نوع مقاله : طرح پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شیراز

2 استادیار دانشگاه شیراز

چکیده

ادبیات تطبیقی دانشی نوین است که که از زمان پیدایش در اروپا و آمریکا، تعریف‌ها و مکتب-های گوناگونی داشته است. این دانش در کشور‌های اروپای شرقی در دهه‌ی شصت مورد توجه قرار گرفت. بر پایه‌ی این مکتب جامعه از یک زیر ساخت و یک روساخت شکل گرفته است. واقعیت‌های اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی زیرساخت و ادبیات و هنر روساخت آن هستند.
پژوهش حاضر در پی تطبیق معمای هستی در اندیشه‌ی خیام و ایلیا ابوماضی بر پایه‌ی مکتب اروپای شرقی است؛ از همین‌رو نخست چارچوب نظری این مکتب تبیین می‌شود و پس از آن بر پایه‌ی اصول مکتب اروپای شرقی بسترهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه‌ی خیام و ایلیا بررسی و تحلیل می‌گردد تا دلایلی که سبب پیدایش معمای هستی در شعر دو شاعر، شده است، روشن شود. در پایان راهکارهای دو شاعر برای برون رفت از پرسش معمای هستی واکاوی شده است.
پژوهش صورت گرفته در این مقاله نشان می‌دهد که جامعه‌ی خیام و ایلیا زیر ساخت‌های مشترکی داشته‌اند که سبب شده تا هر دو شاعر به این موضوع بپردازند. راهکار این دو شاعر برای برون رفت از این پرسش اغتنام فرصت است اما در چگونگی بهره‌گیری از فرصت دیدگاه آنان تا حدی متفاوت است؛ خیام به استفاده از می و معشوق تأکید می‌کند و ایلیا بیشتر بر استفاده از طبیعت و زیبایی‌های آن.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mystery of Existence in Khayyam and Ilya's Tenet Based upon the Eastern European School

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2

1

2

چکیده [English]

