نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
چکیده
اسطوره‌ها پرتو بخشی از حقایق تاریخی‌اند. لذا هیچ اسطورهای را نمیتوان جعلی، بیمعنی و بیهوده شمرد؛ زیرا اگر چنین نبود، اسطوره نمیتوانست در ذهن آحاد یک ملّت راه یابد و از چنان پشتوانهای برخوردار گردد که بتواند از غربال تحوّلات تاریخی بگذرد. بازخوانی و شناسایی اساطیر ملّی میتواند مردم هر عصری را از فراز و فرودهای دیروزین خویش مطّلع سازد. حسین مجیب المصری یکی از اسطورهپژوهانی است که در سال 2000م با رویکردی تطبیقی، برای اولیّن بار طیّ پژوهشی، دراسـﮥ مقارنـﮥ للأسطورﮤ بین الأدب العربیّ و الفارسیّ و الترکیّ، بهتحلیل و بررسی اسطورههای ایرانی، عربی و ترکی پرداخته است. فصل فرجامین همین پژوهش تطبیقی بهبررسی اسطوره در شعر معاصر ترک اختصاص یافته و در این بخش مجیب المصری با توجّه بهسرودۀ قیزیلآلمای ضیاگوک آلپ، شاعر معاصر ترک، بهنقد اسطورهای دستآوردهای وی میپردازد. از آنجاییکه در ایران برخلاف بسیاری از دیگر کشورها، دو اسطورۀ کهن قیزیلآلما و ارگِنهقون کاملاً ناشناخته باقی مانده است. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی کوشیده است در دو بخش، نخست چیستی و ماهیّت پیدایش اسطوره و ارتباط نقد اسطورهای در ادبیّات تطبیقی را توصیف و تبیین کرده، آنگاه دو شخصیّت ادبی و تأثیرگذار حسین مجیب المصری و ضیاگوک آلپ را معرّفی بنماید و در پایان از نگاه حسین مجیب المصری، ضمن تحلیل و معرّفی دو اسطورة قیزیلآلما و ارگِنهقون، کارکردها و وجوه معنایی آنها را در سرودة ضیاگوک آلپ بررسی کند. دستآورد پژوهش حاضر ناظر بر این امرست که، دو اسطورۀ مورد بررسی هر یک در عین حفظ و استوارداشت وجهه اساطیری خود، در ذهن و زبان شعری ضیاءگوکآلپ کارکردی اجتماعی یافته و در این فرآیند شاعر کوشیده از هر یک کوبهای ساخته و بدان روان ناهشیار مخاطب خود را بیدار سازد. از آنجاییکه در گسترة تحقیقات اسطورهشناسی، این پژوهش در ایران پیشینهای نداشته، میتوان نِکات و برآیندهای جدید، مهم و درخور توجّهی را از آن دریافت نمود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Reading of Two Turkish Myths Kizil Elma and Ergene Qūn, in Ziya Gökalp's poem from Hussein Mojib Al-Massry's Viewpoint
نویسندگان [English]
- Milad Ja'afarpoor
- Abdolkarime Shojaee
- Mahyar Alavimoghaddam
منابع و مآخذ
1. ابوسلیمان، داوود بن ابوالفضل معروف به فخر بَناکَتی .(1350ش). أولیالباب فی معرفة التواریخ و الأنساب (تاریخ بناکتی)؛ تهران: بیجا.
2. اسکولز، رابرت.(1377ش). عناصر داستان؛ ترجمة فرزانه طاهری، چاپ اول، تهران: مرکز.
3. انوشه، حسن .(1376ش). فرهنگنامة ادبی فارسی؛ چاپ اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
4. ایبرمز، میرهاوارد و جفری گالت هرفم. (1387ش). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی؛ ترجمة سعید سبزیان مرادآبادی، چاپ اول (ویراست 9)، تهران: رهنما.
5. باباخانی، مصطفی .(1389ش). «اسطوره در شناخت ادبیّات»، فصلنامة نقد ادبی، سال سوم، شمارة11-12، صص7-32.
6. باستید، روژه .(1370ش). دانش اساطیر؛ ترجمة جلال ستّاری، چاپ اول، تهران: توس.
7. بهرنگی، صمد و بهروز دهقانی.(1377ش). افسانههای آذربایجان؛ چاپ اول، تهران: مجید.
8.البیضاوی،عبدالرّحمن‌بن‌عمر.(1305ق).أنوارالتنزیل و اسرار التأویل تفسیر البیضاوی للقرآن الکریم، قاهرﮤ: بینا.
9. پروینی، خلیل .(1389ش). «نظریّة ادبیّات تطبیقی اسلامی: گامی مهّم در راستای آسیب‌زدایی از ادبیّات تطبیقی»؛فصلنامة انجمن ایرانی زبان و ادبیّات عربی، سال ششم، شمارة14، صص55-80 .
