مقاله پژوهشی
ابراهیم اناری بزچلوئی؛ فاطمه نظیری سنجانی
چکیده
چکیده: یکی از نظریات فلسفی که در باب معناشناسی ذکر شده و سپس به حوزه‌ی زبان‌شناسی راه یافته، نظریه‌ی مشروط به صدق جملات است. براساس این نظریه، معنای جمله در محتوای گزاره‌‌‌‌ای آن گنجانده شده و بر حسب شرایط ، صدق آن ، قابل تبیین است. تطبیق این نظریه با ساختار متفاوت زبان عربی و به ویژه آیات قرآن کریم، می‌تواند دریچه‌ای به سوی درکی ...
بیشتر
چکیده: یکی از نظریات فلسفی که در باب معناشناسی ذکر شده و سپس به حوزه‌ی زبان‌شناسی راه یافته، نظریه‌ی مشروط به صدق جملات است. براساس این نظریه، معنای جمله در محتوای گزاره‌‌‌‌ای آن گنجانده شده و بر حسب شرایط ، صدق آن ، قابل تبیین است. تطبیق این نظریه با ساختار متفاوت زبان عربی و به ویژه آیات قرآن کریم، می‌تواند دریچه‌ای به سوی درکی عمیق از قرآن کریم باشد. در زبان عربی جملات به دو گروه خبری و انشایی تقسیم می‌شوند.از آنجایی که اساس جمله‌های خبری، صدق و کذب آن است، بنابراین تبیین این نظریه در ارتباط با این گونه جمله‌ها بسیار روشن است؛ امّا با این همه ، بررسی نظریه‌ی مذکور در خصوص جمله‌های انشایی که بر اساس عدم احتمال صدق و کذب تعریف شده‌اند، نیاز به کنکاش بیشتری دارد. در واقع هدف پژوهش حاضر، بررسی آیات قرآن کریم در نوع خاصّی از جملات انشایی دستور زبان عربی، مانند: تحضیض، ترجی، تمنّی، عرض و... است که به گونه‌ای غیر مستقیم با گزاره‌ی خبری خود در ارتباط‌اند. نوشتار حاضر به روش پژوهش بنیادی و با بهره گیری از کتاب‌ها، منابع معتبر و مقالات علمی- پژوهشی در پی تبیین آیات انشایی قرآن کریم در ترکیب با فاء سببیه بر اساس نظریه‌ی مشروط به صدق است و بیانگر آن است که گزاره‌های خبری در جملات انشایی پیش از فاء سببیه ، ارتباط معنایی خاصّی با مفهوم سببیت پس از فاء سببیه دارند. واژگان کلیدی: قرآن کریم، معناشناسی، نظریه مشروط به صدق، دستور زبان عربی، فاء سببیه.
مقاله پژوهشی
ولی الله حسومی؛ مریم توکل نیا
چکیده
معنا شناسی شناختی روشی برای تبیین معانی در زبان شناسی معاصر محسوب می‌شود، که مفهوم نشانه‌های زبانی را بررسی می‌کند. این روش با سازماندهی، پردازش و انتقال اطلاعات در تحلیل و تشریح گزاره‌های قرآنی از جمله حروف باعث سهل الفهم کردن قرآن می‌شود. از این‌رو، پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی، حرف «من» را با رویکرد شناختی مورد بررسی ...
بیشتر
معنا شناسی شناختی روشی برای تبیین معانی در زبان شناسی معاصر محسوب می‌شود، که مفهوم نشانه‌های زبانی را بررسی می‌کند. این روش با سازماندهی، پردازش و انتقال اطلاعات در تحلیل و تشریح گزاره‌های قرآنی از جمله حروف باعث سهل الفهم کردن قرآن می‌شود. از این‌رو، پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی، حرف «من» را با رویکرد شناختی مورد بررسی قرار داده تا تحلیلی صحیح از حرف «مِن» در قرآن ارائه دهد، بعد از تحقیق و بررسی به این نتایج دست یافته که: در قرآن کریم خداوند با بکارگیری حرف «مِن» از جهات مختلفی به توسیع معنایی این حرف نظر داشته، که این گسترش معنا از سه طریق شبکه هممعنایی، شبکهی استعاری و طرحهای تصویری انجام گرفته است؛ تا بتواند مقصود خود را به آسانترین روش ممکن به بندگانش انتقال دهد، بنابراین در پژوهش پیشرو، این سه روش مورد بررسی گسترده قرار گرفته و در نهایت به ترسیم شبکهی شعاعی خاتمه یافته است.
