نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 زبان و ادبیات عربی، ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 زبان و ادبیات عربی. ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

عنصرزمان، یکی از ارکان مهم شعر معاصر است که در دو بعد درونی و بیرونی قابل بررسی است؛ البته بعد درونی آن در ادبیات و شعر نمود برجسته‌تری یافته، به طوری‌که شاعر آن را محملی برای بیان تجربیات فردی و اجتماعی خود قرار می‌دهد. از جمله‌ شاعرانی که به عنصر زمان توجه داشته و این عنصر به یک از مولفه‌ اساسی در شعر او بدل گشته، أنسی الحاج است؛ وی علی‌رغم اینکه بعنوان طلایه‌دار شعر سپید عربی و از مهم‌ترین شاعران صاحب سبک و تأثیرگذار در عرصه شعر معاصر عربی شناخته می‌شود‌‌، اما در پژوهش‌ها‌‌ی ادبی ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است، از این‌رو، و با توجه به اینکه شناخت رویکرد شاعر نسبت به زمان نقش بسزایی در رمزگشایی شعر او دارد، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی عنصر زمان در دیوان «لن» می‌پردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که زمان در شعر أنسی الحاج متاثر از گرایشات سورئالیستی او، و از حضور فعالی برخوردار است و بیش از آنکه به معنای زمان واقعی و خارجی باشد، بر زمان رویایی، ذهنی و درونی دلالت دارد. فعل مضارع که به نوعی دال بر پویایی و استمرار سیالیت است، در این دیوان بیشتر مورد استفاده قرار گرفته و در موارد بسیاری هم مرز گذشته، حال و آینده را در هم شکسته و به نوعی بر لازمانی دلالت دارد. پر بسامدترین ظرف زمانی در دیوان «لن» واژه «لیل» است، که در محورهایی همچون انسان‌وارگی، هنجارشکنی، تبلور محبوب در شب، و اتحاد زمانی شاعر با شب مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

بررسی و تحلیل عنصر زمان در شعر أنسی الحاج (با تکیه بر دیوان لن)

نویسندگان [English]

  • abolhassan aminmoghaddasi 1
  • maryam fouladi 2
  • maryam aliyari 3

1 university tehran

2 university tehran

3 university tehran

چکیده [English]

عنصرزمان، یکی از ارکان مهم شعر معاصر است که در دو بعد درونی و بیرونی قابل بررسی است؛ البته بعد درونی آن در ادبیات و شعر نمود برجسته‌تری یافته، به طوری‌که شاعر آن را محملی برای بیان تجربیات فردی و اجتماعی خود قرار می‌دهد. از جمله‌ شاعرانی که به عنصر زمان توجه داشته و این عنصر به یک از مولفه‌ اساسی در شعر او بدل گشته، أنسی الحاج است؛ وی علی‌رغم اینکه بعنوان طلایه‌دار شعر سپید عربی و از مهم‌ترین شاعران صاحب سبک و تأثیرگذار در عرصه شعر معاصر عربی شناخته می‌شود‌‌، اما در پژوهش‌ها‌‌ی ادبی ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است، از این‌رو، و با توجه به اینکه شناخت رویکرد شاعر نسبت به زمان نقش بسزایی در رمزگشایی شعر او دارد، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی عنصر زمان در دیوان «لن» می‌پردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که زمان در شعر أنسی الحاج متاثر از گرایشات سورئالیستی او، و از حضور فعالی برخوردار است و بیش از آنکه به معنای زمان واقعی و خارجی باشد، بر زمان رویایی، ذهنی و درونی دلالت دارد. فعل مضارع که به نوعی دال بر پویایی و استمرار سیالیت است، در این دیوان بیشتر مورد استفاده قرار گرفته و در موارد بسیاری هم مرز گذشته، حال و آینده را در هم شکسته و به نوعی بر لازمانی دلالت دارد. پر بسامدترین ظرف زمانی در دیوان «لن» واژه «لیل» است، که در محورهایی همچون انسان‌وارگی، هنجارشکنی، تبلور محبوب در شب، و اتحاد زمانی شاعر با شب مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها [English]