10. خاوری، سیّد خسرو و ژاله کهنموییپور .(1389ش). «نقد اسطورهای و جایگاه آن در ادبیّات تطبیقی»؛ فصلنامة پژوهش زبانهای خارجی، سال نهم، شمارة57، صص41-53.
11. الخطیب، حسام .(1999م). آفاق الأدب المقارن عربیاً و عالمیاً؛ چاپ دوم، دمشق: دارالفکر المعاصر.
12. روتون، کنت نولز .(1387ش).اسطوره؛ ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: مرکز.
13. زرّینکوب، عبدالحسین .(1378ش). نقد ادبی؛ دورة دوجلدی، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
14. سالم، أحمد محمّد .(1990م). الأفکار القومیة عند خالدة ادیب؛ رسالة المجستیر، قاهرﮤ: جامعـﮥ الأزهر.
15. عبود، عبده و ماجد حمود و غسّان السیّد .(2001م). الأدب المقارن؛ دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
16. علوش، سعید .(1987م). مدارس الأدب المقارن؛ بیروت: المرکز الثقافی العربی.
17. کاسیرر، ارنست .(1367ش). زبان و اسطوره؛ ترجمة محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران: نقره.
18. محسنی، حسین .(1385ش). ترجمه تحقیق و نقد کتاب کربلاء بین الشعراء الشعوب الإسلامیة؛ پایاننامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، استاد راهنما: خلیل پروینی، تهران: دانشگاه تربیت مدرّس.
19. مختاری، محمّد .(1369). اسطورة زال تبلور تضّاد و وحدت در حماسة ملّی؛ چاپ اول، تهران: آگاه.
20. المُرسی، الصفصافی أحمد.(1987). الإحساس بالغربة فی قصیدة قیزیلآلما و خان دیوار لری؛ قاهرﮤ: بینا.
21. المُرسی، الصفصافی أحمد و ادریس نصر محجوب .(1978م). دراسات فی الشعر الترکی؛ قاهرﮤ: بینا.
22. ندا، طه .(1383ش). ادبیّات تطبیقی؛ ترجمة هادی نظری منظّم، چاپ اول، تهران: نی.
23. نجفی، ابوالحسن .(1384ش). مبانی زبانشناسی و کاربرد آن در زبان فارسی؛ تهران: نیلوفر.
24. نظری منظّم، هادی .(1389ش). «ادبیّات تطبیقی: تعریف و زمینههای پژوهش»، مجلة ادبیّات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال اول، شمارة 2، صص221-237.
25. هاناوی، ویلیام .(1389ش). «رمانسهای عامّیانة ایرانی قبل از دورة صفوی»؛ ترجمة هادی یاوری، فصلنامة فرهنگ و مردم، سال نهم، شمارة34، صص135-163.
26. هلال، محمّد غنیمی .(1995م). الأدب المقارن؛ القاهرﮤ: دار النهضـﮥ مصر للطبع و النشر.
27. ولک، رنه و آوستن وارن .(1382). نظریّة ادبیّات؛ ترجمة ضیاء موحّد و پرویز مهاجر، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
منابع لاتین:
1. Bombaci, Alessio. (1965). Storia della letteratura turca dall’antico impero di Mongolia all’ odierna Turchia, Milano: Nuova accademia editrice.
2. Halman, Talat.s. (2007). Rapture and Revolution (Essays on Turkish literature), 1sted, USA: Syracuse university press
3. _____________. (2009). a millennium of Turkish literature (A Concise History), 2nded, Ankara: ministry of culture and tourism publications.
4. Heyd, Uriel. (1950). Foundation of Turkish Nationalism, London: Luzac & Company Ltd & the
Harvill Press.- 1. Jenkins, H. Gareth. (2009). Between Fact and Fantasy: Turkey’s Ergenekon Investigation, 1sted, USA: the Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program. [Database on-line]. Available e-books www. Silkroadstudies .org/new/docs/silkroadpapers/0908Ergenekon.pdf.
- 2. Saydam, Yelda. (2007). Language use in Ottoman Empire, Full text & Theses: [database on-line]. Available diss. University of Johnnesburg. https://ujdigispace.uj.ac.za/handle/ 10210/741. Pdf
- 3. Urmu. (2013/12/05) [Database on-line]. Available article. http://urmu.freeoda.com/meqaleler/ teoriye_qizil_alma.htm
- 4. Uston, Ali. (1956). Historical, sociological and political aspects of modern Turkish nationalism a constructive factor in world politics, dissertation submitted in fulfillment of the requirements for the degree of master of arts, full text & theses: [database on-line]. Available diss. University of Ottawa, school of graduate studies.www.ruor.uottawa.ca/en/bit stream/handle /10393/.../ ec55930.pdf. (Publication number ec55930).
)