Comparative literature as a modern knowledge has had various definitions and school of thoughts since its emergence in Europe and America. This knowledge became the centre of attention to Eastern European countries during the 60s. Based on this school society is divided into a superstructure and infrastructure where social and political realities are the infrastructure yet literature and art represent the superstructure. The current research studies the mystery of existence in the poetries of Khayyam and Ilya Abu Mazi based on the Eastern European School. In this regard the theories of this school are put forward then based on the discussed doctrines the social, political and economical aspects are analyzed to shed light on the appearance of the mystery of existence within the poetries of the two mentioned poets. In the end, different approaches used by these poets to go beyond this question are analyzed. The common infrastructure by Khayyam and Abu Mazi led them to deal with the same subject. "Carpe diem" is their technique to go challenge the question of existence yet their application of this literary device is to some extend different; for Khayyam empathizes on wine and the beloved, Abu Mazi draws upon nature and its beauty.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative study
  • Ilya Abu Mazi
  • Khayyam
  • Eastern European School
  • Mystery of existence
1- ابن جوزی .(1338). «تلبیس ابلیس»، ترجمه‌: علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
2- ابوماضی،ایلیا .(1987).«الخمائل»، بیروت: دارالعلم للملایین.
3- ابو ماضی، ایلیا.(بی تا). «دیوان ایلیا ابوماضی شاعر المهجر الأکبر»، بیروت: دارالعودة.
4- أبوفاضل، ربیعة بدیع.(1993).«فوزی المعلوف شاعر الألم و الحلم»،بیروت :دار المشرق.
5- احمدی،بابک. (1382). «هایدگر و پرسش بنیادین»، تهران:مرکز نشر.
6- اسلامی­ندوشن، محمدعلی. (1371).« صفیر سیمرغ»، تهران: یزدان.
7- بلبع، عبدالحکیم. (1980).«حرکة التجدید الشعری فی المهجر بین النظریة و التطبیق»، القاهرة:الهیئة المصریة العامة للکتاب.
8- پیرانی شال،علی.(1388). «الذهول و الغموض بین الخیام و إیلیا أبی ماضی»، مجلة الجمعیة العلمیة الإیرانیة للغة العربیة و آداب­ها، العدد13.
9- جمیل السراج، نادرة. ( بی تا). «شعراء الرابطة القلمیة»، القاهرة:دارالمعارف، ط3.
10- حسن­لی، کاووس و سعید حسام­پور.(1384). «مجله­ی علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز»، دوره­ی 22، شماره­ی 3.
11- حسنی رازی، سید مرتضی بن داعی. (1313). «تبصره العوام فی معرفه مقام الانام»، به تصحیح: عباس اقبال، تهران: اساطیر.
12- حلبی، علی‌اصغر. (1368). «تاریخ فلسفه در ایران و جهاناسلامی»، تهران: اساطیر.
13- الخطیب، حسام. (1992).«آفاق الأدب المقارن عربیاً و عالمیاً؛ الطبعه الاولی»، بیروت: دار الفکر المعاصر،ط1.
14- خیام، حکیم عمر بن ابراهیم .(1373). «رباعیات»، به تصحیح: محمد علی فروغی، به اهتمام بهاءالدین خرمشاهی، تهران: ناهید.
15- دشتی، علی. (1381).« دمی با خیام»، تهران: امیرکبیر.
16- دهقانیان، جواد.(1381). «انسان و اجتماع از دیدگاه مهدی اخوان ثالث و ایلیا ابو ماضی»، پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز.
17- ذکاوتی قراگزلو، علیرضا. (1369). «حکیمسخن آفرین»، تهران: نشر دانش.
18- ذکاوتی، قراگزلو. (1377). «عمر خیام»، تهران: طرح نو.
19- روشنفکر، کبری.(1376). «داستان مکرر دارا و ندار در دیوان ابوماضی»، مجله­ی مدرس، شماره­ی5.
20- زرین کوب، عبدالحسین. (1364).« فرار از مدرسه»، تهران: امیرکبیر.
21- سعید جمال الدین، محمد.(1389.« ادبیات تطبیقی»، ترجمه: سعید حسام­پور و حسین کیانی، چاپ اول، شیراز:دانشگاه شیراز.
22- شهرستانی، عبدالکریم .(1362).« الملل و النحل»، ترجمه: مصطفی خالقداد هاشمی، تهران: اقبال.
23- صفا، ذبیح‌الله. (1336). «تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی»، ج 1، تهران: دانشگاه تهران.
24- صفا، ذبیح‌الله. (1368).« تاریخ ادبیات ایران»، ج 1، تهران: ققنوس
25- ضیف،شوقی.(بی تا).« الادب العربی المعاصر فی مصر»،القاهرة:دارالمعارف، ط13.          
26- ضیف،شوقی.(بی تا).« دراسات فی الشعر العربی المعاصر»، القاهرة:دارالمعارف، ط10. 
27- عباس، احسان ومحمد یوسف نجم.(2005).«الشعر العربی فی المهجر أمیریکا الشمالیة»، بیروت:دارصادر ، ط4.   
28- عبدالدایم، صابر.(1993).« أدب المهجر»،القاهرة:دارالمعارف.
29- عبّود، عبده. (1999).«الأدب المقارن مشکلات و آفاق»، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
30- عزیزی پور، محمد رضا.(1429ه.ق) .«النزعة التأملیة فی الشعر المهجری»، أطروحة الدکتوراه فی فرع اللغة العربیة و آدابها، جامعة اصفهان.
31- علوش،سعید.(1987) .«مدارس الأدب المقارن دراسة منهجیة»،بیروت: المرکز الثقافی العربی.
32- فرشاد، مهدی. (1365).«تاریخ علم در ایران»، تهران: امیرکبیر.
33- فروخ، عمر .(1381).« عقاید فلسفی ابوالعلا فیلسوف معره»، ترجمه‌: حسین خدیو جم، تهران: فیروزه.
34- فروغی، محمدعلی. (1373).«مقدمه رباعیات خیام»، تهران: ناهید.
35- فولادوند، محمدمهدی. (1379). «خیام‌شناسی»، تهران: موسسه الست فردا.
36- کریستن سن، آرتور. (1374).« بررسی انتقادی رباعیات خیام»، ترجمه‌: فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
37- کسایی، نورالله. (1363).« مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعیآن»، تهران: امیرکبیر.
38- محمود غیلان،حیدر.(2006).« الأدب المقارن و دور الأنساق الثقافیة فی تطور مفاهیمه و اتجاهاته»، مجله دراسات یمنیة، رقم80 .
39- المعوش،سالم.(1997) .«ایلیا ابوماضی بین الشرق و الغرب»،بیروت:موسسة بحسون. 
40- المقدسی،أنیس.(1984).« الفنون الأدبیة و أعلامها فی النهضة العربیة الحدیثة»، بیروت:دارالعلم للملایین.
41- میرقادری،سیدفضل الله.(1378) .«جلوه­های «تامل» در آثار ایلیا ابوماضی»، مجله: دانشکد­ه­ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران،دوره­ی 150.
42- میرقادری، سید فضل الله و جواد دهقانیان.(1389) .«مروارید شرق»، شیراز: مروارید شرق: چاپ اول،دانشگاه شیراز.
43-_____،________ و ________.(1386)«عشق، وطن و فلسفه­ در شعر ایلیا ابو ماضی» دوره­ی بیست و ششم، شماره­ی دوم،(پیاپی51) 
-44هدایت، صادق. (1353).«ترانه‌های خیام»، تهران: بی­جا.
45- یان ریپکا. (1370). «تاریخ ادبیات ایران»، تهران:گوتنبرگ.
46- یکانی، اسماعیل. (1342).« نادره‌ی ایام حکیم عمر خیام»، تهران: انجمن آثار ملی.
47- یوسفی، غلامحسین. (1358). «چشمه‌ی روشن»، تهران: انتشارات علمی.