مقاله پژوهشی
سید محمدرضا خضری؛ علی عدالتی نسب
چکیده
تحلیل گفتمان رویکردی جامع در تحلیل متن است که به وسیله آن می‌توانیم فکر نویسنده و هدفی که از ماورای صورت و معنا در متن را دنبال می‌کند، تبیین کنیم. از آنجایی که تحلیل متون جدید و بویژه نوع ادبی رمان در تغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی جهان معاصر نقش بسزایی دارد، مسئله تحلیل متون بر این اساس و بیان گفتمان غالب و جهت دهی آنها از ضرورت‌های ...
بیشتر
تحلیل گفتمان رویکردی جامع در تحلیل متن است که به وسیله آن می‌توانیم فکر نویسنده و هدفی که از ماورای صورت و معنا در متن را دنبال می‌کند، تبیین کنیم. از آنجایی که تحلیل متون جدید و بویژه نوع ادبی رمان در تغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی جهان معاصر نقش بسزایی دارد، مسئله تحلیل متون بر این اساس و بیان گفتمان غالب و جهت دهی آنها از ضرورت‌های ادب معاصر است. این پژوهش بر مبنای تحلیل انتقادی گفتمان بر اساس نظریه نورمن فرکلاف(1941) در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به شیوه توصیفی – تحلیلی، رمان فراشة المیدان را مورد بررسی قرار خواهد داد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که نویسنده در سطح توصیف با ایجاد روابط همنشینی و گاهی تضاد و برقراری ارتباط بین واژگان، در پی تبیین ایدئولوژی و فکر خود است، در سطح تفسیر از بافت بینامتنی برای بافت موقعیت موجود استفاده برده و سیر تحول شخصیت زن را بیان کرده و در سطح تبیین، گفتمان غالب را که مبتنی بر هویت و آزادی خواهی است در ارتباط با عوامل درون متنی و برون متنی به تصویر کشیده است.
مقاله پژوهشی
عبدالباسط عرب یوسف آبادی؛ اویس محمدی؛ مژگان بیات
چکیده
زبان که اصلی‌ترین ابزار انتقال پیام است، باید به‌گونه‌ای به‌کار رود که با آن، اعتبار اجتماعی پیام‌رسان و پیام‌گیر محفوظ گردد. در این‌صورت، پیام از حد مطلوبی از ادب‌مندی برخوردار می‌گردد. بنابر نظریة ادب‌مندی، در یک ارتباط گفتاری، پیام‌رسان می‌تواند از استراتژی مستقیم و یا غیرمستقیم، استفاده کند؛ اما سخنی به وضعیت ادب‌مندی ...
بیشتر
زبان که اصلی‌ترین ابزار انتقال پیام است، باید به‌گونه‌ای به‌کار رود که با آن، اعتبار اجتماعی پیام‌رسان و پیام‌گیر محفوظ گردد. در این‌صورت، پیام از حد مطلوبی از ادب‌مندی برخوردار می‌گردد. بنابر نظریة ادب‌مندی، در یک ارتباط گفتاری، پیام‌رسان می‌تواند از استراتژی مستقیم و یا غیرمستقیم، استفاده کند؛ اما سخنی به وضعیت ادب‌مندی نزدیک‌تر است که در آن بیشتر از استراتژیِ غیرمستقیم استفاده شود. ادبیات کودک که هدف آموزش کودک را بر عهده دارد، باید در انتقال پیام به مخاطب (کودک)، به ساختارهای ادب‌مندِ زبان بسیار نزدیک باشد. لازمة این امر، آگاهی خالقِ اثر از استراتژی‌های بیان است. جُستار حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی به‌دنبال کشف میزان ادب‌مندی در داستان‌های کودکانة عربی است. به‌همین منظور، گفتگوهای شخصیت‌ها در داستان‌های کودکانة شادی فقیه (1966م)، داستان‌نویس معاصر مصر، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان از آن دارد که از مجموع 353 گفتگویی که از زبان شخصیت‌های داستان روایت می‌شود، استراتژی غیرمستقیم در بالاترین میزان (75%) و استراتژی مستقیم در پایین‌ترین میزان (25%) است. این میزان کارکرد نشانگر آن است که تمامی داستان‌ها از حد بسیار مطلوبی از ادب‌مندی برخوردار است؛ لذا نویسنده در آموزش زبانی ادب‌مند به کودک موفق عمل کرده است.
