ذهنی همچون: غفلت انسان از آخرت یا مشکلات زندگی دنیا و... پرداخته است. نتایج کلان تحقیق نشان می‌دهد که قرآن کریم، بر اساس اصول محاوره عقلائی و به هدف انتقال پیام‌های تربیتی در آیات قصص، به‌ویژه داستان حضرت موسی(ع)، انواع استعاره‌های مفهومی را به کار گرفته است
مقاله پژوهشی
فرشته شاهین؛ سید مهدی مسبوق؛ مرتضی قائمی
چکیده
نظریة نحو کارکردگرای احمد المتوکل در قرن بیستم، متأثر از رویکرد زبانشناسی نقشگرا است. این نظریه، واحد تحلیل دستوری متن را پاره‌گفتار می‌داند که بیان کنندة مقاصد گفتمانی گویشوران است. نحو کارکردگرا، سازه‌های کلامی را در سه سطح معناشناختی، نحوشناختی و کاربردشناختی مورد بررسی قرار می‌دهد. سطح کاربردشناختی مهمترین بعد این نظریه ...
بیشتر
نظریة نحو کارکردگرای احمد المتوکل در قرن بیستم، متأثر از رویکرد زبانشناسی نقشگرا است. این نظریه، واحد تحلیل دستوری متن را پاره‌گفتار می‌داند که بیان کنندة مقاصد گفتمانی گویشوران است. نحو کارکردگرا، سازه‌های کلامی را در سه سطح معناشناختی، نحوشناختی و کاربردشناختی مورد بررسی قرار می‌دهد. سطح کاربردشناختی مهمترین بعد این نظریه است؛ چرا که در تولید معنا و ساخت گفتمان کارکرد اساسی دارد. پژوهش حاضر که با روش توصیفی‌تحلیلی سامان یافته، کوشیده ضمن معرفی ابعاد و مؤلفه‌های نحو کارکردگرا، کاربست آن در متون دینی را مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد و برای نیل به این هدف، نامه سی و یکم نهج‌البلاغه را به عنوان پیکره پژوهش انتخاب نموده است. برآیند پژوهش نشان داد، کانون مهمترین نقش را ایفا می‌کند. انباشت کانون، بیانگر وجه معرفتی نامه و تلاش گفته‌ساز برای ساخت هویت دینی است. همچنین کانون در تثبیت معنا، ترسیم قلمرو گفتمان و ایجاد بست گفتمانی نقش اساسی دارد. منادی کاربردشناختی، در این نامه افزون بر کارکرد منظورشناختی، در انسجام بخشی ساختاری و یکپارچه‌سازی گفتمانی هم نقش‌آفرین است. دامنه توضیحی نیز متناسب با اهداف منظورشناختی در کلام امام (ع) کاربرد دارد. همچنین با توجه به انبوه ساخت کانونی نامه، در آن اثری از مبتدای گفتمانی دیده نمی‌شود.
مقاله پژوهشی
مینا نیک جو؛ پرویز احمدزاده هوچ؛ علی صیادانی؛ غلامرضا چلبیانلو
چکیده
نظریه پردازان ادبی از جمله فردیناند دوسوسور بر این باورند که هر اثر ادبی معنای خاص و معینی دارد و خواننده، متن را همانطور که هست می‌بیند. ولی به باور زبان‌شناس شناختی؛ هالند، خواننده، کلمات را به‌طور خودکار پردازش می‌کند و در ارتباط با متن ادبی غیر فعال نیست ولی نیازمند طی کردن فرایندی برای ارتباط دنیای بیرونی و درونی مغز است. ...
بیشتر
نظریه پردازان ادبی از جمله فردیناند دوسوسور بر این باورند که هر اثر ادبی معنای خاص و معینی دارد و خواننده، متن را همانطور که هست می‌بیند. ولی به باور زبان‌شناس شناختی؛ هالند، خواننده، کلمات را به‌طور خودکار پردازش می‌کند و در ارتباط با متن ادبی غیر فعال نیست ولی نیازمند طی کردن فرایندی برای ارتباط دنیای بیرونی و درونی مغز است. جستار حاضر بر اساس سه مؤلفه نظری – شناختی هالند: مجذوبیت، تجربه دوگانه و واپسروی به توصیف و تحلیل مؤلفه‌ها در رمان پستمدرنیستی"تغریبة القافر" نوشتهی زهران القاسمی می‌پردازد و نقش زبانشناسیِ شناختی هالند در نحوه دریافت خواننده و تاثیرپذیری او در جریان داستان را نشان می‌دهد. در نتیجه تحلیل رمان بر اساس این رویکرد شناختی می‌توان گفت که اپیزودهای داستان به دلیل عدم توازن در پیرنگ روایی و چینش همزمان کنش‌های فعال و منفعل چالش برانگیز هستند و ذهن خواننده فعال را در جریان داستان درگیر می‌کنند، چنانچه با شخصیت‌ها، همسانسازی کرده و برای اقناع تمایلات و خواستههایش در جریان رمان از الگوی رفتاری آنها تبعیت می‌کند.
