نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان
2 دانشیارگروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان
3 استادیار گروه زبانشناسی دانشگاه اصفهان
چکیده
جابجایی ارکان جمله یکی از موضوعاتی است که توجه زبان‌شناسان را به خود جلب کرده است. قلب نحوی و مبتداسازی از جمله اصطلاحاتی است که زبان‌شناسان معاصر برای توضیح این پدیده بکار می‌برند. قلب نحوی، فرآیند جابجایی ارکان جمله به همراه نقش‌های دستوری و بدون ایجاد تغییری در معنای تحلیلی آن است، و مبتداسازی به فرآیند جابجایی ارکان جمله از جایگاه بی‌نشان (/ اولیة) خود به ابتدای جمله و قرار گرفتن در جایگاه مبتدا اطلاق می‌شود. این دو پدیده علاوه بر ایجاد تقدیم و تأخیر در جمله، بر ساخت اطلاع و تأکید جمله نیز تأثیر می گذارند. پدیدة تقدیم و تأخیر در مطالعات زبان‌شناسان کلاسیک عربی نیز مورد توجه بوده است و ردّپای آن در ابتدایی‌ترین آثار تألیفی در این زمینه؛ مانند «الکتاب» سیبویه و «دلائل الاعجاز» عبد القاهر جرجانی قابل مشاهده است. این پژوهش با رویکردی تحلیلی ـ تطبیقی، به مقایسة آرای زبان‌شناسان معاصر و زبان‌شناسان کلاسیک عربی و تطبیق آرای ایشان بر آرای بیان شده در زبانشناسی کلاسیک عربی می‌پردازد. ازجمله نتایج این پژوهش می‌توان به این موارد اشاره کرد: تطابق قلب نحوی و مبتداسازی به ترتیب با تقدیم در نیت تأخیر و تقدیم بدون نیت تأخیر در زبان عربی، ارتباط پدیدة اشتغال در دستور زبان عربی با مفهوم مبتداسازی و تأکید، ارتباط مفهوم عنایت و اهتمام با مفهوم برجستگی، ارتباط مفهوم قصر و تخصیص با مفهوم تأکید.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Study in Scrambling and Topicalization in Arabic Classical Linguistics
نویسندگان [English]
- Marzieh . Ghorbankhani 1
- Sayyed Mohammad Reza Ibn Al-Rasool 2
- Adel Rafi 3
1
2
3
- دبیرمقدم، محمد. (1374ش). «فعل مرکب در زبان فارسی»؛ مجله زبانشناسی، سال دوازدهم، شماره اول و دوم، صص 2ـ 46.
- درزی، علی و وحید صادقی. (1391ش). تعیین همبستگی‌های نحوی و آوایی در ساخت ارتقایی و مبتداسازی در زبان فارسی؛ تهران: دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی.
- دین محمدی، غلامرضا. (1380ش). «تبیین تنوع ساخت‌های در زبان‌های انگلیسی، عربی و فارسی»؛ مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، صص 75ـ 87.
- راسخ مهند، محمد. (1383ش). «رفتار کلامی قلب نحوی در فارسی»؛ پژوهش‌های زبانشناسی ایرانی، انتشارات دانشگاه بوعلی سینای همدان.
- شهیدی، نوشین. (1378ش). مبتداسازی در زبان فارسی با نگاهی نقش‌گرا، پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشتة زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی.
- میرعمادی، سید علی و ستاره مجیدی. (بی‌تا). «بررسی نقش اطلاعی دو فرآیند مبتداسازی و مجهول‌سازی در زبان فارسی از دیدگاه نقش‌گرایی»؛ مجلة زبان و ادب، شماره سی، صص 7ـ 30.
- هاشمی، احمد. (1384ش). جواهر البلاغه؛ ترجمة محمود خورسندی و حمید مسجدسرایی، قم: انتشارات حقوق اسلامی.
