مقاله پژوهشی
پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
طیبه فتحی ایرانشاهی؛ شیرین پورابراهیم؛ سید محمود میرزایی الحسینی
چکیده
یکی از نظریات معناشناسی شناختی، نظریۀ آمیختگی مفهومی فوکونیه و ترنر (1992) است که تبیین جنبه‌هایی از استعارة مفهومی را نیز در بر می‌گیرد. بر این اساس استعاره مفهومی، حاصل نوعی آمیختگی مفهومی است. با توجه به اینکه شکل‌گیری استعاره‌های عشق در متون عرفانی فرایندی پیچیده و نیازمند تبیین معنایی است، جستار حاضر به تحلیل آمیختگی‌های مفهومی ...
بیشتر
یکی از نظریات معناشناسی شناختی، نظریۀ آمیختگی مفهومی فوکونیه و ترنر (1992) است که تبیین جنبه‌هایی از استعارة مفهومی را نیز در بر می‌گیرد. بر این اساس استعاره مفهومی، حاصل نوعی آمیختگی مفهومی است. با توجه به اینکه شکل‌گیری استعاره‌های عشق در متون عرفانی فرایندی پیچیده و نیازمند تبیین معنایی است، جستار حاضر به تحلیل آمیختگی‌های مفهومی استعاریِ مفهوم عشق در کتاب «فقه‌العشق» اثر یوسف زیدان (نویسنده و رمان‌نویس مشهور مصری) در چهارچوب نظریۀ آمیختگی مفهومی می‌پردازد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در فقه‌العشق، نویسنده فضاهای دروندادی آتش، غذا، آب، نور، و گیاه را به دلیل پتانسیل مفهومی در شبیه‌سازی عشق عرفانی، انتخاب کرده تا با رابطة حیاتی قیاس ابعاد مورد نظر عشق را مفهوم‌سازی و منتقل کند. فضاهای ذهنی متعلق به مفهوم عشق در مقصدبا مؤلفه‌های موجود در دروندادهای مبدأ آتش، غذا، آب، نور و گیاه، انگیخته و فشرده و ترکیب شده است. فضاهای عام حاوی کنش، علیت، تغییر، حرکت و غیره نقش مدیریت این دو فضا را عهده‌دار می‌باشند. انتخاب فضاهای چندگانة مذکور مبتنی بر دانش پس‌زمینه‌‌ای و بافت موقعیتی و فرهنگی مفهوم‌ساز است. در این امتزاج استعاری، مؤلفه‌های خاصی چون پویایی عشق، تحول، حرکت، رنج، شادی، شناخت بر فضای آمیخته فرافکنی می‌شود؛ اما برخی مؤلفه‌های دیگر چون ویژگی‌های معشوق، شناور می‌مانند و به فضاهای آمیخته وارد نمی‌شوند. در مرحلۀ تکمیل، دانش مخاطب از عشق عرفانی به تکمیل خلأهای معنایی کمک می‌کند تا در موقعیتهای گفتمانی معنا به‌طور کامل برساخته و اجرا شود.
مقاله پژوهشی
پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
سمیه حیدری؛ محمدرضا اسلامی؛ علی قهرمانی؛ مهین حاجی زاده
چکیده
بنا بر یافته‌های زبانشناسی شناختی، بدن انسان و تجربه‌های فیزیکی او نقش مهمی در معماری شناختی وی دارد؛ موضوعی که تحت عنوان «شناخت بدنمند» از محوری‌ترین اصول نگرش شناختی به زبان است. یکی از نمود‌های این اصل، استفاده از بدن واژه‌ها در توصیف مفاهیم انتزاعی است؛ پدیده‌ای که در همۀ زبان‌ها یافت می‌شود و بستری مناسب برای ...
