نوع مقاله : طرح پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه الزهرای تهران

چکیده

از مسائل مورد اختلاف در میان ادباء، روشنفکران ومورخان معاصر عرب چگونگی فرهنگ و تمدن عرب قبل از اسلام و از جمله موضوعات آن مسأله «بی‌سوادی» و گستره آن در عصر جاهلی است.تمسّک به روایات تاریخی که برخی متناقض با یکدیگر و در برخی دیگر شک و تردید رواست وصول به حقیقت را مشکل می‌نماید همچنانکه استدلال به شعر و ادب جاهلی با وجود نسبت جعل به بسیاری از آنها و عدم انعکاس برخی از واقعیتهای جامعه در آن از قضاوت صحیح و منطقی جلوگیری می کند تنها سند معتبری که شبهه‌ای در صحت و سلامت آن وجود ندارد و به عنوان مأخذی معاصر با عصر مذکور می تواند مورد استناد قرار گیرد قرآن کریم است که نه تنها در این موضوع که در بسیاری از موضوعات مشابه مطرح در مورد عصر جاهلی می تواند قول فصل و حکم نهایی را ارائه نماید و این پژوهش درصدد استخراج این قول بااستفاده از شان نزولها ، قرائن و تفاسیر بوده ودر این راستا به نقد آراء معاصران می پردازد . شیوه بحث توصیفی – تحلیلی بوده و از اسناد گوناگون تاریخی و ادبی بهره برده است .

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The conflicts of Ancients and Contemporary Scholars over the Culture of Pre-Islamic Era (with an Emphasis on Illiteracy)

نویسنده [English]

  • . .

چکیده [English]

A controversial issue among contemporary Arab historians, intellectuals, and scholars is the culture and civilization of Arabs before Islam and the topic of illiteracy and its widespread in that era. What makes the truth out of reach are the contradictory historical accounts and some are not even approved of. Moreover relying on the literature of pre- Islamic era would not bestow a fair judgment due to its fictitious and untrue portrayal of the realities. This leaves the researcher with the only valid and contemporary source, the Koran. This glorious book could present us with the final verdict not only on this issue but many similar cases. The present article aims to extract this matter considering the pre- Islamic interpretations and a critique on the contemporary critics. Through descriptive analysis various historical and literary documents have benefited from.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The merciful Koran
  • Illiteracy
  • Pre- Islamic era
  • Historical narratives
  • Literary works
1-           قرآن کریم
2- آلوسی،محمود شکری .(د.ت ).« بلوغ الارب فی معرفة احوال العرب»،شرح و تصحیح :محمد بهجة الأثری، بیروت :دارالکتب العلمیة.
3-  ابن حنبل ، احمد.(د.ت).« مسند احمد »، بیروت :دارصادر، لاطا.
4- ابن خلدون .(د.ت).«تاریخ ابن خلدون ».بیروت : داراحیاء التراث العربی، ط2.
5- ابن سعد  .(1322 ه). « الطبقات الکبیر » ، لیدن : مطبعة بریل.
6- ابن سلام .( د.ت). «طبقات فحول الشعراء»،تحقیق :محمود محمد شاکر،القاهرة، دار المعارف، لاطا.
7-  ابن سلیمان، مقاتل .(2003). « تفسیر مقاتل بن سلیمان». تحقیق :احمد فرید، بیروت :دارالکتب العلمیة.
 8- ابن عبد ربه، محمد.(  1999م).« العقد الفرید »، بیروت : دار احیاء التراث العربی،ط1.
9- ابن فارس، احمد.(1404). «معجم مقاییس اللغة»، تحقیق: عبد السلام محمد هارون ، تهران:مکتبة الاعلام الاسلامیة.
10- ابن فارس،ابوالحسین .(1910 م) .«الصاحبی فی فقه اللغه»،المکتبةالسلفیة .
11- ابن منظور، جمال الدین بن مکرم.(1997).« لسان العرب». بیروت :دار صادر، الطبعة الاولی .
 12- اربلی ، ابن ابی الفتح .(1405ه).«کشف الغمة»،بیروت: دارالأضواء، لاطا.
13- ازهری ، محمدبن احمد .(د.ت).« تهذیب اللغة»،  اشراف: محمد عوض مرعب، بیروت:دار احیاء التراث العربی.
14- اسد ، ناصرالدین  .(1996م).«  مصادر الشعرالجاهلی»،  بیروت :دارالجیل  ، الطبعة الثامنة
15-امرؤالقیس.(1906م). «دیوان»، جمعه حسن السندوبی ، القاهرة: مطبعه الاستقامه ،طبعة هندیة.
16- بخاری، عبدالله .(1981م).« صحیح بخاری»،بیروت: دارالفکر للطباعة،ط1.
17- بغدادی، خطیب .(1948).«خزانه الادب»،قاهره: بولاق ،ط1.
18-جاحظ بصری ، ابو عثمان  .( 1948م).«،البیان و التبین»، تحقیق: عبد السلام هارون،بیروت: دارصادر.
19- حسین ،  طه .(1975) .«من تاریخ الادب العربی»، بیروت: دارالعلم للملایین، الطبعة الثانیة.
20- ذبیانی، النابغة .(1927م). « دیوان النابغة»، بیروت : دار صادر،ط2
21- ذهبی.( 1993). « سیر اعلام النبلاء »، تحقیق: شعیب الارنؤوط، بیروت:موسسة الرسالة ، لاطا.
22- زبیدی .( 1994). « تاج العروس»، تحقیق: علی شیری، بیروت: دارالفکر ، ط1.
23- شریف جرجانی.( 1385).« الحاشیه علی الکشاف».  قاهره: مکتبة مصطفی البابی الحلبی .
24- طبرسی.(لاتا).« مجمع البیان »،تهران:مؤسسة الأعلمی.
25- طوسی .(1409). «التبیان»، تحقیق: احمد حبیب قصیرالعاملی، تهران: مکتب الاعلام الاسلامیة ،الطبعة الاولی.
26- عکبری ، ابوالبقاء .( 1979م).«املاء ما من به الرحمن»، بیروت:دارالکتب العلمیة،ط1.
27- قزوینی ، محمد بن یزید .« سنن ابن ماجه». تحقیق: محمد فؤادعبد الباقی، دارالفکر.
28- کاشانی ، فیض .(1418).« تفسیر الأصفی»، مکتب الاعلام الاسلامی
29- مصطفی ، ابراهیم؛ حسن زیات، احمدو.... .(1989م).«،المعجم  الوسیط»،بیروت: دارالدعوة.
30- مطهری ،مرتضی .(لا تا).« پیامبر امّی»، تهران:انتشارات صدرا .
31- نسائی.(1930 م). « سنن النسائی»، بیروت: دارالفکر، الطبعة الاولی .
32- نیشابوری، مسلم.(د.ت).« صحیح مسلم»، بیروت :دارالفکر .