مقاله پژوهشی
شهلا جعفری؛ حسین کیانی
چکیده
ارزیابی کیفیت ساختاری مقاله‌ها سبب افزایش غنای محتوای آنها و نیز یگانگی ساختار پژوهش می‌شود. از آنجا که چکیده و مقدمه به عنوان اساسی‌ترین قسمت هر مقاله است که پیام روشنی از محتوای آن را به خواننده منتقل می‌سازد؛ بدین ترتیب مقاله حاضر بر آن است تا با استفاده از پرسشنامه طراحی‌شده، وضعیت ساختاری این دو مؤلفه مهم را در بین 67 مقاله ...
بیشتر
ارزیابی کیفیت ساختاری مقاله‌ها سبب افزایش غنای محتوای آنها و نیز یگانگی ساختار پژوهش می‌شود. از آنجا که چکیده و مقدمه به عنوان اساسی‌ترین قسمت هر مقاله است که پیام روشنی از محتوای آن را به خواننده منتقل می‌سازد؛ بدین ترتیب مقاله حاضر بر آن است تا با استفاده از پرسشنامه طراحی‌شده، وضعیت ساختاری این دو مؤلفه مهم را در بین 67 مقاله مجله لسان مبین در بازه زمانی 1389 تا 1399 به روش تحلیل محتوای ترکیبی بررسی نماید.
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تنها روش پژوهش و پیشینه در سالهای آغاز به کار مجله، ساختار هماهنگ و یکسانی ندارند. نبود شفافیت در آییننامه نگارش مقاله و اتکای نویسندگان به دانستههای خود از علتهای اساسی این امر می‌باشد. اما در سالهای اخیر به ویژه از سال 98 به بعد، معیارهای ساختاری مقدمه و چکیده روند رو به رشدی داشته است که از مهمترین دلایل آن، تبیین نظاممند ساختار مقاله در قسمت راهنمای نویسندگان و دقت سردبیر مجله مبنی بر رعایت ساختار مقاله‌ها جهت قرار گرفتن در چرخه داوری می‌باشد که این امر در رتبهبندی مجله نیز تأثیر داشته است.
مقاله پژوهشی
افسانه هادیزاده؛ فریبرز حسین جانزاده؛ محمد شایگان مهر
چکیده
یکی از شاخه های نقد متون ادبی ، نقد ساختارگرا است که در آن به کشف ساختارها و روابط میان اجزاء و قوانین پرداخته می شود. «رولان بارت» (1915-1980) یکی از پایه گذاران مکتب ساختارگرا است که شیوه ای برای تحلیل متن ارائه داده است به نام «رمزگان پنج گانه» که به کشف لایه های کنشی ، معمایی، ضمنی، فرهنگی و نمادین متن می پردازد. پژوهش حاضر می ...
بیشتر
یکی از شاخه های نقد متون ادبی ، نقد ساختارگرا است که در آن به کشف ساختارها و روابط میان اجزاء و قوانین پرداخته می شود. «رولان بارت» (1915-1980) یکی از پایه گذاران مکتب ساختارگرا است که شیوه ای برای تحلیل متن ارائه داده است به نام «رمزگان پنج گانه» که به کشف لایه های کنشی ، معمایی، ضمنی، فرهنگی و نمادین متن می پردازد. پژوهش حاضر می کوشد بر پایۀ روش توصیفی - تحلیلی ، ساختار رمان «برید اللیل» نوشته هدی برکات را با تکیه بر این نظریه مورد بررسی قرار می دهد. از مهمترین نتایج به دست آمده از این تحلیل، تبیین نوع استفاده نویسنده از خرده روایت ها در قالب نامه نگاری، برای شخصیت پردازی و مفهوم سازی مسائل اجتماعی مانند پدیده جنگ و پناهندگی است و به فقدان الگوهای کارآمد در سطح خانواده و اجتماع نیز اشاره دارد و هم چنین طرح واره های اطاعت و محرومیت که منجر به ایجاد لایه های نامتعادل شخصیتی در قهرمان داستان شده است را نیز می توان دید و مشخص شد که در داستان اول از رمان برید اللیل نویسنده گاهی با بهره گیری از ضرب المثل ها و یا بعضی اعتقادات مذهبی و تکه کلام ها به تقویت مفاهیم تعلیمی خود پرداخته است.
