نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• عبدالله حسینی

عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان

چکیده

در سپهر نقد ادبی معاصر عرب، چگونگی تلفیق تجربۀ زیباشناختی با نگرش تحلیلی و تعهد اجتماعی، از چالش‌های اساسی نظریه‌پردازی ادبی به‌شمار می‌آید. در این میان، محمد مندور به‌عنوان یکی از مؤثرترین ناقدان و متفکران سدۀ بیستم، با تأکید بر تجربۀ ذوقی، خودآگاهی انتقادی و پایبندی به تعهد انسانی و اجتماعی، کوشید نقد ادبی را از قالب سنتی فراتر برده و با دستاوردهای نقد مدرن پیوند زند. اهمیت پژوهش حاضر در آن است که با تمرکز بر مقالۀ «مذهبی فی النقد»، به تحلیل نظام فکری، مبانی نظری، ساختار معرفتی و اصول روش‌شناختی نقد امپرسیونیستی در اندیشۀ مندور می‌پردازد و آن را در پرتو مفاهیم پدیدارشناسی ادموند هوسرل، همچون آگاهی، قصدیت، تجربۀ زیسته، اپوخه (تعلیق داوری) و بین‌الاذهانیّت، بازخوانی و نقد می‌کند. برای دستیابی به این هدف، این تحقیق با رویکرد تحلیلی‌ توصیفی و روش تطبیقی انجام شده است. بررسی تطبیقی نشان می‌دهد که دستگاه نقدی مندور، در عین نوآوری و گشودن افق‌های تازه، با سه چالش روبه‌رو است: نخست، فقدان سنجش‌پذیری بین‌الاذهانی تجربۀ زیبایی که به‌سبب غلبۀ ذهنیت‌گرایی رادیکال، آن را به امری سلیقه‌ای و غیرقابل بازتولید فرو می‌کاهد؛ دوم، ناسازگاری روش‌شناختی حاصل از تلفیق ناهمساز نقد تأثری و نقد متعهد که به ترکیبی التقاطی و متعارض می‌انجامد؛ سوم، نسبیت‌گرایی معرفتی که به دلیل فقدان معیارهای ثابت، فهم ادبی را به بازتابی پراکنده و گاه متناقض تقلیل می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

• پدیدارشناسی
• امپرسیونیسم
• ادموند هوسرل
• محمد مندور
• مذهبی فی النقد

موضوعات

• نقد و تحلیل روشمند متون ادب در زبان عربی رویکرد جدید نقدی

عنوان مقاله [English]

Revisiting the Foundations of Mohamed Mandour’s Impressionistic Criticism in Light of Husserl’s Phenomenology (A Case Study of the Essay “Madhhabi fi al-Naqd”)

نویسنده [English]

• abdollah hosseiny

Assistant professor of Farhangian University

چکیده [English]

Within the field of contemporary Arabic literary criticism, the question of how to unite aesthetic experience with analytical reflection and social responsibility remains one of the central challenges for literary theorists. Among twentieth-century critics and intellectuals, Mohamed Mandour is recognized for his focus on aesthetic perception, critical self-awareness, and commitment to human and social values. Through these principles, he sought to move criticism beyond its traditional boundaries and connect it with the achievements of modern literary thought. This study gains importance through its concentration on Mandour’s essay “Madhhabi fi al-Naqd” (“My Approach to Criticism”), examining his intellectual framework, theoretical bases, epistemological system, and methodological rules of impressionistic criticism, while reinterpreting and evaluating them in light of Edmund Husserl’s phenomenological notions, including consciousness, intentionality, lived experience, epoché (suspension of judgment), and intersubjectivity. To pursue this aim, the research applies an analytical–descriptive method supported by a comparative approach. The comparison shows that Mandour’s critical model, despite its innovation and new perspectives, faces three major issues: first, the absence of intersubjective measurability in aesthetic experience, which—due to dominant subjectivism—reduces it to a personal and non-replicable perception; second, methodological tension caused by combining impressionistic and socially committed criticism, leading to a hybrid and inconsistent framework; and third, epistemological relativism, where the lack of fixed standards fragments literary understanding into diverse and occasionally conflicting interpretations. The results indicate that although Mandour made a significant contribution to the modernization of Arabic literary criticism, a critical reconsideration of his theoretical bases through philosophical inquiry—especially in the light of Husserl’s ideas—remains essential and unavoidable. ……, ……………, ……………., ……………, ………………..

کلیدواژه‌ها [English]

• Phenomenology
• Impressionism
• Edmund Husserl
• Mohamed Mandour
• Madhhabi fi al-Naqd