مقاله پژوهشی
پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
فاطمه دهقان؛ حجت رسولی؛ ابوالفضل رضایی
چکیده
استعارۀ مفهومی نظریة زبان‌شناختی است که استعاره را علاوه بر زیبایی‌آفرینیِ ادبی ابزاری مهم برای درک تفکرِ خلاق در آثار ادبی می‌داند. استعاره‌های مفهومی مرتبط با حوزۀ احساسات در یک زبان و فرهنگ کاملا شبیه هم نیستند چون عواملی از قبیل جامعه و زمان و تفاوت‌های فردی نیز در این امر دخیل هستند. غزلیات شریف رضی(394 هـ ش) و کتاب أوراق الورد ...
بیشتر
استعارۀ مفهومی نظریة زبان‌شناختی است که استعاره را علاوه بر زیبایی‌آفرینیِ ادبی ابزاری مهم برای درک تفکرِ خلاق در آثار ادبی می‌داند. استعاره‌های مفهومی مرتبط با حوزۀ احساسات در یک زبان و فرهنگ کاملا شبیه هم نیستند چون عواملی از قبیل جامعه و زمان و تفاوت‌های فردی نیز در این امر دخیل هستند. غزلیات شریف رضی(394 هـ ش) و کتاب أوراق الورد از مصطفی صادق الرافعی (1355هـ .ش) هرکدام مختص به یک دورۀ متفاوت است و هر دو از متون خلاق و مورد تقلید ادبا هستند و میتوانند نمایندۀ خوبی برای متونِ ادبیِ زمان خود باشند، همچنین مضمون واحدی دارند و عشق در هر دوی این اثر، عارفانه-عاشقانه است؛ این پژوهش با روش تحلیلی ـ مقابلهای بر آن است تا به بررسی تفاوتها و شباهتها و کارکرد استعاره‌های مفهومیِ مرتبط با حوزۀ عشق در متنهای فوق الذکر بپردازد. یافتهها نشان داد که استعارۀ مفهومیِ حوزۀ عشق با گذشت زمان شکل پیچیدهتری به خود گرفته و ورای استعاره‌های مفهومی لایه‌های پنهان دیگری وجود دارد، همچنین از ویژگی تلفیق که از قدرتمندترین ساز و کار فراتر رفتن از نظام مفهومی روزمره است و ویژگی پرسش و تفصیل بیشتر استفاده شده است.
مقاله پژوهشی
نقد و تحلیل روشمند متون ادب در زبان عربی رویکرد جدید نقدی
محمد مهدی کریمی؛ شهریار نیازی
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی، یکی از شیوه‌های جدید در تحلیل گفتمان و مطالعات زبان شناختی است که به بررسی صِرف داده‌های زبانی اکتفا نکرده، بلکه فرآیندهای ایدئولوژیک و بافت‌های موقعیتی، اجتماعی و بینامتنی مؤثر بر شکل گیری گفتمان را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. الگوی تحلیلی نورمن فرکلاف از مهم ترین رویکردها در تحلیل گفتمان انتقادی به شمار ...
بیشتر
تحلیل گفتمان انتقادی، یکی از شیوه‌های جدید در تحلیل گفتمان و مطالعات زبان شناختی است که به بررسی صِرف داده‌های زبانی اکتفا نکرده، بلکه فرآیندهای ایدئولوژیک و بافت‌های موقعیتی، اجتماعی و بینامتنی مؤثر بر شکل گیری گفتمان را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. الگوی تحلیلی نورمن فرکلاف از مهم ترین رویکردها در تحلیل گفتمان انتقادی به شمار می‌رود. در این دیدگاه، گفتمان در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، تحلیل می‌شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و در پرتو رویکرد فرکلاف به بررسی سطوح گفتمان انتقادی رمان الطریق الطویل از نجیب الکیلانی می‌پردازد تا ایدئولوژی و گفتمان مد نظر نویسنده را تبیین کند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد نجیب الکیلانی در رمان مذکور با بهره گیری از کارکرد واژگان و روابط معنایی بین آنها، افعال مثبت و خبری، کاربرد جملات استعاری، دیدگاه خود را نشان داده است. همچنین وی با استفاده از بینامتنیت و فراخوانی مضامین اسلامی و متون قرآنی، به دنبال تبیین آثار و تبعات استعمار بر زندگی مردم مصر است. کیلانی با گفتمانی مبارزه طلبانه به بیان موضوعاتی همچون آزادی خواهی و ایستادگی در برابر ستم می‌پردازد و با تقویت روحیة مبارزه طلبی، به دنبال القای ایدئولوژی مد نظر خود و مفاهیمی چون به دست آوردن آزادی، استقلال و مبارزه با دشمن استعمارگر است.
