نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

واژة «نوستالژی» که در زبان فارسی با تعبیر «غم غربت» از آن یاد می­کنند، به مفهوم احساس غم و حسرت برای خاطرات از دست رفتة گذشته است که فرد با یادآوری آن، دچار غم و اندوه می­شود و نوعی دلتنگی بر او سایه می­افکند. عواملی گوناگون همچون روزهای خوش دوران کودکی، تبعید یا مهاجرت، وضعیت ناگوار سیاسی و اجتماعی، وضعیت دشوار زندگی و ...، از زمینه­های به وجود آمدن احساس غم در وجود آدمی است.
بدر شاکر سیاب و منوچهر آتشی، هر دو از شاعران منطقة جنوب هستند؛ یکی از جنوب عراق (بصره) و دیگری از جنوب ایران (بوشهر). این مقاله با درنگی بر سروده­های این دو شاعر، به عنوان دو سرایندة بزرگ و نوپرداز معاصر، به تحلیل و واکاوی برجسته­ترین مؤلفه­ها از غم­سروده­های نوستالژی در اشعار آنها ‌پرداخته است. نتیجة حاصل از این بررسی تطبیقی نشان می‌دهد، عوامل گوناگون محیطی و اجتماعی، و زندگی همراه با سختی و رنج، نشانه­هایی فراوان از احساس غربت در اشعار سیاب و آتشی با خود به همراه دارد. یادآوری دوران کودکی، شوق بازگشت به روستا، پناه بردن به آرمان­شهر (مدینة فاضله) و مشکلات و اندوه‌های فردی و خانوادگی، از احساسات نوستالژی در شعر این دو سراینده است. علاوه بر این، بایست از وجود دو گونة متفاوت از غم غربت در اشعار بدر شاکر سیاب و منوچهر آتشی سخن گفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Nostalgia in Badr Shaker Seiab's and Manochehr Atashi's Poems

نویسندگان [English]