مقاله پژوهشی
نجمه رمضانی؛ ریحانه ملازاده؛ فاطمه اکبری زاده
چکیده
پژوهش میان‌رشته‌ای ادبیات در بستر علم زبانشناسی و نشانه‌شناسی به خوانش لایه‌های دلالتی متون می‌انجامد که از میان راهبردهای نوین نقد شعر، الگوی نشانه‌شناسی مایکل ریفاتر بسیار کارآمد است. این الگو، خواننده محور بوده و بنای آن بر بازتاب و توانش ادبی خواننده استوار است. نشانه‌های متن در تعامل با خواننده و نشانه‌های درون متنی شعر ...
بیشتر
پژوهش میان‌رشته‌ای ادبیات در بستر علم زبانشناسی و نشانه‌شناسی به خوانش لایه‌های دلالتی متون می‌انجامد که از میان راهبردهای نوین نقد شعر، الگوی نشانه‌شناسی مایکل ریفاتر بسیار کارآمد است. این الگو، خواننده محور بوده و بنای آن بر بازتاب و توانش ادبی خواننده استوار است. نشانه‌های متن در تعامل با خواننده و نشانه‌های درون متنی شعر در پیوستار معنایی با خوانش اکتشافی و پس‌کنشانه قابل دریافت است. جستار حاضر به قصیده شاعر مصری - هاشم الرفاعی - با عنوان «یوم الجلاء» می‌کوشد به روش توصیفی-تحلیلی با تکیه بر الگوی نشانه‌شناسی ریفاتر، بنیان و خوشه‌های معنایی متن را بررسی کند. از این‌رو برای کشف معانی پنهان شعر، ابتدا با خوانش اکتشافی به فهم معنای ظاهری و سپس با خوانش پس‌کنشانه، دلالت‌های زبان شعری بازنمایی می‌شود تا با واکاوی انباشت‌ها و منظومه‌های توصیفی، به هیپوگرام و ماتریس ساختاری قصیده دست یافته و مقصود شاعر از سرودن این قصیده تبیین گردد. نتایج نشان می‌دهد پنج انباشت «گذر زمان، پایداری و اتحاد هم‌میهنان، بیگانگان، ملت عرب و کشور مصر» معنابن‌های اصلی قصیده، و سه منظومه توصیفی «روز عقب نشینی، نفرت و خشم علیه دشمنان و وضعیت سیاسی» گستره فکری شاعر را نمایان می‌سازند. هیپوگرام‌های قصیده با محوریت نوید شادی و پیروزی پس از تحمل سختی و استعمار بیگانگان بیان شده است. طبق ماتریس ساختاری در ابتدا غلبه بر دشمنان بشارت داده شده و در ادامه با تأکید بر ابراز ذلت و عذاب مصریان از سلطه‌جویی بیگانگان، از ظهور انقلاب‌های مردمی صحبت کرده و در پایان به شادمانی زمان پیروزی اشاره می‌کند.
مقاله پژوهشی
عیسی متقی زاده؛ کورش فریدونپور
چکیده
قرآن به عنوان یک کتاب، دارای گزاره است. بررسی معناداری این گزاره‌ها یکی از وظایف «فلسفۀ زبان» است. از گرایش‌های این فلسفه در قرن معاصر که معناداری گزاره‌های دینی را بررسی می‌کند، فلسفۀ زبان ویتگنشتاین است. او دو نظریۀ «ویتگنشتاین متقدم» و «ویتگنشتاین متأخر» را پیرامون معناداری گزاره‌ها ارائه داد. تشبیه از گزاره‌های پر بسامد و ...