مقاله پژوهشی
زهره قربانی مادوانی؛ مینا عربی
چکیده
الگوی طبیعت و فرهنگ یکی از الگوهای نشانه‌شناسی فرهنگی است که توسط لوتمان ارائه شد. منظور از طبیعت در این الگوی تحلیلی، همه عناصری است که از تغییرات انسان‌ساخت، به دور بوده و فرهنگ نیز، مجموعه پدیده‌هایی است که آثار دخل و تصرف انسان در آن هویداست. نشانه شناس فرهنگی با استخراج مؤلفه‌های این الگو و استفاده از فکت‌های موجود در متن، ...
بیشتر
الگوی طبیعت و فرهنگ یکی از الگوهای نشانه‌شناسی فرهنگی است که توسط لوتمان ارائه شد. منظور از طبیعت در این الگوی تحلیلی، همه عناصری است که از تغییرات انسان‌ساخت، به دور بوده و فرهنگ نیز، مجموعه پدیده‌هایی است که آثار دخل و تصرف انسان در آن هویداست. نشانه شناس فرهنگی با استخراج مؤلفه‌های این الگو و استفاده از فکت‌های موجود در متن، به تحلیل متن می‌پردازد. روش تحقیق در این پژوهش در حوزه نقد و بررسی، توصیفی- تحلیلی است. و بر اساس آن، مؤلفه‌های الگوی طبیعت و فرهنگ در رمان «موسم الهجرة إلی الشمال» از طیب الصالح که مهمترین رمان عربی قرن بیستم به شمار می‌آید، عبارتند از: صحرای سودان، اتاق‌های ترسیم شده، ازدواج، قتل‌ها، زنان و مردان. که کارکردهای مختلفی همچون به تصویر کشیدن فرهنگ سنتی روستا و طبیعت محض آن در یک سو و الگوی فرهنگ غالب غرب درسوی دیگری دارند. تکیه اصلی نویسنده بر هر دو مؤلفه طبیعت و فرهنگ است و شخصیت اصلی داستان از نظر الگوی طبیعت، «ود الریس»، و از نظر الگوی فرهنگ، «جین موریس» است. اما مصطفی سعید به عنوان نفر اول داستان نیز، بنابر تفاوت‌های ذاتی خود با دیگران از طبیعت به سوی فرهنگ حرکت می کند و هر چند در دل فرهنگ زندگی می‌کند اما تلاش می‌کند با سبک طبیعی به دنیای فرهنگ حمله کند در حقیقت جنگی بین طبیعت و فرهنگ به وقوع می‌پیوندد که در نهایت ساحل نجات و آرامش او در دل طبیعت پاک است.
مقاله پژوهشی
جواد گرجامی
چکیده
یکی از مباحث مهم و اساسی در مطالعات نقدی قدیم و جدید، اصل تقابل و بافت دوقطبی در آن است. اصل تقابل، دارای کارکردهای متعدد معرفت شناختی و زیباشناختی است. یکی از کارکردهای اصل یادشده، فرآیند معناسازی و برجسته سازی مفاهیم است. در این پژوهش که با رویکرد توصیفی – تحلیلی به نگارش درآمده، به بررسی تقابل واژگانی و بافت دوقطبی آن در فرازهایی ...