مقاله پژوهشی
پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
ایمان قنبری اقدم؛ علی اکبر محسنی؛ علی سلیمی؛ وحید سبزیان پور
چکیده
طارق بکاری (1988م) نویسندۀ اهل مراکش، از نویسندگان توانایی است که با قلم شیوا و هنرمندانه خود توانسته است بخش قابل توجّهی از مشکلاتی که دامن‌گیر جامعۀ مراکش و جامعۀ اسلامی- عربی شده است را موشکافانه مورد نقد قرار دهد. رمّان «القاتل الأشقر» یکی از آثار برجستۀ اوست که وی در آن ناهنجاری-هایی همچون، رواج روسپی‌گری، بحران هویت، قتل ...
بیشتر
طارق بکاری (1988م) نویسندۀ اهل مراکش، از نویسندگان توانایی است که با قلم شیوا و هنرمندانه خود توانسته است بخش قابل توجّهی از مشکلاتی که دامن‌گیر جامعۀ مراکش و جامعۀ اسلامی- عربی شده است را موشکافانه مورد نقد قرار دهد. رمّان «القاتل الأشقر» یکی از آثار برجستۀ اوست که وی در آن ناهنجاری-هایی همچون، رواج روسپی‌گری، بحران هویت، قتل و کشتار و... را مورد بررسی قرار داده است. عنوان این اثر، سرشار از نشانه‌های است که او با هوشمندی خاصی آن ها را در اثر گنجانده است. نویسندگان در این جستار بر آن بوده‌اند تا با روشی نشانه‌شناسانه به بررسی نشانه‌های موجود در عنوان رمان «القاتل الأشقر» بپردازند. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که کلمۀ «القاتل» علاوه بر معنای ظاهری آن، اشاره به حوادث کشنده‌ای همچون تجاوزهای دوران کودکی، آسیب عاطفی و از دست رفتن حیثیت در رابطه با شامّة، بحران هویت و ... به حوادثی دارد که بخشی از شخصیت أشقر را به نابودی کشانده‌اند. همچنین، واژه الأشقر، از لحاظ نمادین می‌تواند به داغ ننگ ناشی از نامشروع بودن، خاص بودن، و مفاهیمی از این دست اشاره داشته باشد که ارتباط و همنشینی آن با «القاتل» این مسئله را توجیه می‌کند. وی در این اثر به شیوۀ هنرمندانه‌ای روند تحوّل شخصیت أشقر به قاتلی خون‌آشام و پیوستن او به داعش را به تصویر کشیده است. در واقع، نویسنده با گنجاندن نشانه‌های گوناگون زبانی به دنبال آن بوده است تا پرده از روی بحران هویت و فساد اخلاقی سران داعش برگیرد.
مقاله پژوهشی
پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
امید جهانبخت لیلی؛ حامد پورحشمتی؛ فاطمه جعفرپور
چکیده
زبان شناسی شناختی رویکردی نوین در مطالعات زبانی است که رابطة زبان انسان و ذهن و تجارب فیزیکی و اجتماعی او را مورد بررسی قرار می دهد. مارک جانسون و جرج لیکاف از نظریه‌پردازان پیشگام در این حوزه شناخته می‌شوند و استعارة مفهومی از منظر آنها با تبیین و عینیت سازی مفاهیم انتزاعی جهت شناخت و تبادل تجربیات انسان نسبت به پدید‌ه‌های اطراف ...