بیشتر
قرآن به عنوان یک کتاب، دارای گزاره است. بررسی معناداری این گزاره‌ها یکی از وظایف «فلسفۀ زبان» است. از گرایش‌های این فلسفه در قرن معاصر که معناداری گزاره‌های دینی را بررسی می‌کند، فلسفۀ زبان ویتگنشتاین است. او دو نظریۀ «ویتگنشتاین متقدم» و «ویتگنشتاین متأخر» را پیرامون معناداری گزاره‌ها ارائه داد. تشبیه از گزاره‌های پر بسامد و یکی از اسالیب پرکاربرد بلاغی است که برای اهدافی مختلف در قرآن بیان شده است. باتوجه به کثرت تشبیهات قرآن، پژوهش حاضر با روشی توصیفی _ تحلیلی و با رویکردی آماری، سعی در بررسی گزاره‌های منتخب تشبیهی سورۀ بقره با تکیه بر نظریات ویتگنشتاین دارد. درپایان مشخص شد که از هفت تشبیه منتخب سورۀ بقره، طبق نظریۀ ویتگنشتاین متقدم، تنها مشبه‌به‌ها معنادار است؛ چرا که مشبه‌ها همگی غیرملموس و مشبه‌به‌ها که رکن اصلی و تعریفی هستند، قابل آزمودن تجربی بودند. طبق نظر ویتگنشتاین متأخر نیز همگی گزاره‌ها با معنا است، با این تفاوت که این معناداری دوسویه است؛ یک آنکه از جهت وجود در بازیهای زبانی معنادار است و دوم آنکه برای هر گویشور، حتی غیر اهل زبان دین نیز معنادار محسوب می‌شود. به عبارت دیگر حتی درصورت انکار این گزاره‌ها، رد معنادار بودن آنها غیرممکن است. قرآن نیز طوری تشبیهات را وصف کرده، که با طبیعت انسانی همسو بوده و متعلق به عصر خاصی نمی‌باشد.
مقاله پژوهشی
معصومه نعمتی قزوینی؛ الهام وطن خواهان اصفهانی
چکیده
گسترش مهاجرت و پیدایش استعمار به ظهور حوزه‌های جدیدی در مطالعات ادبی منجر شد که به «ادبیات مهاجرت» و «ادبیات پسااستعماری» معروف است. در این دست مطالعات، معمولاً به بحران‌های هویتی ناشی از این پدیده‌های یادشده و تبعات آن پرداخته می‌شود. هومی بابا، یکی از نظریه‌پردازان برجست در این حوزه است. وی در مطالعات خود از مفاهیمی مانند آمیختگی، ...
بیشتر
گسترش مهاجرت و پیدایش استعمار به ظهور حوزه‌های جدیدی در مطالعات ادبی منجر شد که به «ادبیات مهاجرت» و «ادبیات پسااستعماری» معروف است. در این دست مطالعات، معمولاً به بحران‌های هویتی ناشی از این پدیده‌های یادشده و تبعات آن پرداخته می‌شود. هومی بابا، یکی از نظریه‌پردازان برجست در این حوزه است. وی در مطالعات خود از مفاهیمی مانند آمیختگی، تزلزل و فضای سوم استفاده کرد. از نظر وی، فضای سوم به فضایی متزلزل میان مهاجر و میزبان گفته می‌شود که تعاملات میان این دو اتفاق می‌افتد، در این فضا هویت مهاجر همواره در نبرد دائمی میان دو فرهنگ به‌سر می‌برد اما غلبة یکی بر دیگری محال است. این فرایند که ارتباط مستقیمی با «دیگری‌سازی» دارد، همواره مهاجر را در مرز میان دو فرهنگ نگاه می‌دارد. مقالة حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد نقد فرهنگی به بررسی رمان «النبیذه» پرداخته است. رمان النبیذه اثر انعام کجه‌جی روایت سه مهاجر با نام‌های تاج‌الملوک، ودیان و منصور البادی است که وقایع رخ داده در قرن بیستم زندگی آنان را تحت تأثیر قرار داده و آنان را به مهاجرت وادار ساخته است. این رمان افزون‌بر بازنمایی ویژگی‌های هویتی مهاجر در مرز میان فرهنگ سرزمین مادری و فرهنگ میزبان، فضایی را پدید می‌آورد که فضای سوم در میان دو مهاجر نیز حاکم شود. در این فضا سوژه‌ها تا سرحد آمیختگی به یکدیگر نزدیک می‌شوند اما یگانگی آنها به سبب هویت متزلزلی که دارند محقق نمی‌شود. در نتیجه، براساس یافته‌های این مقاله، با به‌وجود آمدن فضای سوم، امتزاج دو مهاجر نیز غیرممکن است.
