نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 سردبیر

2 آموزش وپرورش

3 دانشیار- عضو هیات علمی و رئیس دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

چکیده

بررسی اختلافات نحوی درمیان دانشمندان علم نحو از دیرباز جایگاه ویژه‌ای داشته-وبراساس آن مکاتب ومذاهب مختلف نحوی به وجود آمده ‌و نحویان را به رقابت علمی با یکدیگر واداشته‌است، یکی از پیشوایان علم عربی که‌ در پژوهش‌های نحوی و تحول ‌و پیشرفت ‌و احیای این علم سهم بسزایی داشته، جمال الدین‌بن‌هشام انصاری (761م) است، آثار او سرشار ازنقد نحوی ‌‌‌نسبت به آرای ‌نحویان‌ بزرگ ازجمله ابن عصفور اشبیلی(669ه.ق) است، این پژوهش که به شیوه توصیفی-تحلیلی نگاشته شده، به بررسی مخالفت‌های ابن‌هشام درکتاب «مغنی‌اللبیب» نسبت به آرای نحوی ابن عصفور در کتاب «المقرّب ومعه مثل المقرب»با تکیه بر شواهد قرآنی می‌پردازد،از مهم‌ترین دستاوردهای-این جستارآن است‌که ابن هشام دراکثراوقات مخالف نظرات ابن عصفوردرمسائل نحوی است وگاهی اورابه عدم ملاحظه اسلوب قرآن کریم متهم کرده است ومهمترین اختلافات آنهادر تعلیق افعال قلوب وحذف یکی از دو مفعول آنها اختصارا و اعراب مخصوص درجمله مدح وذم وحذف حرف عطف ومعطوف علیه وتقدیرگرفتن بازگشت ضمیر درباب عطف ومعمول خبر(کان) جلوه گر می شود.



کلمات کلیدی: ابن هشام، ابن عصفور، مغنی اللبیب، المقرب و معه مثل المقرب، شواهد قرآنی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining the differenes of opinion of Ibn Hisham and Ibn Osfur in Moghni and Al-Muqarab Qur'anic similarit

نویسندگان [English]

  • ahmad pasha zanoos 1
  • Farideh Nategh khoshnood roohi 2
  • Abdol Ali alebooye langroodi 3

1

2 Amozesh va parwaresh

3 Arabic language and literature, Faculty of Literature and Humanity Sciences, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

چکیده [English]

Examining syntactic differences among syntax scientists has had special place for a long time. based on that,different schools and religions of syntax have come in to existence and have made the syntax to compete scientifically with each other.Jamal al-Din bin Hisham Ansari(761A.D) is one of the pioneers of Arabicscience who has made a significant contribution to the re searches of syntax and development and revival of this science. His works are full ofsyntactic criticism by great grammarians. and Ibn Osfur A shbili(669A.H) is one of the scholars whose opinions have been criticized by Ibn Hisham. This research is written in a descriptive-analytical way, it examines Ibn Hisham's objections in the book (Mughni‌‌ al-Labib)to Ibn Osfur's syntactical opinions in the book (Al-Muqarab and with Muthul-Muqarab)relying onQur'anicevidence.One of the most important achieve‌ments of this essay is that Ibn Hisham often disagrees with Ibn Osfur's views on syntax issues.The most important of which is the suspension of the verbs of hearts and the removal of one of their two objects,for short and special Arabs in the category ofpraise and dhim, the removal of the inflectional and inflected words against, and the appreciation of the return of the pronoun in the inflectional and usual cases of news.

Keywords: Ibn Hisham-Ibn Osfur-Mughni al-labi-Al Muqarab and with Mothol Muqarab-Qur'anic evidence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Hisham
  • Ibn Osfur-Mughni al
  • labi-Al Muqarab and with Mothol Muqarab
  • Qur'
  • anic evidence
  • -قرآن کریم.