بیشتر
بنا بر یافته‌های زبانشناسی شناختی، بدن انسان و تجربه‌های فیزیکی او نقش مهمی در معماری شناختی وی دارد؛ موضوعی که تحت عنوان «شناخت بدنمند» از محوری‌ترین اصول نگرش شناختی به زبان است. یکی از نمود‌های این اصل، استفاده از بدن واژه‌ها در توصیف مفاهیم انتزاعی است؛ پدیده‌ای که در همۀ زبان‌ها یافت می‌شود و بستری مناسب برای مطالعه مفهوم‌پردازی‌های ذهنی و به‌تبع آن فرهنگی هر قومی است. پژوهش حاضر با تکیه‌بر روش توصیفی- تحلیلی، نام اندام «عین» را به عنوان پربسامدترین اندام واژه در فرهنگ سه‌جلدی «المعجم الموسوعی للتعبیر الاصطلاحی فی اللغة العربیة» اثر «محمد محمد داود» مورد واکاوی قرار داده است تا مشخص نماید عرب‌زبانان چگونه و در مفهوم‌سازی چه حوزه‌هایی از آن استفاده کرده‌اند؟ بررسی داده‌ها حاکی از آن است که نام اندام «عین» در این زبان ابزاری شناختی است که مفهوم پرداز حوزه‌های مقصد متعددی است که بیشتر آن‌ها حوزه‌های انتزاعی هستند و با حوزه‌های مقصد متداولی که «کووچش» (1946) معرفی کرده است همخوانی دارند؛ «حالت‌ها و کنش‌های روان‌شناختی و ذهنی»، «تجربه‌ها» و «فرآیندهای اجتماعی» ازجملۀ آنهاست که در این میان، بسامد «حوزه‌های عملکردهای روان‌شناختی و ذهنی» قابل تأمل است. تحلیل شناختی این اصطلاحات با سازوکار‌های شناختیِِ استعارۀ مفهومی، مجاز مفهومی و دانش متعارف قابل انطباق است که نگاشت‌های استعاری «چشم، ظرف است»، «چشم، انسان است» و مجاز «ابزار به جای کنش»، از بیشترین فراوانی برخوردار است.
مقاله پژوهشی
نقد و تحلیل روشمند متون ادب در زبان عربی رویکرد جدید نقدی
فاطمه کاظمی؛ علیرضا حسینی
چکیده
نظریه نشانه‌شناسی مایکل ریفاتر با بررسی تمام جوانب ساختاری شعر به تحلیل متن می‌پردازد. این نظریه مبتنی برساختار شعر، ارتباط دال‌ها با یکدیگر و رسیدن به دلالت نهایی شعر است. قصیده «انشودة المطر» روح رنج‌کشیده شاعر در غربت و تبعیدگاه و وضعیت جامعه عراق را به تصویر کشیده است و خواننده با هر بار خوانش این قصیده می‌تواند معانی ...
بیشتر
نظریه نشانه‌شناسی مایکل ریفاتر با بررسی تمام جوانب ساختاری شعر به تحلیل متن می‌پردازد. این نظریه مبتنی برساختار شعر، ارتباط دال‌ها با یکدیگر و رسیدن به دلالت نهایی شعر است. قصیده «انشودة المطر» روح رنج‌کشیده شاعر در غربت و تبعیدگاه و وضعیت جامعه عراق را به تصویر کشیده است و خواننده با هر بار خوانش این قصیده می‌تواند معانی جدیدی را کشف نماید، هم‌چنین این قصیده، مملو از دلالت‌های ضمنی، رمز و نشانه است، بر این اساس، قصیده مذکور، اثر مناسبی برای تحلیل نشانه‌شناختی است. این پژوهش با بهره‌گیری از نظریه نشانه‌شناختی ریفاتر، قصیده «انشودة المطر» را به شیوه توصیفی- تحلیلی به بحث گذارده است. به دیگر سخن این پژوهش با استخراج دقیق معنابن‌ها، انباشت‌ها، منظومه‌های توصیفی، هیپوگرام‌ها و شبکه ساختاری به تحلیل دلالت‌های شعری قصیده انشودة المطر پرداخته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که بر مبنای رویکرد ریفاتر می‌توان دلالت‌های عمیق‌تری از جمله عشق به وطن، مبارزه، امید به تغییر و پیشرفت را از قصیده «أنشودة المطر» برداشت کرد. خوانش اکتشافی این قصیده بیانگر آن است که شاعر با توصیف چشمان معشوق سعی دارد با کلامی عاشقانه به ابراز دلتنگی خود بپردازد، اما خوانش پس‌کنشانه نشان می‌دهد معشوق شاعر، همان وطن است که شاعر در غربت و تبعیدگاه، از عشقش به وطن می‌گوید و هم-وطنان خود را به مبارزه و ایستادگی در برابر استبداد دعوت می‌کند. در این قصیده، چهار انباشت با چهار معنابن معشوق، طبیعت، باران و دریا و سه منظومه توصیفی با هسته‌های وطن، ظلم و ستم و امید به تغییر و تحول وجود دارد.
