نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانشیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی، یکی از شیوه‌های جدید در تحلیل گفتمان و مطالعات زبان شناختی است که به بررسی صِرف داده‌های زبانی اکتفا نکرده، بلکه فرآیندهای ایدئولوژیک و بافت‌های موقعیتی، اجتماعی و بینامتنی مؤثر بر شکل گیری گفتمان را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. الگوی تحلیلی نورمن فرکلاف از مهم ترین رویکردها در تحلیل گفتمان انتقادی به شمار می‌رود. در این دیدگاه، گفتمان در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، تحلیل می‌شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و در پرتو رویکرد فرکلاف به بررسی سطوح گفتمان انتقادی رمان الطریق الطویل از نجیب الکیلانی می‌پردازد تا ایدئولوژی و گفتمان مد نظر نویسنده را تبیین کند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد نجیب الکیلانی در رمان مذکور با بهره گیری از کارکرد واژگان و روابط معنایی بین آن‌ها، افعال مثبت و خبری، کاربرد جملات استعاری، دیدگاه خود را نشان داده است. همچنین وی با استفاده از بینامتنیت و فراخوانی مضامین اسلامی و متون قرآنی، به دنبال تبیین آثار و تبعات استعمار بر زندگی مردم مصر است. کیلانی با گفتمانی مبارزه طلبانه به بیان موضوعاتی همچون آزادی خواهی و ایستادگی در برابر ستم می‌پردازد و با تقویت روحیة مبارزه طلبی، به دنبال القای ایدئولوژی مد نظر خود و مفاهیمی چون به دست آوردن آزادی، استقلال و مبارزه با دشمن استعمارگر است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Critical Discourse Analysis of "al-Tariq al-Tawil" by Naguib al-Kilani based on Norman Fairclough's Approach
نویسندگان [English]
- Mohammad Mahdi Karimi 1
- Shahryar Niazi 2
1 Ph.D Student of Arabic Language and Literature, University Of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Arabic Language and Literature, University Of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
Critical discourse analysis is one of the new methods in discourse analysis and linguistic studies. It examines linguistic data, ideological processes, and situational, social, and intertextuality contexts affecting discourse formation. The analytical paradigm developed by Norman Fairclough is regarded as one of the most influential approaches to critical discourse analysis. In this view, discourse is analyzed in three levels: description, interpretation, and explanation. This descriptive-analytical study employing the approach of Fairclough analyzes the levels of the critical discourse of al-Tariq al-Tawil by Naguib al-Kilani to explicate the author's intended ideology and discourse. According to the research findings, using the function of words and their semantic relationships, positive verbs, and metaphorical sentences, Naguib al-Kilani has demonstrated his point of view in this novel. Moreover, he explains the effects of colonialism on Egyptians' lives by employing intertextuality and citing Islamic themes and Quranic verses. Al-Kilani uses a combative discourse to convey freedom and resistance to oppression. He seeks to inculcate his ideology and concepts by fortifying the combat spirit, such as obtaining freedom and independence and fighting against the colonialist adversary.
کلیدواژه‌ها [English]
- Critical discourse analysis
- Norman Fairclough
- Naguib al-Kilani
- al-Tariq al-Tawil
- Colonialism
Extended Abstract
Introduction: The method of discourse analysis provides a comprehensive explanation of different aspects of the novel to the researcher, and one of these methods is Norman Fairclough's critical discourse approach.
According to him, there is a dialectical relationship between microstructures of discourse, linguistic features, macrostructures of society, ideology, and social structures, and discourse analysis consists of three stages: description, interpretation, and explanation. Fairclough considers description the presupposition of interpretation and explanation in this proposed plan. In other words, in his critical discourse analysis, he indicates that events and texts emerge from power relations and engage in power struggles.
Methodology: This descriptive-analytical research, based on the critical elements of al-Tariq al-Tawil (The Long Path) by Naguib al-Kilani and Fairclough's critical discourse approach, examines the novel at three levels of description, interpretation, and explanation, and answers the following questions:
1- What is the most significant discourse in "al-Tariq al-Tawil"?
2- Based on Fairclough's intended levels and the audience's reception of the author's themes, how have this novel's prominent discourse characteristics and functions been realized?
Discussion and Results: This novel provides a comprehension of Egypt's political, social, and economic situation due to World War II and British colonialism until 1956. Soleyman, Said, and their families are the primary protagonists and participants of the novel. Mursi Abu Afar and the British colonists are the other protagonists in the novel. The author attempts to persuade the audience to accept his ideology by using words with a singular meaning that goes beyond their surface meaning. One of the most significant effects of this period on the Egyptian people was their depression, caused by conflict, colonization, and the difficult conditions of their existence. Therefore, al-Kilani also uses words that convey this emotion and attempts to communicate his point of view by juxtaposing some terms and creating a duality between them. Al-Kilani employs metaphor to illustrate his ideology better. In "al-Tariq al-Tawil," phrases and sentences incorporate directly or indirectly Quranic verses and Islamic themes. In the official discourse, the author has discussed colonialism's effects on individuals' lives. Additionally, he employs lines from the language of the story's protagonists in his critical discourse to challenge the official discourse and inspire people to fight against the invaders and their oppression.