ب) منابع عربی
- ابن جنى، أبوالفتح عثمان. (1999م). المحتسب فی تبیین وجوه شواذ القراءات والإیضاح عنها؛ 2 جلد، وزارة الأوقاف المجلس الأعلى للشئون الإسلامیه.
- ابن عقیل، عبدالله بن عبدالرحمن. (1980م). شرح ابن عقیل على ألفیة ابن مالک؛ تحقیق: محمد محیی‌الدین عبدالحمید، 4 جلد، چاپ بیستم، قاهره: دار التراث.
- باشوف، تسفیتومیرا. (2004م). «دور لسانیات النص فی تطویر مناهج تدریس اللغة العربیة لغیر الناطقین بها»؛ المؤتمر الأول لتدریس اللغة العربیة للناطقین بغیرها، جامعة دمشق، صص 1ـ 17.
- جرجانی، أبوبکر عبدالقاهر بن عبدالرحمن. (1995م). دلائل الإعجاز؛ تحقیق: محمد التنجی، بیروت: دار الکتاب العربی.
- حسّان، تمّام. (1994م). اللغة العربیة معناها ومبناها؛ مغرب: دار البیضاء.
- سکاکی، یوسف بن أبی‌بکر. (1407ق). مفتاح العلوم؛ تعلیق: نعیم زرزور، بیروت ـ لبنان: دار الکتب العلمیة.
- مختار عمر، احمد. (1997م). دراسة الصوت اللغوی؛ قاهره: عالم الکتب.
- مصلوح، سعد. (2003م). فی البلاغة العربیة والأسلوبیات اللسانیة آفاق جدیدة؛ کویت: مجلس نشر علمی.
- مطلوب، احمد. (2004م). معجم المصطلحات البلاغیة وتطوّرها؛ چاپ دوم. لبنان: مکتبة لبنان ناشرون.
ج) منابع لاتین:
- Choi, H-W (1999). Optimizing scrambling in context: scrambling and information structure. Stanford, CA: Center for the Study of Language and Information (CSLI) Publications.
- Cinque, G. (1993). “A null theory of phrase and compound stress”. Linguistic Inquiry. 24: 239-298.
- Enç, M. (1991). “ The Semantics of Specificity”. Linguistic Inquiry. 22: 1-25.
- Halliday, M.A.K. (1994). An Introduction to Functional Grammar. 2 nd, de. London. E. Arnold.
- Halliday, M.A.K. & C.M.I.M. Matthiessen (2004). An Introduction to Functional Grammar. 3 rd, de. Hodder Education Publishers.
- Ishihara,S. 2000. “ Stress, Focus and Scrambling in Japanese”, in MITWorking Papers in Linguistics, 39: 142-175.
- Karimi, S. (2003). “Object positions and scrambling in Persian”. in Karimi (ed). Word order and scrambling. Blackwell.
- -------------. (1999). “Is scrambling as strange as We think it is? ”. MIT working papers in Linguistics. 33: 159-190.
- Kiss, Katalin E. (1998). “Identificational focus versus information focus”. Language. 74: 245-273.
-Mahajan, A. (1994), “Toward a Unified Theory of Scrambling” in Corver and van Riemsdijk (eds.), Studies on Scrambling, Mouton de Gruyter, Berlin;
- Lambrecht, K. (1994). Information Structure and Sentence Form. Cambridge: Cambridge University Press.
- Ross, J.R (1967). Constraints on variables in syntax. Ph.D. dissertation. MIT.[Published as Infinite Syntax! Norwood, N. J.: Ablex (1986)].
- Saito, M. (1985). Some asymmetries in Japanese and their theoretical implications. MIT Dissertation. Cambridge, MA: MITWPL.
- Vallduvi, E. & E. Engdahl (1996). “The linguistic realization of information packaging”. Linguistics. 34: 459-519.
- Vallduvi, Enric (1992). The Informational Component. New York: Garland Press.
- ------------------. (1990). The Information Component. Ph.D Dissertation. University of Pennsylvania.
)