مقاله پژوهشی
پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
طیبه سیفی؛ زهرا ناظمی
چکیده
رمان «ملوک الرمال» اثر نویسنده معاصر عراقی علی بدر روایتی تودرتو و چند لایه است که نویسنده با بهم ریختگی روایت تلاش می‌کند گوشه‌ای از واقعیت تاریخ عراق را روایت کند. نظریه ژپ لینت ولت در روایت‌شناسی بر مبنای تقابل راوی و مخاطب با کنشگران شکل‌گرفته است و از نظر او هر روایت دو سطح دارد: یک سطح مربوط به کنشگران و کنش آنهاست و سطح ...
بیشتر
رمان «ملوک الرمال» اثر نویسنده معاصر عراقی علی بدر روایتی تودرتو و چند لایه است که نویسنده با بهم ریختگی روایت تلاش می‌کند گوشه‌ای از واقعیت تاریخ عراق را روایت کند. نظریه ژپ لینت ولت در روایت‌شناسی بر مبنای تقابل راوی و مخاطب با کنشگران شکل‌گرفته است و از نظر او هر روایت دو سطح دارد: یک سطح مربوط به کنشگران و کنش آنهاست و سطح دیگر که راوی و مخاطب در آن قرار دارند و این دو سطح کاملا از یکدیگر جدا هستند. در سطح کنشگران رویدادی در زمان گذشته (ماضی ساده) به وقوع پیوسته و تمام‌شده است و در سطح راوی و مخاطب که در زمان حال قرار دارند با یک انفصال (زمانی و مکانی) از گذشته درباره آنچه قبلا اتفاق افتاده است، صحبت می‌کنند. بر این اساس لینت ولت نظریه گونه‌شناسی روایی را مطرح کرد و آن را ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺳﻪ وﺟﻪ دﻧﯿﺎی داستانی راوی، ﮐﻨﺸﮕﺮ و ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار داد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻪ وﺟﻪ، ﺑﺮرﺳﯽ روﯾﮑﺮدﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪد گونه‌شناسی را ﻓﺮاﻫﻢ می‌آورد؛ پژوهش حاضر سعی دارد تا با روش توصیفی- تحلیلی موقعیتهای روایی این رمان را برمبنای نظریه ژپ لینت ولت مورد بررسی و تحلیل قرار دهد تا روش‌ها و شگردهای روایی علی بدر را در خلق این رمان و نیز اهداف وی را از این رویکردها استخراج و واکاوی کند و با تحلیل سطوح مختلف روایی این رمان، معانی پنهان در لایههای مختلف آن کشف و مخاطب با شیوه روایی علی بدر در این رمان‌آشنا شود.
مقاله پژوهشی
نقد و تحلیل روشمند متون ادب در زبان عربی رویکرد جدید نقدی
ربیع امیری؛ تورج زینی وند؛ جهانگیر امیری
چکیده
نقد ساختارگرایی تکوینی ارتباط معنادار میان ساختار ادبی و ساختار جامعه‌ای را بررسی می‌کند که اثر ادبی در آن تولید می‌شود. لوسین گلدمن از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان این گونۀ نقدی جایگاه ویژه‌ای برای مقولۀ آگاهی طبقاتی قائل است و آگاهی جمعی طبقۀ اجتماعی را منبع الهام اثر ادبی می‌داند و با استفاده از آن، جهان‌بینی این طبقه را در ...
