نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه مهاباد

10.30479/lm.2024.19000.3565

چکیده

کارگزاران و ایفاگران اجتماعی نقش مهمی در شکل‌گیری گفتمان، هژمونی قدرت، اندیشه‌‌ورزی در جامعه و بالتبع اثری ادبی دارند و نویسنده به دو شیوه حذف و اظهار می‌تواند به نقش آنها در اثر اشاره کند. شیوه‌هایی که بستگی به شرایط اجتماعی جامعه و میزان قدرت کارگزاران در نوسان است. این مقاله در پرتو بر نظریه گفتمانی ون لیوون و با تکیه بر بازنمایی و عدم بازنمایی کارگزاران اجتماعی در اثر ادبی، به دنبال کارکردها و مضامین اجتماعی و مضامین زیرین متن است و برای تحقق این هدف به بررسی رمان القندس از نویسنده عربستانی «محمد حسن علوان» می‌پردازد، تا زمینه ظهور کارگزاران اجتماعی را در این اثر مورد نقد و ارزیابی قرار دهد. آثار ادبی‌ای که در شرایط استبدادی و خفقان تولید شده، از جهت تحلیل و پردازش بر پایه نظریات گفتمان‌کاوی حائز اهمیت فراوان است و می‌توان ویژگی‌های فنّی و بسترهای زیرین اما کارآمد اثر را کشف کند. نتیجه نشان می‌دهد که عَلوان با توجه به همین فضای استبداد در جامعه سعودی، از مؤلفه حذف بیشتر از اظهار به کار گرفته است و این حذف‌ها به صورت آگاهانه اما همراه با قرینه‌ای است که مخاطب تیزهوش مقصود نویسنده را دریابد. همچنین شیوه‌های اظهار تعیین هویت یا نام‌دهی مطابق با فرهنگ، برای گوشه کنایه و انتقاد بیشتر به کار گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The subject of the article: Criticism of Mohammad Hassan Alwan's novel al-Qandus based on van Leeuwen's circuit theory

نویسندگان [English]

  • molok omidi chartagh
  • ardashir sadradini
  • mistafa yegani

University of Mahabad

چکیده [English]

Agents and social actors play an important role in the formation of discourse, hegemony of power, thinking in society and consequently a literary work, and the author can refer to their role in the work in two ways: omission and statement. The methods that depend on the social conditions of the society and the level of power of the agents are fluctuating. In the light of van Leeuwen's discourse theory and relying on the representation and non-representation of social agents in the literary work, this article looks for the functions and social themes and the underlying themes of the text, and to achieve this goal, it examines the novel Al-Qandus by the Saudi writer "Mohammed Hassan Alwan". , to criticize and evaluate the context of the emergence of social agents in this work. Literary works produced in authoritarian and suffocating conditions are very important in terms of analysis and processing based on the theories of discourse analysis, and it is possible to discover the technical features and the underlying but efficient foundations of the work. The result shows that Alwan has used the element of omission more than expression, considering the same atmosphere of tyranny in Saudi society, and these omissions are done consciously but with the assumption that the intelligent audience will understand the author's intention. Also, the methods of declaring identity or naming in accordance with the culture have been used for more irony and criticism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse
  • Al Qandus
  • Mohammad Hassan Alwan
  • Naming
  • منابع

    منابع عربی

    • شرشار، عبدالقادر. (2006م). تحلیل الخطاب الأدبی وقضایا النص؛ وهران: دارالأدیب

    - مفتاح، محمد. (1990م).دینامیةالنص:تنظیروإنجاز؛ بیروت: الدار البیضاء.

    - علوان، محمد حسن. (2012). القُندُس؛ بیروت: دارالساقی

      - یقطین، سعید. (1989م). انفتاح النص الروائی؛ بیروت: الدار البیضاء

     

    منابع فارسی

    • آقاگل‌زاده، فردوس. (1390). تحلیل گفتمان انتقادی؛ چ2. تهران: علمی و فرهنگی.
    • پهلوان‌نژاد، محمدرضا و رحمان صحراگرد و محمدهادی فلاحی. (1388). «شیوه‌های بازنمایی کارگزاران اجتماعی در نشریات دورة مشروطه از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی با عنایت به مؤلفه‌های گفتمان‌مدار جامعه‌شناختی ـ معنایی»؛ مجله زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان دانشکدة ادبیات و علوم انسانی مشهد، ش 1. صص 51ـ73.
    • پیغامی، مینا و همکاران. (1399)، «تحلیل گفتمان انتقادی جایگاه زن در چشم انداز 2030 عربستان با تکیه بر روزنامه « الوطن»؛ مجله لسان مبین، د13، ش 46، صص 25-43
    • - صاحبی، سیامک و همکاران. (1389). «بررسی و نقد روایی گلستان بر اساس نظریة تحلیل انتقادی گفتمان»؛ مجله پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارة 16، صص 109- 133.
    • عضدانلو، حمید (1380) گفتمان و جامعه. تهران: نشر نی.
    • غلامعلی­زاده، خسرو. (1396). «نام دهی و طبقه بندی کنشگران اجتماعی در داستان آل بر اساس الگوی ون لیوون»؛ دوماهنامه علمی پژوهشی جستارهای زبانی، د8، ش 7، صص 71- 89
    • غیبی، عبدالأحد و همکاران. (1397). «بررسی تقابل سنّت و مدرنیته در رمان «قَلبُ اللّیل» نجیب‌محفوظ»؛ مجله لسان مبین، د10، ش 33، صص 89-109
    • فلاح ابراهیم و شفیع پور، سجاد. (1399). «واکاوی تطبیقی بافتارهای گفتمان‌مدار روایت حضرت نوح در دو سورة هود و نوح بر محور الگوی ون ‏لیوون»؛ نشریه مطالعات زبانی و بلاغی، د11، ش 22، صص 297-322
    • مقداری، صدیقه و جهانگیری، شکوفه. (1395). «تحلیل گفتمان انتقادی شعر دفاع مقدّس برای کودکان از منظر رهیافت ون لیوون»؛ مجله متن پژوهشی ادبی، س 19، ش 65، صص 121- 160
    • نورگوا، نینا. (1394). فرهنگ سبک‌شناسی، مترجم: احمد رضایی جمکرانی، مسعود فرهمندفر، تهران: انتشارات مروارید.
    • ون دایک، تئون. (1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان؛ مترجم: ترجمة پیروز ایزدی و دیگران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
    • یارمحمّدی، لطف‌الله. (1383). گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی؛ تهران: انتشارات هرمس.
    • یورگنسن، ماریان و فیلیپس لوئیز. (1389). نظریه و روش درتحلیل گفتمان؛ ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشرنی.