محمّد جهان بین؛ حسین شمس آبادی؛ مهدی خرّمی سرحوضکی
دوره 7، شماره 22 ، بهمن 1394، صفحه 21-1
چکیده
شرح شواهد مطوّل از میرزا کمال الدین محمّد فسایی فدشکویی معروف به شرح کبیر یکی از نُه شرح شواهد از شواهد شعری کتاب مطوّل است که در سال 1096ق میرزا کمال الدین بر اساس درخواست شاگردان خود، از روی تقریرات خود در کلاس درس نوشته است؛ اما اینکه این شرح در میان شروح شواهد بلاغی چه جایگاهی دارد و میزان اصالت علمی آن چگونه است، نیاز به بررسی دارد. ...
بیشتر
شرح شواهد مطوّل از میرزا کمال الدین محمّد فسایی فدشکویی معروف به شرح کبیر یکی از نُه شرح شواهد از شواهد شعری کتاب مطوّل است که در سال 1096ق میرزا کمال الدین بر اساس درخواست شاگردان خود، از روی تقریرات خود در کلاس درس نوشته است؛ اما اینکه این شرح در میان شروح شواهد بلاغی چه جایگاهی دارد و میزان اصالت علمی آن چگونه است، نیاز به بررسی دارد. این مقاله با رویکرد سندکاوی و ابزار کتابخانهای، ضمن معرّفی شخصیت و آثار این عالم برجسته و ناشناس ایرانی در حوزة ادبیات عربی، با توجه به مشاهدات عینی نویسندگان به هنگام تحقیق، سبک نویسنده را بررسی کرده است؛ بگونه‌ای که جنبه های ظاهری، مفهومی و استنادی شرح میرزا کمال الدین با شروح برخی از شارحان نام آور به اختصار مقایسه شده، همچنین با بیان معایب و محاسن این اثر گرانسنگ، میزان پایبندی میرزا کمال الدین به اصول شرح شواهد نویسی بررسی شد. بررسیها نشان میدهد که ایشان به این شروح نظر داشته است و از روش و دانش گذشتگان با رعایت اصل امانت داری بهرهها برده است و کتاب خود را – که جامع شروح شواهد کتب بلاغی است- در نهایت اصالت علمی عرضه کرده است.
علی خضری؛ رسول بلاوی؛ زهره بهروزی
دوره 7، شماره 22 ، بهمن 1394، صفحه 43-23
چکیده
بن مایة آثار نجیب محفوظ، رمان نویس معروف مصری، طرح مسائل اجتماعی از جمله، مسائل مربوط به زندانیان سیاسی است؛ آثاری که دیدگاه انتقادی او را به نظام سیاسی و حکومت مصر نشان می دهد. رمان کوتاه «الشحاذ» (گدا) نمونه‌ای از رمان‌های نمادین وی دربارة روشنفکران جهان سوم است که در جوانی از انقلابیون تندرو و آرمان خواه بوده‌اند؛ اما ...