مقاله پژوهشی
حسن گودرزی؛ عبدالهادی چندری
چکیده
مکتب اگزیستانسیالیسم توجه به وجود انسان است که از نظر پیروان آن مهمترین مسئله‌ی هستی است و پرتاب‌شدگی که تفکری هایدگری است یکی از مولفه‌های این مکتب است. طبق این تفکر، انسان بدون اراده‌ی خود به درون دنیایی ناشناخته پرتاب شده و تنها و غریب رها گشته است بنابرین او خود باید به تنهایی مسیر زندگی و هستی‌اش را انتخاب نموده و ماهیتش را ...
بیشتر
مکتب اگزیستانسیالیسم توجه به وجود انسان است که از نظر پیروان آن مهمترین مسئله‌ی هستی است و پرتاب‌شدگی که تفکری هایدگری است یکی از مولفه‌های این مکتب است. طبق این تفکر، انسان بدون اراده‌ی خود به درون دنیایی ناشناخته پرتاب شده و تنها و غریب رها گشته است بنابرین او خود باید به تنهایی مسیر زندگی و هستی‌اش را انتخاب نموده و ماهیتش را بسازد. او مسئول انتخاب‌های خود است و چون مسئول انتخاب‌های خود است دلهره و نگرانی با وجود او آمیخته است. این پژوهش با شیوه‌ی توصیفی – تحلیلی، بر آن است تا نمود مولفه‌ی اگزیستانسیالیستی پرتاب‌شدگی در شخصیت اول رمان "الواجهة" اثر یوسف عزالدین عیسی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، قهرمان داستان که نماینده‌ی انسان معاصر است، به شهری ناشناس که نماد دنیا است پرتاب شده و در آن رها می‌شود و این پرتاب‌شدگی و رهاشدگی برای او تنهایی و غربت را به ارمغان می‌آورد به گونه‌ای که نویسنده، تنهایی و غربت را ملازم پرتاب‌شدگی می‌داند. همچنین نویسنده، تنها راه خروج قهرمان داستان و سایر شهروندان از این شهر (دنیا) را اعدام شدن (مرگ) می‌داند و در واقع معتقد است مرگ نوعی پرتاب‌شدگی به بیرون جهان است که همانند پرتاب‌شدگی به درون جهان، در اختیار و اراده‌ی انسان نیست یعنی حتما اتفاق می‌افتد.
مقاله پژوهشی
سمانه دهقانی؛ محسن سیفی
چکیده
نقد فمینیستی، رویکردی نقدی در تحلیل آثار ادبی است که با برجسته‌سازی نقش زنان در جامعه، به دنبال تحکیم جایگاه آنان و برقراری حقوقی متساوی میان دو جنس است. أفراح صغیرة، أفراح أخیرة از هیفاء بیطار، نویسندۀ سوری، رمانی زنانه است که موانع و مشکلات زنان را به تصویر می‌کشد. پژوهش پیش‌رو در نظر دارد، رمان یادشده را در تطابق با رویکردهای ...
بیشتر
نقد فمینیستی، رویکردی نقدی در تحلیل آثار ادبی است که با برجسته‌سازی نقش زنان در جامعه، به دنبال تحکیم جایگاه آنان و برقراری حقوقی متساوی میان دو جنس است. أفراح صغیرة، أفراح أخیرة از هیفاء بیطار، نویسندۀ سوری، رمانی زنانه است که موانع و مشکلات زنان را به تصویر می‌کشد. پژوهش پیش‌رو در نظر دارد، رمان یادشده را در تطابق با رویکردهای چهارگانۀ نظریۀ فمنیستی «الین شوالتر» شامل رویکردهای زیست‌شناسی، روانشناختی، زبان‌شناختی و فرهنگی قرار دهد و به چگونگی بازتاب تجربیات زنانه در این اثر پاسخ دهد. در بعد زیست‌شناسی، بیطار، مسائلی چون عادت ماهیانه، شیردهی و بارداری را مورد توجه قرار داده است و در بعد روانی به احساس تنهایی و غم، ترس از دست‌دادن و گریه اشاره کرده است. استفاده از ویژگی‌های برجستۀ زبانی توسط نویسنده مانند کاربرد شعرهای عاشقانه، واژگان احساسی و ذکر جزییات در انعکاس چالش‌های فرهنگی عمیقی چون مردسالاری و بازتاب پیامدهای طلاق بر زنان و خلق اثری آگاهی‌بخش، نقش داشته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که تحمیل معیارهای جامعۀ مردسالار بر زنان، به بروز مشکلاتی برای زنان و عدم تصمیم‌گیری درست از سوی آنان منجر شده است. بیطار با اشاره به معضلات مهم اجتماعی و فرهنگی چون طلاق از ساختارهای مردسالارانۀ موجود در جامعۀ خویش انتقاد می‌کند که حقوق اولیۀ زنان را به نفع مردان، زیر پا می‌گذارد. نویسنده، اثرات منفی و بلندمدت تفکرات مردسالارانه را در ارتباط با سلامت روانی و اجتماعی زنان بیان کرده است تا بر ضرورت تغییرات در نگرش و ساختار اجتماعی برای بهبود جایگاه و حقوق زنان تأکید کند.