بیشتر
یکی از مباحث مهم و اساسی در مطالعات نقدی قدیم و جدید، اصل تقابل و بافت دوقطبی در آن است. اصل تقابل، دارای کارکردهای متعدد معرفت شناختی و زیباشناختی است. یکی از کارکردهای اصل یادشده، فرآیند معناسازی و برجسته سازی مفاهیم است. در این پژوهش که با رویکرد توصیفی – تحلیلی به نگارش درآمده، به بررسی تقابل واژگانی و بافت دوقطبی آن در فرازهایی از مناجات امام علی(ع) پرداخته شده است. در متن مناجات‌نامه یاد شده که بر پایه بسامد بالایی از واژگان ناهمگون در دو سطح؛ ساخت‌واژه های الهی و ساخت‌واژه های بشری شکل گرفته است، در مجموع، 46 بار واژگان متقابل به کار رفته که از این تعداد، 26 مورد از نوع تقابل دوسویه، 14 مورد از نوع تقابل مکمّل و 6 مورد از نوع تقابل مدرّج می‌باشد. بر اساس جدول فراوانی واژگان متقابل، بسامد تقابل دوسویه بیشتر از انواع دیگر است که این مهم با ساختار مناجات‌نامه و دو محور اساسی آن یعنی متکلّمِ مناجات کننده و مخاطبِ مناجات شونده متناسب می‌باشد. البته استفاده از اسلوب بیانی حصر در بافت نحوی مناجات‌نامه نیز در کنار قرینه‌گی واژگانی، بافت تقابلی آن را تقویت بخشیده است. کاربست تقابل واژگانی و بافت دوقطبی آن، ظرفیّت معنایی ساخت-واژه‌های ربّانی را در رابطه دیالکتیکِ آن با ساخت‌واژه‌های انسانی بالا برده و در نهایت برجستگی مفهوم الوهیت را در فضای کلی مناجات‌نامه به دنبال داشته است.
مقاله پژوهشی
علی نجفی ایوکی؛ سعیده حسن شاهی
چکیده
ساختار یک نمایشنامه و شخصیت‌های آن دو عنصر درهم تنیده‌اند که با تغییر یکی، دیگری نیز تغییر می‌کند. نقش شخصیت آن است که ویژگی‌ها و امکانات ظاهری افراد که توجیه کننده اعمال و تصمیمات آنهاست وارد نمایشنامه کند. این مهم به انجام نمی‌رسد مگر با کاربست شگردهای شخصیت‌پردازی. پژوهش حاضر برآن است تا با توجه به تعاریف شخصیت و اصول شخصیت‌پردازی ...
بیشتر
ساختار یک نمایشنامه و شخصیت‌های آن دو عنصر درهم تنیده‌اند که با تغییر یکی، دیگری نیز تغییر می‌کند. نقش شخصیت آن است که ویژگی‌ها و امکانات ظاهری افراد که توجیه کننده اعمال و تصمیمات آنهاست وارد نمایشنامه کند. این مهم به انجام نمی‌رسد مگر با کاربست شگردهای شخصیت‌پردازی. پژوهش حاضر برآن است تا با توجه به تعاریف شخصیت و اصول شخصیت‌پردازی از دیدگاه منتقدان ادبی، یکی از مهمترین آثار نمایشی عرب با عنوان «شهرزاد» را با روش توصیفی ـ تحلیلی مورد واکاوی قرار دهد. در این راستا ابتدا به نام شناسی شخصیت‌ها می‌پردازد و سپس شخصیت‌ها را در دو تقسیم بندی جداگانه تحلیل می‌کند و در پایان به شگردهای شخصیت‌پردازی توجه مینماید. شخصیت‌های این نمایشنامه از نظر نامشناسی در دو دسته شمایلی و نمادین جای میگیرند و از نظر نوع و جنس، شخصیت‌ها در دو گروه کروی و مسطح درباره شگردهای شخصیت پردازی نیز توفیق حکیم از دو تکنیک نویسندگانه و نقشوارهای بهره برده که هر یک از این دو ترفند را به صورت صریح و ضمنی به کاربرده است و در آن به کاربست دیالوگ، کنش و کشمکش را به عنوان عنصری جوهری پرداخته است.
