نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
چکیده
آن بخش از شعر جاهلی که از شائبة ساختگی بودن به دور باشد، آینهای شفاف و روشن از جامعة زنگارگرفتة دوران پیش از اسلام و رفتار، اندیشه و آرمانهای نابخردانة مردمانش است. تصویر راستین این جامعه را تنها بایست در سرودههای گروههای معترض و راندهشدة آن زمان مانند شاعران سیاه، موالی، بردگان و صعالیک و البته در میان آیات قرآن جستجو کرد. سرودههای عنترﺓ بن شداد، شاعر سیهچرده و حبشیالاصل جاهلی دو ویژگی مهم دارد: یکی اینکه از تعصب نژادی و اهمیت ریشة عربی یا قبیلهای آن دوره پرده برمیدارد و دیگر اینکه غزل او با حماسه آمیخته است؛ وی به هنگام غزلسرایی و بیان زیبایی معشوق خود «عَبله» و دوری او، به یاد میدان نبرد و دلاوریهای خود در رویارویی با دشمنان میافتد و تعابیر، تصاویر و ابزار جنگی را وارد غزل میکند و بدینگونه نوعی(=ژانر) تازه را به نام «غزلِ حماسی» در ادب عرب ابداع میکند؛ البته حماسی نامیدن این سرودهها که درواقع خودستاییهای شخصی بیش نیست، تنها به سبب داشتن برخی نشانههای ژانر حماسی است. نگارنده در جستار پیشِ رو، پس از بررسی انگیزههای عنتره از عاشقانهسرایی در کنار حماسهسرایی، به بیان مهمترین ویژگیهای این سرودهها میپردازد. به باور برخی از سخنسنجان، تصاویر تغزلی آمیخته با عناصر سپاهیگری، از شعر فارسی و از حوزة غزل مذکر، وارد ادبیات عرب شده است. نوشتة پیش رو نشان میدهد، آمیزش تصاویر سپاهی و عاشقانه در شعر عربی و در غزل مؤنث، بسیار پیشتر از شعر فارسی وجود داشته است، اگرچه عامل و بستر به وجودآورندة آن، در دو ادبیات متفاوت است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Image of Martialism in Antarah Ibn Shaddād's Sonnets
نویسنده [English]
- Hosein Imanian
- ابن منظور، محمد بن مکرم.(1410ق/1990م). لسان العرب؛ الطبعـﮥ الاولی، بیروت: دار صادر.
- أبوالفرج الأصفهانی.(1412ق-1992م). الأغانی؛ شرح: سمیر جابر، الطبعـﮥ الثانی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- البستانی، بطرس.( 1989م). أدباء العرب فی الجاهلیـﺔ و صدر الإسلام؛ الطبعـﮥ الاولی، بیروت: دار نظیر عبود.
- البستانی، سلیمان.( 1994م). إلیاذة هومیروس مُعَرَّبة نظماً؛ بیجا: بینا.
- بوبیعو، بوجمعه.(2001م). جدلیـﮥ القیم فی الشعر الجاهلی رؤیـﮥ نقدیـﮥ معاصرﮤ؛ الطبعـﮥ الاولی، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
- الثعالبی النیسابوری، عبد الملک.(1403ق- 1983م). یتیمـﮥ الدهر فی محاسن أهل العصر؛ الطبعـﮥ الاولی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
7. حسین، طه.(1982م). المجموعـﮥ الکاملـﮥللمؤلفات؛ بیروت: دارالکتاب اللبنانی و مکتبـﮥ المدرسه.
- شرف الدین، خلیل.( 1988م). دیوان عنترﺓ و معلقته؛ الطبعـﮥ الاولی، بیروت: دار و مکتبـﺔ الهلال،
- شفیعی کدکنی، محمد رضا.( 1385ش). صور خیال در شعر فارسی؛ چاپ دهم، تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس.( 1370ش). انواع ادبی؛ چاپ اول، تهران: باغ آینه.
11. صفا، ذبیحالله.( 1379ش). حماسهسرایی در ایران؛ چاپ ششم، تهران: امیر کبیر.
12. العفیفی، محمد أبوالفتوح.(2001م). البطولـﺔ بین الشعر الغنائی و السیرﺓ الشعبیـﺔ عنترﺓ بن شداد نموذجا؛ الطبعـﮥ الاولی، القاهره : إیتراک.
13.عُلبی، احمد.( 1985م). ثورﮤ العبید فی الإسلام؛ الطبعـﮥ الاولی، بیروت: دار الآداب.
14.عنترﮤ بن شداد.( 1996م). دیوان؛ شرح محمد حمود، الطبعـﮥ الاولی، بیروت: دار الفکر اللبنانی.
15.المرزوقی، احمد بن محمد.(1411هـ- 1991م). شرح دیوان الحماسـﮥ؛ تحقیق احمد امین و عبد السلام هارون، الطبعـﮥ الاولی، بیروت: دار الجیل.
)