بیشتر
زبان شناسی شناختی رویکردی نوین در مطالعات زبانی است که رابطة زبان انسان و ذهن و تجارب فیزیکی و اجتماعی او را مورد بررسی قرار می دهد. مارک جانسون و جرج لیکاف از نظریه‌پردازان پیشگام در این حوزه شناخته می‌شوند و استعارة مفهومی از منظر آنها با تبیین و عینیت سازی مفاهیم انتزاعی جهت شناخت و تبادل تجربیات انسان نسبت به پدید‌ه‌های اطراف متمایز می‌گردد. از آنجا که پرداختن به تصوّرات متافیزیک و مفاهیم اخلاقی و ارتباط آن با تجربیات شناختی محسوس و روزمره زندگی، حضوری پررنگ در نوع زبان و بیان دینی دارد، بررسی طرحواره‌های تصویری در استعاره‌های قرآن کریم، نظامی از ساختارهای مفهومی و لایه‌های پیچیده معنایی آیات قرآنی را هویدا می‌سازد. در این جستار تلاش شده تا با توجه به طرح نظریّة لیکاف و جانسون و ساخت‌های ذهنی استعاره‌های موجود در سورة آل عمران، سه نوع طرحوارة حرکتی، حجمی و قدرتی بر مبنای توصیف و تحلیل نمونه‌های قرآنی مورد بررسی قرار گیرد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در سورة آل عمران برخی مفاهیم به صورت استعارة مفهومی بیان شده و در میان این مفاهیم، انواع طرحواره‌های حرکتی، حجمی و قدرتی جهت برجسته‌سازی برخی رخ‌دادها و تبیین و تقویت پیام‌های دینی به کار رفته‌اند. طرحوارة حرکتی در سورة آل عمران با درنظرگرفتن مفاهیم حسِّی، بیشتر بر حوزة مقصد به عنوان نتیجة حرکت تاکید دارد و طرحوارة حجمی در این سوره در حوزه‌های مثبت و منفی در قالب ظرف و مظروف و طرحوارة قدرتی در انواع انسداد، رفع مانع و تغییر مسیر متمایز می‌گردد.
مقاله پژوهشی
نقد و تحلیل روشمند متون ادب در زبان عربی رویکرد جدید نقدی
حسن اسماعیل زاده؛ پرویز احمدزاده هوج؛ امیر فرهنگ دوست
چکیده
دستیابی به شناختی سنجش‌پذیر از هویّت، همواره از دغدغه‌های بنیادین علوم شناختی بوده است. امروزه با پیچیدگی‌‌های ذهنی و رفتاری انسان معاصر، کاوش‌های هویّت‌شناسانه به مسئله‌ای فراگیر در انسان‌شناسی تبدیل شده است؛ به‌گونه‌ای که رویکردهای مختلفی را ذیل "هویّت و انواع آن" به ظهور رسانده است. در این میان، روان‌شناسی به نام «جیمز ...
