نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترا زبان و ادبیات عرب
2 استاد گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی
چکیده
نقد ساختارگرایی تکوینی ارتباط معنادار میان ساختار ادبی و ساختار جامعه‌ای را بررسی می‌کند که اثر ادبی در آن تولید می‌شود. لوسین گلدمن از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان این گونۀ نقدی جایگاه ویژه‌ای برای مقولۀ آگاهی طبقاتی قائل است و آگاهی جمعی طبقۀ اجتماعی را منبع الهام اثر ادبی می‌داند و با استفاده از آن، جهان‌بینی این طبقه را در اثر خود بیان می‌کند. شعر عربی معاصر به خاطر اثرپذیری از اتفاقات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که در کشورهای عربی رخ داد، از لحاظ جامعهشناختی دارای ارزش فراوانی است و توصیفی از احساسات، جهان‌بینی و آگاهی جمعی مشارکان اجتماعی کشورهای عربی است. سلیمان العیسی شاعر ملی‌گرای سوری در اشعار مقاومتش به مقولۀ آگاهی طبقاتی توجه ویژه‌ای داشته و با مضمون‌های مقاومتش در بیداری ملی جهان عرب نقش بسزایی داشته‌است. پژوهش حاضر می‌کوشد با شیوۀ توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر نظریۀ ساختارگرایی تکوینی لوسین گلدمن به بررسی بازتاب آگاهی طبقاتی در شعر العیسی بپردازد و نقش جهان‌بینی طبقۀ اجتماعی که بدان وابسته بوده را در سرودن اشعارش بیان کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که العیسی در اشعار مقاومتش با تأکید بر فرهنگ ایثار، شهادت‌طلبی، جهاد و مبارزه و تقویت احساسات ملی‌گرایانه عربی و روحیۀ استکبارستیزی، آگاهی طبقاتی مشارکان اجتماعی در کشورهای عربی را پویا و سرزنده می‌کند و نقش سازنده‌ای در تغییر آگاهی واقعی آن‌ها به آگاهی ممکن ایفا می‌کند و نگاهشان را از گذشتۀ پر از شکست به آینده‌ای روشن و پر از تغییرات مثبت سوق می‌دهد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Study of Class Consciousness in Soleiman Eisa’s Resistance poetry Using Goldmann’s Theory
نویسندگان [English]
- rabi amiri 1
- Toraj zinivand 2
- jahangir amiri 2
1 PhD student in Arabic language and literature
2 Professor of the Department of Arabic Language and Literature at Razi University
چکیده [English]
The genetic structuralism critique is chiefly concerned with the meaningful relationship between the literature structure and the societal structure where the literary work is produced. As a famous theorist of this critical approach, Lucien Goldmann attributes a special place to the category of class consciousness and thus considers the collective consciousness of the social class as an inspiring source of literary work, while using it to describe the worldview of this class in his works. The contemporary Arabic poetry is sociologically valuable due to the effects of the political, social, economic and cultural events unfolding in Arab nations. This poetry describes the feelings, worldviews and collective consciousness of social participants in Arab nations. Syrian nationalist poet, Soleiman al-Eisa, has specifically attended to class consciousness in his resistance poems and greatly contributed to the national awakening of the Arab world, via his resistance themes. The present study used the descriptive-analytical method and Lucien Goldmann’s genetic structuralism to investigate the way class consciousness is reflected in al-Eisa’s poetry and describe the role of social class’s worldviews in his poetry composition. Findings revealed that al-Eisa emphasizes in his resistance poems the culture of sacrifice, martyrdom, Jihad and fighting to reinforce Arabic national and anti-imperialist sentiments and increase the class consciousness of social players. He also plays a constructive role in changing the people’s real knowledge into possible knowledge and deviating their view of their failing past towards an illuminating future full of positive changes.
کلیدواژه‌ها [English]
- genetic structuralist criticism
- class consciousness
- Lucien Goldmann
- Soleiman al-Eisa
- Resistance poetry
منابع
الف) منابع عربی
- أبو هیف، عبدالله، الهویدی، المغیرة. (2009م). «الوعی والوعی الممکن فی روایة قلوب علی الأسلاک»؛ مجلة جامعة تشرین للبحوث والدراسات العلمیة، المجلد31، العدد2، صص177-190.
- برجسون، هنری. (2009م). بحث فی المعطیات المباشرة للوعی؛ ترجمة الحسین الزاوی، بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیة.
- حادی، أحلام. (2004م). جمالیات اللغة فی القصة القصیرة؛ الطبعة الأولی، الدار البیضاء، المرکز الثقافی العربی.
- سکاربیت، روبیرا. (1978م). سوسیولوجیا الأدب؛ ترجمة و تمهید: آمال انطوان عرمونی، بیروت-باریس: عویدات.
- عبدالعظیم، صالح سلیمان. (1998م). سوسیولوجیا الروایة السیاسیة؛ الطبعة الأولی، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
- العیسی، سلیمان. (1995م). الأعمال الشعریة، ج4؛ الطبعة الأولی، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
- الغراوی، حسام عیدان نعیم. (2019م). «فلسفة الوعی وقراءة النص الأدبی»؛ مجلة بحوث الشرق الأوسط، العدد الثانی والخمسون، صص47-64.
- کرومبتون، روزماری. (2016م). الطبقات و التراصف الطبقی، ترجمة عثمان حداد و غسان رملاوی، الدوحة: المرکز العربی للأبحاث ودراسة السیاسات.
- لحمدانی، حمید. (1990م). النقد الروائی والأیدیولوجی؛ الطبعة الأولی، بیروت: المرکز الثقافی العربی، الدار البیضاء.
ب) منابع فارسی
- اسدی مجره، صدیقه، میراحمدی، سید رضا، عسگری، صادق، رجبی، فرهاد. (1401ش). «خوانش سرودۀ عذاب حلاج عبدالوهاب بیاتی در پرتو نظریۀ ساختارگرایی تکوینی گلدمن»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شماره 62، صص145-166.
- ایگلتون، تری. (1381ش). درآمدی بر ایدئولوژی؛ ترجمه معصوم بیگی، تهران: آگه.
- راودراد، اعظم. (1394ش). نظریه‌های جامعه‌شناسی هنر و ادبیات؛ چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- عبدی، صلاح الدین. (1391ش). «رویکردی جامعهشناختی بر آثار «طاهر وطار» (مطالعۀ موردی رمان «الزلازل» بر اساس الگوی «لوسیان گلدمن»)؛ لسان مبین، سال سوم، شماره هفتم، صص207-235.
- کوهن، آلوین استانفورد. (1385ش). تئوری‌های انقلاب؛ ترجمۀ علیرضا طیب، چاپ پانزدهم، تهران: قومس.
- گلدمن، لوسین. (1381ش). جامعه، فرهنگ و ادبیات؛ ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ سوم، تهران: چشمه.
- ........................(1382). نقد تکوینی؛ ترجمه محمد غیاثی، تهران: نگاه.
)