مقاله پژوهشی
عادل آزاددل؛ زینب برزگرماهر؛ جواد گرجامی
چکیده
نقد روانشناختی متن، رویکردی نوین در نقد ادبی است که با تکیه بر نظریات معتبر روانشناسی، ابعاد روانی آثار ادبی را بررسی می‌کند. یکی از نظریات برجسته در این زمینه، نظریۀ هرم نیازهای اساسی آبراهام مزلو، روانشناس انسانگرا است که وجه مشخص آن، تأمین مرحله‌ای ِنیازهای نوع آدمی جهت دستیابی به خودشکوفایی است. علی بدر نویسندۀ عراقی، رمان ...
بیشتر
نقد روانشناختی متن، رویکردی نوین در نقد ادبی است که با تکیه بر نظریات معتبر روانشناسی، ابعاد روانی آثار ادبی را بررسی می‌کند. یکی از نظریات برجسته در این زمینه، نظریۀ هرم نیازهای اساسی آبراهام مزلو، روانشناس انسانگرا است که وجه مشخص آن، تأمین مرحله‌ای ِنیازهای نوع آدمی جهت دستیابی به خودشکوفایی است. علی بدر نویسندۀ عراقی، رمان « لاترکضی وراء الذئاب یا عزیزتی» را با تمرکز بر وضعیت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی روشنفکران سیاسی عراق که به آدیس‌آبابا پایتخت کشور اتیوپی گریخته و مهاجرت کرده‌اند به نگارش در آورده و در این میان کنش‌های روانی اشخاص داستانی را نیز با مهارت روایتگری خاصی به تصویر می‌کشد. پژوهش حاضر به شیوۀ توصیفی -تحلیلی و با بهره‌گیری از آرای مزلو دربارۀ نیازهای اساسی انسان، امیال، خواسته‌ها و نیازهای روانی قهرمان رمان را مورد کند‌و‌کاو قرار می‌دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مطابق با طبقات ابتدایی هرم مزلو، رمان در فصول آغازین، نیازهای زیستی، امنیت و تعلقات عاطفی را منعکس ساخته‌است. مسئلۀ پذیرش اجتماعی و تحقق خویشتن متناسب با طبقۀ چهارم و پنجم از هرم مزلو، بیشترین فراوانی را در پردازش شخصیت اصلی رمان دارد. همچنین شخص اولِ "رمان لاترکضی وراءالذئاب" از انگیزش نوعB برخوردار است
مقاله پژوهشی
سودابه بروجی؛ سید ابوالفضل سجادی
چکیده
اکولوژی زبانی یا گفتمان زیست‌محیطی، دانشی است که به چگونگی ارتباط انسان با محیط، چه از نظر آناتومی وفیزیولوژی وچه از لحاظ روحی وروانی می‌پردازد؛ تا از این رهگذر، علاوه بر به‌تصویر کشیدن ادبیّت یک اثر، دِین خود را نسبت به حفظ محیط زیست ادا کند؛ بر این اساس، پژوهش حاضر، به مطالعه‌ی رمان «رحیل المرافئ القدیمه» و«لیل الغرباء» از ...