بیشتر
دستیابی به شناختی سنجش‌پذیر از هویّت، همواره از دغدغه‌های بنیادین علوم شناختی بوده است. امروزه با پیچیدگی‌‌های ذهنی و رفتاری انسان معاصر، کاوش‌های هویّت‌شناسانه به مسئله‌ای فراگیر در انسان‌شناسی تبدیل شده است؛ به‌گونه‌ای که رویکردهای مختلفی را ذیل "هویّت و انواع آن" به ظهور رسانده است. در این میان، روان‌شناسی به نام «جیمز مارسیا»، در ادامۀ دیدگاه «اریکسون» دربارۀ هویّت، با طرح دو متغیر "تجربۀ بحران" و "تعهدپذیری"، چهار وضعیت عملیاتی از هویّت دسته‌بندی می‌کند که عبارتند از: هویّت پراکنده، زودرس، ناتمام و موفق. در تئوری او که به "پایگاههای هویّت" مشهور است، هر یک از این مراحل، بر حسب برخورداری از عوامل تعیین‌کنندۀ "بحران" و"تعهد" از هم تمییز می‌‌یابند؛ رویکردی که با تحلیل رفتاری کنش‌ها و نگره‌ها، ظرفیت مناسبی را برای رمان‌پژوهان در دستیابی به درکی روان‌شناختی از هویّت فراهم ساخته است. پژوهش حاضر می‌کوشد با بهره‌جویی از مؤلفه‌های این رویکرد روان‌شناختی، هویّت‌یابی و نحوۀ دستیابی به آن را در رمان أزهر جرجیس به نام «النُوم فی حَقْلِ الکَرْز» که سوژه‌های انطباق‌پذیری با دیدگاه حاضر دارد، بررسی کند. از جمله دستاوردهای این جستار که به‌صورت توصیفی تحلیلی فراهم آمده، ارتباط دوسویه و ناگسستنی مکان و فرد در پیشروی یا رکود و پسروی در پایگاههای هویّتی مارسیا است؛ مقوله‌ای که نویسنده با روایتی چندلایه از جایگاه قهرمان داستانش در شهرهایی چون بغداد و اُسلو بر آن صحّه می‌گذارد. از دیگر نتایج قابل‌توجه، هم‌سویی خطوط چهارگانۀ داستان و پایگاههای هویّت مارسیا در تعداد شمارگان است که توجه ارادی نویسنده به این رویکرد را به شکل جدی‌تر تقویت بخشیده است.
مقاله پژوهشی
پژوهشهای زبانشناسی کاربردی در حوزه زبان عربی
سید ابوالفضل سجادی؛ مهدی سیف؛ ابراهیم اناری بزچلوئی؛ احمد امید علی
چکیده
قرآن بلیغ‌ترین متنی است که در دسترس قرار گرفته است. برای بررسی و تحلیل این متن بی‌نظیر، پژوهشگران از روش‌ها و الگو‌های مختلفی بهره گرفته‌اند. یکی از روش‌های نوین بررسی متن، در قالب نظریه انسجام متنی هالیدی و حسن مطرح گردیده است. بررسی متن قرآن از دیدگاه نظریه هالیدی و حسن بر اساس روابط معنائی که منجر به ایجاد انسجام می‌شوند، می‌تواند ...
بیشتر
قرآن بلیغ‌ترین متنی است که در دسترس قرار گرفته است. برای بررسی و تحلیل این متن بی‌نظیر، پژوهشگران از روش‌ها و الگو‌های مختلفی بهره گرفته‌اند. یکی از روش‌های نوین بررسی متن، در قالب نظریه انسجام متنی هالیدی و حسن مطرح گردیده است. بررسی متن قرآن از دیدگاه نظریه هالیدی و حسن بر اساس روابط معنائی که منجر به ایجاد انسجام می‌شوند، می‌تواند نشان دهد که چگونه با ابزار زبانی جایگزینی عنصری، توانسته است با لفظی اندک جانشین معنایی بسیار گردد و از تکرار نابجای یک صورت لفظی جمله یا جملاتی جلوگیری نموده و ضمن تکرار مفهوم و تداوم و استمرار معنا و خط فکری، متن منسجم و یکپارچه تولید کند. گاهی چندین آیه به حدی باهم گره خورده و ارتباط برقرار نموده که امکان حذف یا جابجایی یکی از آنها بدون ایجاد خلل در معنا و ایجاد ابهام و سردرگمی مخاطب امکان پذیر نیست. ابزار جانشینی در سوره «النحل» با ایجاد گره و پیوند از نوع هم-طبقگی و ایجاد زنجیره انسجامی به ترتیب؛ جانشینی جملهای، بیشترین، اسمی، بیشتر و فعلی، کمترین بسامد را داشتهاند . تداوم و استمرار معنا و ایجاد ارتباط بین آیات بدون تکرار ضمیر-های بسیار با رعایت اصل اقتصاد زبانی امری است که با بکارگیری دقیق ابزار جایگزینی در این سوره رخ داده.