Conclusion: This novel focuses on achieving freedom, independence and fighting against colonialism. The author utilizes various discourse functions across three levels: description, interpretation, and explanation.
In this novel, the author utilizes the relationships between words to convey his ideas. Additionally, using present-tense sentences adds energy and liveliness to the story. The author frequently employs positive verbs and active sentences throughout the novel. The use of metaphors and expression of ideological beliefs are also noteworthy aspects of the writing.
Through intertextuality, al-Kilani successfully established a stable discourse and gained freedom in the face of the enemy.
The social situation and struggles faced by the Egyptian people during the British occupation led to the development of a resistance discourse against the invaders. The author effectively contrasted the discourse of the colonizers with their own to drive their point home.
Keywords: Critical discourse analysis, Norman Fairclough, Naguib al-Kilani, al-Tariq al-Tawil, Colonialism
منابع
منابع عربی
- قرآن کریم
- الجرجانی، عبدالقاهر. (1997 م). دلائل الإعجاز؛ شرح و تعلیق محمد التنجی، بیروت: دار الکتب العربی.
- عکاشة، محمود. (2005 م). لغة الخطاب السیاسی دراسة لغویة تطبیقیة فی ضوء نظریة الاتصال، مصر: دار النشر للجامعات.
- الکیلانی، نجیب. (2015 م). الطریق الطویل، قاهرة: دار الصحوة للنشر والتوزیع.
- الکیلانی، نجیب. (1985 م). رحلتی مع الأدب الإسلامی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
- الورقی، سعید. (1984 م). فی الأدب العربی المعاصر، مصر: دار النهضة .
منابع فارسی
- آقاگل‌زادهو مریم‌سادات غیاثیان. (1386 ش). «رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی»؛ مجلة زبان و زبان‌شناسی، سال سوم، شمارۀ اول، پیاپی پنجم، صص 78- 104.
- افضلی، زهرا و مهری خیری‌زاده. (1391 ش). «بررسی و تحلیل عنصر درونمایه در رمان "الطریق الطویل" اثر نجیب الکیلانی»؛ مجلة انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شمارۀ 23، صص 149- 174.
- بهرام‌پور، شعبانعلی. (1379 ش). درآمدی بر تحلیل گفتمان، تهران: فرهنگ گفتمان.
- خضری، سیدمحمدرضا و علی عدالتی‌نسب (1397 ش). «زبان و گفتمان انقلابی در رمان "فراشة المیدان" سلطان الحجار (بر اساس نظریة تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف)» فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، سال نهم، دورة جدید، شمارۀ سی‌و‌دوم، صص 45- 61.
- درپر، مریم. (1392 ش). «بررسی ویژگی‌های سبکی داستان کوتاه جشن فرخنده از جلال آل‌احمد با رویکرد سبک‌شناسی انتقادی»؛ فصلنامۀ جستارهای زبانی، شمارۀ 1، صص 39- 64.
- زینی‌وند، تورج و سمیه صولتی. (1398 ش). «گفتمان‌شناسی انتقادی داستان کوتاه "طریق الخلاص" با نگاهی بر رویکرد انتقادی نورمن فرکلاف»؛ فصلنامۀ لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، سال یازدهم، دورة جدید، شمارة سی و هشتم، صص 43- 63.
- شجاع‌رضوی، سعید. (1386 ش). «جنسیت و شمول معنایی»؛ فصلنامۀ پازند، سال سوم، شمارۀ 10، صص 11- 26.
- فرکلاف، نورمن. (1379 ش). تحلیل انتقادی گفتمان؛ ترجمة فاطمه شایسته‌پیران و همکاران، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- ملاابراهیمی، عزت و فهیمه یگانه دیزج‌ور. (1393 ش). «بررسی و تحلیل شخصیت زن در رمان‌های نجیب کیلانی (مطالعة موردی: رمان‌های الطریق الطویل، قاتل حمزه و الرجل الذی آمن)»؛ زن در فرهنگ و هنر، دورة 6، شمارة 4، صص 517- 530.
- نیستانی، محمود. (1379 ش). تحلیل گفتمان انتقادی در عمل: (تفسیر، تبیین و جایگاه تحلیلگر)؛ تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
- ون‌دایک، ای‌تئون. (1382 ش). مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی؛ ترجمة پیروز ایزدی و همکاران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس. (1389 ش). نظریه و روش در تحلیل گفتمان؛ ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
)