بیشتر
نقد ساختارگرایی تکوینی ارتباط معنادار میان ساختار ادبی و ساختار جامعه‌ای را بررسی می‌کند که اثر ادبی در آن تولید می‌شود. لوسین گلدمن از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان این گونۀ نقدی جایگاه ویژه‌ای برای مقولۀ آگاهی طبقاتی قائل است و آگاهی جمعی طبقۀ اجتماعی را منبع الهام اثر ادبی می‌داند و با استفاده از آن، جهان‌بینی این طبقه را در اثر خود بیان می‌کند. شعر عربی معاصر به خاطر اثرپذیری از اتفاقات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که در کشورهای عربی رخ داد، از لحاظ جامعه‌شناختی دارای ارزش فراوانی است و توصیفی از احساسات، جهان‌بینی و آگاهی جمعی مشارکان اجتماعی کشورهای عربی است. سلیمان العیسی شاعر ملی‌گرای سوری در اشعار مقاومتش به مقولۀ آگاهی طبقاتی توجه ویژه‌ای داشته و با مضمون‌های مقاومتش در بیداری ملی جهان عرب نقش بسزایی داشته‌است. پژوهش حاضر می‌کوشد با شیوۀ توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر نظریۀ ساختارگرایی تکوینی لوسین گلدمن به بررسی بازتاب آگاهی طبقاتی در شعر العیسی بپردازد و نقش جهان‌بینی طبقۀ اجتماعی که بدان وابسته بوده را در سرودن اشعارش بیان کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که العیسی در اشعار مقاومتش با تأکید بر فرهنگ ایثار، شهادت‌طلبی، جهاد و مبارزه و تقویت احساسات ملی‌گرایانه عربی و روحیۀ استکبارستیزی، آگاهی طبقاتی مشارکان اجتماعی در کشورهای عربی را پویا و سرزنده می‌کند و نقش سازنده‌ای در تغییر آگاهی واقعی آن‌ها به آگاهی ممکن ایفا می‌کند و نگاهشان را از گذشتۀ پر از شکست به آینده‌ای روشن و پر از تغییرات مثبت سوق می‌دهد.
مقاله پژوهشی
پژوهشهای زبانشناسی کاربردی در حوزه زبان عربی
رضا درویش زاده؛ علی اکبر احمدی چناری؛ عبدالباسط عرب یوسف آبادی
چکیده
امروزه به دلیل تعاملات فرهنگی و جابجایی‌های گسترده، عنصر مکان همانند زمان از عنصری ایستا و راکد در داستان‌های قدیمی، به عنصری سیال از حیث معنا و دلالت تبدیل شده‌است. در رمان‌هایی که موضوع آن‌ها مهاجرت است این سیالیت نمود بیشتری دارد؛ زیرا در آن‌ها زمینة تقابل فرهنگی و در نتیجه تکثر معنا بیشتر از سایر رمان‌ها فراهم است. «الحب ...
بیشتر
امروزه به دلیل تعاملات فرهنگی و جابجایی‌های گسترده، عنصر مکان همانند زمان از عنصری ایستا و راکد در داستان‌های قدیمی، به عنصری سیال از حیث معنا و دلالت تبدیل شده‌است. در رمان‌هایی که موضوع آن‌ها مهاجرت است این سیالیت نمود بیشتری دارد؛ زیرا در آن‌ها زمینة تقابل فرهنگی و در نتیجه تکثر معنا بیشتر از سایر رمان‌ها فراهم است. «الحب فی المنفی» رمان مشهور بهاء طاهر داستانپرداز مصری، از جمله آثار روایی است که مکان از عناصر مهم آن در دریافت خواننده از طرح کلی داستان بهشمار میآید. ارتباطات بینافرهنگی در این اثر سبب شده مکان به رمزگانی فرهنگی با دلالت‌های ژرف و پیچیده مبدل شود. در جستار حاضر تلاش می‌شود با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی و با تأکید بر دستاوردهای مطالعات فرهنگی، دلالت‌های مکان در اثر فوق کشف گردد. یافتهها نشان می‌دهد کنفرانسی بینالمللی در این رمان به عنوان مکان مرکزی ترسیم شده که کانون تقابل گفتمانها و فرهنگ-هاست و همة رخدادها بر محور آن پردارزش می‌شود. هم‌چنین هر مکان بر مبنای مناسبات فرهنگی حاکم بر آن دارای دلالتی است که مقولههایی مانند هویت ایدئولوژی و الگوهای فکری و فرهنگی شخصیتها در درک آن نقش مهمی دارد.