بیشتر
اکولوژی زبانی یا گفتمان زیست‌محیطی، دانشی است که به چگونگی ارتباط انسان با محیط، چه از نظر آناتومی وفیزیولوژی وچه از لحاظ روحی وروانی می‌پردازد؛ تا از این رهگذر، علاوه بر به‌تصویر کشیدن ادبیّت یک اثر، دِین خود را نسبت به حفظ محیط زیست ادا کند؛ بر این اساس، پژوهش حاضر، به مطالعه‌ی رمان «رحیل المرافئ القدیمه» و«لیل الغرباء» از غادة السمان پرداخته است تا با رویکرد توصیفی- تحلیلی به چگونگی تأثیر متقابل طبیعت بر زبان نویسنده در انتقال اندیشههای منتقدانه وی بپردازد؛ در این راستا، شش داستانِ منتخب از دو رمان مذکور، در شاخصههای «برجسته‌سازی»، «هویّت» و«اِنتروپی طبیعت ومحوسازی» مورد بررسی قرار گرفته شد؛ نتایج تحقیق حاکی از آن است که نویسنده با برجسته‌سازی نقش حیوانات وفراخوانی شخصیت‌ها از طریق تشبیه واستعاره، وبا ارائهی تصاویر هویت ایجاد شده، از طریق همزادپنداری با حیوانات، رنج راوی را مانند رنج یک حیوان به هنگام پذیرش ظلم تداعی می‌کند ودرنهایت استفادهی ایزاری وغیرداوطلبانهی انسان از حیوانات که منجر به محوسازی آنها از زیستبوم می‌گردد را مغایر حفظ حرمت ذاتی برای حیوانات ونشانگر تسلط نامشروع ونامشروط انسان بر طبیعت می‌داند.
مقاله پژوهشی
سید علی میرحسینی
چکیده
موتیف یا بن‌مایة اندیشة عدنان الصائغ همواره در سیری تحولی با پیش‌سازة فکری او یعنی انسان تعامل می‌کند؛ نتیجه این کنش را در واژگان سهلی می‌ریزد که مخاطب بسته به میزان درک و کاوش خود از ظاهر و باطن آن معنای دیگری استنباط می‌دارد؛ "ایستایی‌گریزی" بارزترین ویژگی موتیف شعر الصائغ است که به واسطة آن همواره رمزبندهای گوناگونی ...
بیشتر
موتیف یا بن‌مایة اندیشة عدنان الصائغ همواره در سیری تحولی با پیش‌سازة فکری او یعنی انسان تعامل می‌کند؛ نتیجه این کنش را در واژگان سهلی می‌ریزد که مخاطب بسته به میزان درک و کاوش خود از ظاهر و باطن آن معنای دیگری استنباط می‌دارد؛ "ایستایی‌گریزی" بارزترین ویژگی موتیف شعر الصائغ است که به واسطة آن همواره رمزبندهای گوناگونی ریزپیکره‌های معنادار شعر وی را به هم وصل می‌کنند تا سخن از نزدیک و دور تصویری جدا و در عین حال یکپارچه از ابررمز مد نظر شاعر باشد؛ با این که شاعر کیفیت بافت تمام تراکیب سخن خود را در حد یکسانی نگاه نداشته و گاه گاه از خوش‌نقشی به شتابزدگی گرفتار شده است. پژوهش حاضر با روش تحلیل کتابخانه‌ای و انتخاب گزینشی منطبق‌ترین اشعار اهتمام به بررسی انواع موتیف در شعر وی دارد تا گستره و سیطرة این کارکرد ادبی و حوزة تبلور آن از فرد تا جامعه را مورد کنکاش قرار داده و به تحلیل هر یک از آنها از منظر جامعه‌شناسی و روانکاوی مد نظر شاعر بپردازد. با نظریه موتیف چندلر پس از کشف رمز ابتدائی هر سخن، بن‌مایة فکری الصائغ را پیش چشم نهاده و با گردآوری رمزبندهای هر شعر، سیر تحول آن به ابررمز را شرح نماید؛ اهم نتایج این نوشتار بازخوانی تحلیلی از شعر الصائغ با تکیه بر جنبة اندیشه‌ای آن و با عنایت به رویکرد نمایش‌نامه‌سرایی او در جهت تبیین لایه‌های مختلف معانی اجتماعی و روانشناختی سرودة وی به حساب می‌آید
مقاله پژوهشی
معصومه رحیمی؛ نرگس انصاری
چکیده
ظهور پیامبران درطول تاریخ و در جوامع مختلف، زمینه‌ساز شکلگیری گفتمانهایی شده است که در برخی موارد با آموزههای توحیدی انبیاء همسو بوده و در بسیاری از موارد در تقابل با آنها قرار گرفته است. این امر به ویژه از آن جهت حائز اهمیت است که گفتمان توحیدی پیامبران در جوامعی مطرح میشد که بتپرستی به عنوان عناصر بنیادین در ساختار آنها ...