    • ابن‌حاجب، عثمان بن عمر. (1392). الکافیة ذوی الأرب فی معرفة کلام العرب. دراسة و تحقیق دکتر احمد عبدالله القاضی: مصر.
    • ابن‌خلدون، عبدالرحمن. (1408هـ). مقدمه ابن‌خلدون. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • ابن عصفور، أبو الحسن علی بن مومن بن محمدبن علی.(1418هـ). المقرب و معه مثل المقرب. تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود،علی محمد معوَّض. بیروت: دارالکتب العلمیة.
    • -----------------------------------. (1419هـ). شرح جمل الزَّجاجی. إشراف الدکتور إمیل بدیع یعقوب. بیروت: دارالکتب العلمیة.
    • ابن‌مالک،محمدبن عبدالله. (1990م) .التصریح بمضمون التوضیح. بیروت: دار الفکر.
    • ابن‌هشام، جمال­الدین عبدالله بن یوسف بن هاشم النحوی. (2000م). قطر الندی وبل الصدی. بیروت: موسسه الرسالة.
    • ابن‌هشام أنصاری، أبو محمد بن عبدالله بن یوسف. (1979م). شرح تصریح علی التوضیح. شرح عربی: خالد بن عبدالله أزهری. بیروت: دارالجیل.
    • ابن‌هشام أنصاری، أبو محمد بن عبدالله بن یوسف. (1404هـ). مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب. حقّقه محمد محیی الدین عبد الحمید. قاهره: مطبعة المدنی.
    • ابن‌یعیش، موفق الدین بن علی. (2001م). شرح المفصل. بیروت: دارالکتب العلمیة.
    • ابوحیان الأندلسی، محمدبن یوسف بن علی. (1989م). ارتشاف الضرب من لسان العرب. تحقیق:مصطفی النماس. قاهره: مطبعة المدنی نشر مکتبة الخانجی.
    • ابوحیان الأندلسی، محمدبن یوسف بن علی. (1422هـ). تفسیر البحر المحیط. تحقیق: الشیخ عادل احمد عبد الموجود - الشیخ علی محمو معوض. بیروت: دارالکتب الإسلامی.
    • ابوحیان، محمدبن یوسف الأندلسی. (بی­تا). منهج السالک فی الکلام علی ألفیه ابن مالک. ریاض: أضواء السلف.
    • الاسترآبادی، رضی الدین. (1392). شرح الرضی المعروف شرح کافیة ابن الحاجب. تحقیق و تعلیق: یوسف حسن عمر. تهران: مؤسسه الصادق.
    • الأشمونی، علی بن محمد. (1955م). شرح الأشمونی علی ألفیة ابن مالک. تحقیق:محمد محیی الدین عبد الحمید. قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
    • حسن، عباس. (2007م). النحو الوافی. بیروت: مکتبة محمدی.
    • خضری، محمد. (2010م). حاشیة الخضری علی شرح ابن عقیل علی ألفیة ابن مالک. مصحح: بقاعی،محمد خیر. بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر.
    • الدرویش،محیی الدین. (1435هـ). إعراب القرآن الکریم. قم: مکتبة ذوی القرباء.
    • الزمخشری،أبوالقاسم محمودبن عمروبن احمد. (1407هـ). الکشاف عن الحقائق غوامض التنزیل. بیروت: دارالکتاب العربی.
    • سیبویه، عمروبن عثمان بن قنبر. (1982م). الکتاب. تحقیق وشرح:عبدالسلام محمد هارون. قاهره: مکتبة الخانجی.
    • السیوطی، حافظ جلال­الدین. (1985م). الأشباه والنظائر. تحقیق: عبدالعال سالم کرم. بیروت: موسسه الرسالة.
    • ــــــــــــــــــــــــــــــــــ.(1432هـ). همع الهوامع فی شرح جمع الجوامع. تحقیق أحمد شمس الدین. قم: المطبعة:سلیمانزاده.
    • الطائی الجیانی الأندلسی، جمال الدین محمدبن عبدالله بن عبدالله. (1990م). شرح التسهیل لابن مالک. تحقیق: عبدالرحمن السید، محمد المختون. مصر: هجرللطباعة والنشر و التوزیع والإعلان.
    • طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1393هـ). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    • الغلایینی، شیخ مصطفی. (1912م). جامع الدروس العربیة. بیروت.
    • المبرد، أبوالعباس. (1994م). المقتضب. المحقق:محمد عبدالخلق عضیمة. قاهره: وزارة الأوقاف المجلس الأعلی للشؤون الإسلامیة لجنة إحیاء التراث الإسلامی.
    • المرادی، محسن بن قاسم. (1983م). الجنی الدانی فی حروف المعانی. تحقیق:فخرالدین قباوة و محمد نبیل فاضل. بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
    • سعید الکیلانی، محمد محمود. (2012 م). «نقد ابن هشام للنحاة ابن عصفور- عن موذجاً»، مجلة آداب الرافدین. ع 63.
    • محبی،غلامحسین و بتول علوی. (1392هـ.ش). «بررسی و نقد معانی حرف جر «باء» از دیدگاه ابن هشام انصاری»، پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، س 3. ش 7.
    • موسی، أسماء. (2018م). «جهود ابن هشام فی خدمة القرآن الکریم». العلوم القانونیة والاجتماعیة جامعة زیان عاشور بالجلفة. العدد العاشر، صفحه 345-361.
    • میرلوحی، سیدعلی و اختر علوی. (1389هـ.ش). «دراسة ونقد لکتاب مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب لابن هشام الأنصاری». مجله علوم انسانی. دورۀ هفدهم، ش 4، صص 19- 31.