بیشتر
بن مایة آثار نجیب محفوظ، رمان نویس معروف مصری، طرح مسائل اجتماعی از جمله، مسائل مربوط به زندانیان سیاسی است؛ آثاری که دیدگاه انتقادی او را به نظام سیاسی و حکومت مصر نشان می دهد. رمان کوتاه «الشحاذ» (گدا) نمونه‌ای از رمان‌های نمادین وی دربارة روشنفکران جهان سوم است که در جوانی از انقلابیون تندرو و آرمان خواه بوده‌اند؛ اما در میانسالی ناامید شده و دچار عذاب وجدان و آشفتگی خاطر گشته اند. شخصیت اصلی رمان عمر الحمزاوی (وکیل معروف) نمادی از جوانان پرشور انقلابی است که خواهان حکومت سوسیالیستی و رسیدن به مدینة فاضله است؛ جوانی که اکنون به انحطاط اخلاقی کشیده شده و در پی یافتن مفهوم حقیقت زندگی و خداوند است. با توجه به اینکه یکی از مهم‌ترین عناصر رمان شخصیت های آن است، میتوان شخصیت پردازی دقیق و جذاب را در رمان «الشحاذ» از ویژگی‌های برجستة سبک داستان پردازی نجیب محفوظ دانست که با به کارگیری عنصر گفت وگو در رمان، بیشتر نمایان می گردد. در پژوهش حاضر، سعی شده است با توجّه به اهمیت شخصیت و نوع پردازش آن، شخصیت‌های رمان «الشحاذ» با روشی توصیفی– تحلیلی بررسی شود. از نتایج تحقیق برمی آید که شخصیت‌ها به دو شیوة مستقیم و غیرمستقیم بازنمایی شده-اند. در این مسیر، علاوه بر اینکه نویسنده مستقیم و صریح شخصیت ها را به مخاطب معرفی می‌کند، از روش غیرمستقیم به کمک عناصری مانند گفت وگو، بیان احساسات، افکار و روحیات بهره می گیرد که نقش گفت و گو در این باره برجسته تر می نماید.
فرهاد رجبی؛ طاهره شکوری
دوره 7، شماره 22 ، بهمن 1394، صفحه 64-45
چکیده
کهن الگوی سفر، همواره، بنمایهای سمبلیک داشته، به عنوان نمودی از سرنوشت انسان تلقی میشود. اسطوره شناس آمریکایی «جوزف کمپبل» با بررسی نمونههای فراوانی از سفرهای اسطورهای، موفق به طرح الگویی گشت که تا امروز، خط سیر قهرمانان اسطورهای بر مبنای آن قابل واکاوی است. در دیدگاه وی، سفر قهرمان همان ماجرای زندگی ...
بیشتر
کهن الگوی سفر، همواره، بنمایهای سمبلیک داشته، به عنوان نمودی از سرنوشت انسان تلقی میشود. اسطوره شناس آمریکایی «جوزف کمپبل» با بررسی نمونههای فراوانی از سفرهای اسطورهای، موفق به طرح الگویی گشت که تا امروز، خط سیر قهرمانان اسطورهای بر مبنای آن قابل واکاوی است. در دیدگاه وی، سفر قهرمان همان ماجرای زندگی بشر است که در قالبی نمادین عرضه میگردد. شاعر لبنانی، «خلیل حاوی» در قصیدة «السندباد فی رحلته الثامنة» این طبع باستانی را پس از درآوردن به شکل نمادین، بازآفرینی می‌کند. چنین امری برآمد انگیزشهای سیاسی، اجتماعی و همچنین پنداشتهای فلسفی شاعر است. تلفیق این دو جریان، در سایة سفر، فراسوی سندباد و تحت تأثیر مرگاندیشی وی تحقق میپذیرد. در این قصیده، قهرمان دچار دگردیسی شده برای رسیدن به یقین نهایی، سفری را آغاز می‌کند که رهاورد آن، مرگی زاینده و رهاییبخش است. این نوشته بر آن است تا با اتخاذ شیوة تحلیلی، شعر مذکور را بر مبنای الگوی سفر قهرمان بررسی کند. نتایج، نشان خواهد داد که شاعر با استفاده از این رهیافت، در تفهیم معنای رستاخیز و ضرورت ایجاد تحولات اجتماعی و سیاسی، موفق عمل کرده است.
تورج زینی وند؛ مریم مرادی؛ جهانگیر امیری
دوره 7، شماره 22 ، بهمن 1394، صفحه 82-65
چکیده
جودت القزوینی، شاعر و نویسندة گمنام معاصر و شیعی عراق است که بخشی اعظم از شعر خود را به موضوع پایداری اختصاص داده است: ستایش عالمان و روحانیون مبارز شیعی عراق، نکوهش سران عرب و ستم‌های رژیم بعث عراق، ستایش فداکاری‌های امام خمینی(ره) در راه بیداری، وحدت و پایداری مسلمانان و ...از مضمون‌های برجسته شعر پایداری وی به شمار می‌آید. وی برای ...