بیشتر
ظهور پیامبران درطول تاریخ و در جوامع مختلف، زمینه‌ساز شکلگیری گفتمانهایی شده است که در برخی موارد با آموزههای توحیدی انبیاء همسو بوده و در بسیاری از موارد در تقابل با آنها قرار گرفته است. این امر به ویژه از آن جهت حائز اهمیت است که گفتمان توحیدی پیامبران در جوامعی مطرح میشد که بتپرستی به عنوان عناصر بنیادین در ساختار آنها نهادینه شده بود. از این رو، گفتمان توحیدی آنها به نوعی واکنشی بنیادین در مقابل این باورهای غالب به شمار میرفت.
در این پژوهش، با تمرکز بر تحلیل گفتگوهای میان موسی(ع) و فرعون -در بیش از سی و چهار بخش قرآنی ذکر شده- نحوه شکلگیری گفتمان فرعون به عنوان نماینده گفتمان کفر مورد بررسی و نقد قرار میگیرد.
برای دستیابی به این هدف، روش عملیاتی تحلیل گفتمان پدام معرفی شده و آیات مربوط به گفتگوهای موسی(ع) و فرعون در پنج فضای ساختاری، معنایی، ارتباطی، گفتمانی و فراگفتمانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
در این راستا، دو پرسش اساسی مطرح می‌شود: نخست، گفتمان و جهان‌بینی فرعون براساس فضاهای پنجگانه پدام چگونه بازنمایی شده است؟ دوم، تقابل گفتمان فرعون با موسی(ع) چگونه در پیشبرد معنا نقش داشته است؟
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که فرعون از شگردهای مختلف همچون تمسخر، تفاخر، همراه ساختن مردم با خود، سرکوب و تهدید به منظور تثبیت گفتمانِ خود خدا انگاری و انحصارطلبی خود در مقابل گفتمان تبلیغی و توحیدی موسی(ع) بهره برده است و این تقابل گفتمانی، الگویی را برای درک تضادهای اساسی در حوزه‌های مختلف فکری، سیاسی در جوامع مختلف فراهم می‌کند.
مقاله پژوهشی
علی خالقی؛ جمال طالبی قره قشلاقی
چکیده
داستان "تلک الرائحة" اثر صنع الله ابراهیم داستان‌نویس مصری در سال 1986م منتشر شده است. او به دلیل گرایشات مارکسیستی و ملّی‌گرایانه به اتّهام توطئه سیاسی به هفت سال زندان محکوم شد، و این داستان تجربه زیسته او را در زندان‌های مصر به تصویر کشیده و در همان جا نیز به رشته تحریر در آمده است. فضای زندان، فضای غالب بر حوادث این داستان است ...
بیشتر
داستان "تلک الرائحة" اثر صنع الله ابراهیم داستان‌نویس مصری در سال 1986م منتشر شده است. او به دلیل گرایشات مارکسیستی و ملّی‌گرایانه به اتّهام توطئه سیاسی به هفت سال زندان محکوم شد، و این داستان تجربه زیسته او را در زندان‌های مصر به تصویر کشیده و در همان جا نیز به رشته تحریر در آمده است. فضای زندان، فضای غالب بر حوادث این داستان است و صنع الله کوشیده است تجربه زیسته خود را در این فضا نشان دهد. جستار حاضر با رویکرد توصیفی و تحلیلی به دنبال بررسی این تجربه بر اساس نظریه هانری لوفور و بر اساس سه منظر عمل فضایی، بازنمایی فضایی، فضاهای بازنمایی است. مهمترین یافته‌های پژوهش این است: راوی با مواجهه‌ی مستقیم و دردآور با واقعیت‌های زندان و ابزارهای شکنجه، تعامل جسمش با فضای زندان و اشیای موجود در آن را به نمایش می‌گذارد. بازنمایی زندان از زبان راوی داستان تحت تأثیر جریانات سال 1960م در مصر، جایی که شخصیّت اصلی داستان بخاطر اتهامات سیاسی چندسال در زندان سپری کرده است و گفتمان‌های موجود در داستان از سوی نهادهای قدرت جریان می‌یابد، و راوی زندان را فراتر از یک مکان فیزیکی، به‌عنوان فضایی مرتبط با ساختار قدرت معرفی می‌کند. بدین ترتیب، فضای زندان در ذهن راوی داستان که اکنون از زندان آزاد گشته و در حبس خانگی به سر می برد پیوند عمیقی با نظام قدرت پیدا می‌کند. راوی زندانیان را از دیدگاهی نزدیک توصیف کرده و شرایطشان را با حسّ بی‌پناهی و آسیب‌پذیری منتقل می‌کند.
)