  • Yahya Maroof
  • Faroogh Nemati
منابع و مآخذ
الف) کتابهای فارسی
1. آتشی، منوچهر.(1365ش). گزینه اشعار؛ چاپ اول، تهران: انتشارات مروارید.
2. ---------. (1386ش). مجموعه اشعار؛ دو مجلد، چاپ اول، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
3. آریانپور، منوچهر.(1380ش). فرهنگ پیشرو آریانپور (انگلیسی- فارسی)؛ چاپ اول، تهران: جهان رایانه.
4. اصیل، حجت­الله.(1381ش). آرمان­شهر در اندیشه­ی ایرانی؛ چاپ اول، تهران: چشمه.
5. باطنی، محمد رضا.(1380ش). فرهنگ معاصر(انگلیسی- فارسی)؛ چاپ اول، تهران: فرهنگ معاصر.
6. تمیمی، فرخ. (1378ش). زندگی و شعر منوچهر آتشی، پلنگ دره دیزاشکن؛ چاپ اول، تهران: نشر ثالث.
7. داد، سیما.(1383ش). فرهنگ اصطلاحات ادبی؛ چاپ دوم، تهران: انتشارات مروارید.
8. روزبه، محمدرضا.(1389ش). شعر نو فارسی؛ شرح، تحلیل و تفسیر؛ تهران: انتشارات حروفیه و دانشگاه لرستان.
9. زمردیان، رضا.(1373ش). فرهنگ واژه­های دخیل اروپایی در فارسی؛ چاپ اول، تهران: آستان قدس رضوی.
10. شاملو، سعید.(1375ش). آسیب­شناسی روانی؛ چاپ ششم، تهران: انتشارات رشد.
11. شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1380ش). «شعر معاصر عرب»، تهران: سخن، چ1.
12. کالینکوس، الک. (1382ش). نقد پست­مدرنیسم؛ ترجمة اعظم فرهادی، چاپ اول، تهران: نیکا.
13. مختاری، محمد.(1378ش). منوچهر آتشی؛ چاپ اول، تهران: انتشارات توس.
14. مرادی، لیلا.(1388ش). شعر منوچهر آتشی از نظر زبانی و ادبی؛ چاپ اول، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه آزاد کرمانشاه.
15. یاحسینی، سید قاسم.(1382ش). آتشی در مسیر زندگی؛ چاپ اول، بوشهر: شروع.
ب) کتابهای عربی
1. بلاطه، عیسی.(2007م). بدر شاکر السیاب؛ حیاته و شعره؛ الطبعه السادس، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.
2. الجنابی، قیش کاظم.(1988م). مواقف فی شعر السیّاب؛ بغداد: الحانی.
3. الجندی، عاصم.(1993م). بدر شاکر السیاب؛ شاعر المأساة و الحداثة، الطبعه الاولی، بیروت: دار المسیرة.
4. داود البصری، عبدالجبار. (1406م). بدر شاکر السیاب، رائد الشعر الحرّ؛ الطبعه الثانی، بغداد: دار الشؤون الثقافة العامة.
4. راضی جعفر، محمد.(1999م). الاغتراب فی الشعر العراقی المعاصر، مرحلة الرُّواد؛ الطبعه الاولی، دمشق: اتّحاد الکتّاب العرب.
5. ریتا، عوض.(1978م). بدر شاکر السیّاب؛الطبعـﮥ الاولی، بغداد: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.
6. زکی، أحمد کمال.(1967م). الأساطیر؛ الطبعـﮥ الاولی، القاهره: دارالکتاب­العربی.
7. سلوم، داوود.(1962م). الأدب المعاصر فی العراق؛ 1938-1960م؛ الطبعـﮥ الثانی، بغداد: مطبعة المعارف.
8. سویدان، سامی.(2002م). بدر شاکر السیاب و ریادة التجدید فی الشعر العربی الحدیث؛ الطبعه الاولی، بیروت: دارالآداب.
9. السیاب، بدر شاکر.(2000م). الأعمال الشعریة الکاملة؛ الطبعه الثالث، بغداد: دارالحریة للطباعة و النشر.
10. شعراوی، عبدالمعطی.(1982م). أساطیر إغریقیة(أساطیر الشرق)؛ الطبعه الاولی، الجزء الأول، القاهرة: الهیئة العامة للکتاب.
11. الضاوی، احمد عرفات.(1384ش). کارکرد سنت در شعر معاصر عرب؛ ترجمة سید حسین سیدی، چاپ اول، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
12. عباس، احسان.(1384ش). رویکردهای شعر معاصر عرب؛ ترجمة حبیب الله عباسی، چاپ اول، تهران: سخن.
13. عمران خضیر، حمید الکبیسی.(1982م). لغـ الشعر العراقی المعاصر؛ الطبعه الاولی، کویت: وکالـﮥ المطبوعات.
14. کفافی، محمد عبدالسلام.(1382ش). ادبیات تطبیقی؛ ترجمة سیدحسین سیدی، چاپ اول، مشهد: به نشر.
15. نعمان، خلف­رشید.(1426ق). الحزن فی شعر بدر شاکر السیاب؛ الطبعه الاولی، بیروت: دارالعربیة للموسوعات.
ج) مقالات فارسی و عربی
1. آل بویه، عبدالعلی.(1389ش). «از یوش تا جیکور (بررسی دو شعر «افسانه» از نیما یوشیج و شعر «فی السوق القدیم» از بدر شاکر سیاب»؛ نشریة ادبیات تطبیقی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارة2، صص1- 16 .
2. حاجی­زاده، مهین و علی‌فضا مرادی.(1390ش). «غربت­گزینی در شعر بدر شاکر السیاب»؛ فصلنامة لسان مبین، سال دوم، دورة جدید، شمارة3، صص45- 71.
3. دادخواه، حسن و محسن حیدری.(1385ش). «رمانتیسم در شعر بدر شاکر السیّاب»؛ نشریّة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورة جدید، شمارة 19، صص 113-129 .
4. رضایی، احمد.(1387ش). «نوستالژی، دلتنگی و حسرت عارفانه در شعر سالهای نخستین پس از جنگ تحمیلی»؛ کتاب ماه ادبیات، شماره 22/ پیاپی 136، صص42-46.
5. شریفیان، مهدی.(1386ش). «بررسی فرآیند نوستالژی غم غربت در اشعار فریدون مشیری»؛ مجلة علوم انسانی الزهرا،17(68-69)، صص65-85.
6. عباس­آباد، یوسف­عالی.(1387ش). «غم غربت در شعر معاصر»، نشریة گوهر گویا، سال دوم، شمارة 6، صص 155-180.
7. ---------- .(1387ش). «شعر منوچهر آتشی و جایگاه اسطوره در آن»؛ پژوهشنامة ادب غنائی، سال ششم، شمارة 11، صص131-152 .
8. فوزی، ناهده.(1389ش). «هاجس الاغتراب و الترحال عند عبدالوهاب البیاتی»؛الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها، سال ششم، شمارة 14،صص 37-53.