بیشتر
جودت القزوینی، شاعر و نویسندة گمنام معاصر و شیعی عراق است که بخشی اعظم از شعر خود را به موضوع پایداری اختصاص داده است: ستایش عالمان و روحانیون مبارز شیعی عراق، نکوهش سران عرب و ستم‌های رژیم بعث عراق، ستایش فداکاری‌های امام خمینی(ره) در راه بیداری، وحدت و پایداری مسلمانان و ...از مضمون‌های برجسته شعر پایداری وی به شمار می‌آید. وی برای بیان چنین مضمونهایی از واژگان و تعبیرهای استوار و روان، ساختارهای رمزی، و صور خیال، بهره فراوان برده است که در این میان، تشبیه و استعاره بیشترین کاربرد را داراست. استفاده از اوزان سنّتیشعر عرب و قالب شعر نو از دیگر ویژگی‌های شعر اوست که سرشار از موسیقی جهاد و پایداری است. یافتة اساسی این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی، در این است که وی مضمون‌های گوناگون شعرئپایداری را در ساختارهایگوناگون، از جمله نمادگرایی، زبانی خطابی و ... بکار برده است.
عنایت الله شریف پور؛ طیّبه گلستانی حتکنی
دوره 7، شماره 22 ، بهمن 1394، صفحه 103-83
چکیده
نقد کهنالگویی از انواع نقد اسطورهای است که بیشتر بر نظریات یونگ در مورد ناخودآگاه جمعی و صور ازلی تأکید دارد. در نظر یونگ، کهنالگوها، آن دسته از صور ازلی و نوعی هستند که در عمق ناخودآگاه جمعی انسانها به صورت بالقوّه وجود دارند. این صور کهن و اساطیری، میتوانند در هنر و ادبیّات به صورت نمادین تجلّی یابند. با توجّه به نمود ...
بیشتر
نقد کهنالگویی از انواع نقد اسطورهای است که بیشتر بر نظریات یونگ در مورد ناخودآگاه جمعی و صور ازلی تأکید دارد. در نظر یونگ، کهنالگوها، آن دسته از صور ازلی و نوعی هستند که در عمق ناخودآگاه جمعی انسانها به صورت بالقوّه وجود دارند. این صور کهن و اساطیری، میتوانند در هنر و ادبیّات به صورت نمادین تجلّی یابند. با توجّه به نمود چند نماد جهانشمول در قصیدۀ «المواکب» جبران خلیل جبران، نگریستن به قصیدۀ مذکور از منظر نقد کهنالگویی علاوه بر خوانشی نو، یکی دیگر از علّل گیرایی و زیبایی آن را آشکار خواهد کرد. جستار حاضر، کهنالگوی مادر مثالی، بهشت، دایرۀ ماندالا و سفر را در قصیدۀ «المواکب» بررسی خواهد کرد. در پایان مشاهده میشود کهنالگوهای جنگل، نی، دایره و سفر خیالی شاعر به جنگل، فطرت کمال طلب و مشتاق جبران را چنان آشکار می‌کند که داغ دور ماندن از اصل و اشتیاق بازگشت را به زمان و مکان بیگناهی، در مخاطب نیز تازه می‌کند.
حسن گودرزی لمراسکی؛ معصومه زندنا
دوره 7، شماره 22 ، بهمن 1394، صفحه 121-105
چکیده
پیرنگ که از هنر نقاشی وارد ادبیات شده، از اصلیترین عناصر سازندة داستان است که در آن بر چرایی حادثه تأکید شده و روابط میان حوادث داستان، برپایة علّت و معلول است. پیرنگ دارای اجزا و عناصری سازنده؛ مانند گرهافکنی، کشمکش، حالت تعلیق یا هول و ولا، بحران، نقطة اوج و گرهگشایی است. این جستار با روش توصیفی- تحلیلی، این عنصر و اجزای سازندة ...
بیشتر
پیرنگ که از هنر نقاشی وارد ادبیات شده، از اصلیترین عناصر سازندة داستان است که در آن بر چرایی حادثه تأکید شده و روابط میان حوادث داستان، برپایة علّت و معلول است. پیرنگ دارای اجزا و عناصری سازنده؛ مانند گرهافکنی، کشمکش، حالت تعلیق یا هول و ولا، بحران، نقطة اوج و گرهگشایی است. این جستار با روش توصیفی- تحلیلی، این عنصر و اجزای سازندة آن را در رمان «ذاکرة الجسد» اثر أحلام مستغانمی، نویسندة الجزایری، بررسی کرده است و به این نتیجه رسیده که این رمان از پیرنگی منسجم و قوی برخوردار است و تمام حوادث آن برطبق رابطة علّی و معلولی به هم پیوند خوردهاند و نویسنده در آن هیچ گره و کشمکشی را بدون پاسخ نگذاشته است؛ به عبارت دیگر تمام گرهها، در این رمان گرهگشایی میشوند و خواننده از سرنوشت شخصیت‌های موجود در این گره آگاهی مییابد.
سید مهدی نوری کیذقانی
دوره 7، شماره 22 ، بهمن 1394، صفحه 144-123
چکیده
بررسی و تحلیل موسیقایی شاهکارهای شعری از اهمّیّت فراوان برخوردار است؛ زیرا موسیقی عنصری اساسی در ساختار شعر است؛ بگونه‌ای که برخی معتقدند وجه تمایز میان شعر و نثر در درجۀ نخست همان نظام آوایی خاص و جنبة شنیداری آن است. قصیدة «ازریه» سرودۀ شاعر توانمند عراقی، شیخ کاظم ازری (1143-1211 هـ) از جایگاه ادبی و دینی بسیار ارزشمند برخوردار ...
بیشتر
بررسی و تحلیل موسیقایی شاهکارهای شعری از اهمّیّت فراوان برخوردار است؛ زیرا موسیقی عنصری اساسی در ساختار شعر است؛ بگونه‌ای که برخی معتقدند وجه تمایز میان شعر و نثر در درجۀ نخست همان نظام آوایی خاص و جنبة شنیداری آن است. قصیدة «ازریه» سرودۀ شاعر توانمند عراقی، شیخ کاظم ازری (1143-1211 هـ) از جایگاه ادبی و دینی بسیار ارزشمند برخوردار است. این قصیده از زمان شاعر تاکنون مورد توجه شاعران و اهل ادب قرارگرفته است و شاعران فراوانی به استقبال آن رفته و ادبا و علمای متعددی به شرح آن پرداختهاند. این چکامه یادآور فن «حماسه‌سرایی» در ادبیات عرب است و ازری با این قصیده در دورة معاصر ادب عربی مکتبی پدید آورد که مورد تقلید شاعران پس از او قرار گرفت. یکی از نقاط قوت این قصیده ساختار محکم و شکوهمند و طنین موسیقایی خاص آن است؛ بگونه‌ای که آن را قرآن الشعر و الملحمة الکبری نامیدهاند. در این مقاله سعی شده با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی تا حد امکان به عناصر موسیقایی مؤثر در زیبایی این چکامه پرداخته شود و با بررسی مواردی مثل موسیقی بیرونی (وزن و قافیه) و موسیقی درونی (جناس، تکرار، طباق، تلمیح و...) زیبایی و برجستگی موسیقایی این قصیده نشان داده شود. در ارزیابی کلی قصیده میتوان گفت ازری در این چکامه از شدت و صلابت بحر خفیف در توصیف صحنههای حماسی بهره برده و قافیۀ «ها» و آوردن ابیات مقفّی سهمی بسزا در تقویت موسیقی بیرونی قصیده داشته است. از دیگر سو، استفادة هنری از مواردی مثل جناس، واجآرایی، تکرار و موارد دیگر او را در تقویت و تثبیت موسیقی درونی و معنوی یاری رسانده است.