  • أنسی الحاج
  • سوررئالیسم
  • دیوان لن
  • زمان
  • شب
کتاب‌های عربی
-     ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب؛ ج 13، چ سوم، بیروت: دار صادر.
-     أدونیس، علی احمد سعید. (2011م). الثابت و المتحول، الجزء الرابع، الطبعة العاشرة؛ بیروت: دار الساقی.
-     اسماعیل، عزالدین. (1988م). الشعر العربی المعاصر قضایاه و ظواهره الفنیة و المعنویة؛ الطبعة الثالثة، بیروت، المرکز الثقافی العربی.
-     الجبوری، کامل سلمان. (20003م- 1424ق). معجم الأدباء من العصر الجاهلی حتی سنة 2002 م؛ الجزء الأول ، الطبعة الأولی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
-     جیوسی، سلمی خضراء. (2007م). الاتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث؛ ترجمة الدکتور عبدالواحد الولوة، الطبعة الثانیة، بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیة.
-     الحاج، انسی، (1994م). لن؛ الطبعة الثالثة، بیروت: دار الحدید.
-     حسن القصراوی، مها. (2004م). الزمن فی الروایة العربیة؛ الطبعة الاولی، بیروت؛ الموسسة العربیة للدراسات والنشر.
-     حسن، عبد الکریم، (2008م). قصیدة النثر و انتاج الدلالة (أنسی الحاج أنموذجاً)؛ الطبعة الأولی، بیروت: دار الساقی.
-     روبرت ب و کامبل الیسوعی. (1996م). أعلام الأدب العَربی المعاصر –سیرٌ و سیرٌ ذاتیَّةٌ-؛ الطبعة الأولی ، جامعة القدیس یوسف، بیروت: مرکز الدراسات للعالم العربی المعاصر.
-     طباطبایی، محمد حسین. (1388ش). بدایة الحکمة؛ ترجمه و شرح علی شیروانی، قم: بوستان کتاب.
-     عباس، احسان. (بی‌تا). اتجاهات الشعر العربی المعاصر؛ کویت: عالم المعرفة.
-     عید، یوسف؛ (1994م). المدارس الأدبیة و مذاهبها؛ الطبعة الأولی، دار الفکر اللبنانی.
-     مرتضى زبیدى، محمد بن محمد.(1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس؛ ج 18، الطبعة الأولی، بیروت: دار الفکر.
مقالات عربی
-     الجنابی، عبدالقادر. (2008م). «عندما قال الشعر للجمیع: لن»؛ فصلیة نقد أنسی الحاج، دار النهضة العربیة، العدد الخامس. صص6-11.
-     محقق، نورالدین. (2008م). «لن وتکسیر بنیة التوقع»؛ فصلیة نقد أنسی الحاج، دار النهضة العربیة، العدد الخامس. صص112-117.
کتاب‌های فارسی
-     امینیان، مصطفی. (1392ش). تنش و معنا؛ خوانش فرمالیستی گزیده­ای از اشعار محمد الماغوط، انسی الحاج و محمود درویش؛ پایان‌نامه‌‌ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
-     دهخدا، علی اکبر. (1377ش). لغت‌نامه؛ ج9، چاپ دوم، تهران:، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
-     سید آبادی، عصمت، (1395ش). التوظیف الدلالی لـ«اللیل» فی أشعار انسی الحاج وبشارة الخوری؛پایان‌نامه‌‌ کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی.
-     سیدحسینی، رضا. (1387ش).  مکتب‌های ادبی؛ جلد دوم، چاپ چهاردهم، انتشارات نگاه.
-     فیلپ، زیمباردو، جان بوید وشاهرخ شاه پرویزی. (1389ش). پارادوکس زمان؛ چاپ اول، تهران: نشر مولوی.
-     مطهری، مرتضی. (1371ش). حرکت و زمان در فلسفه اسلامی؛ جلد دوم، چاپ اول، نشر حکمت.
-     معافی مدنی، سیده مطهره. (1390ش). بررسی تطبیقی عنصر زمان در شعر معاصر عربی و فارسی( با تکیه بر اشعار عبدالوهاب البیاتی و مهدی اخوان ثالث)؛ پایان‌نامه‌‌ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
-     مکیّ، ابراهیم. (1380ش). مقدمه‌ای بر فیلمنامه‌نویسی و کالبد شکافی یک فیلمنامه؛ چاپ چهارم، تهران: سروش.
-     نجفی افرا، مهدی. (1382ش). حرکت و زمان در فلسفه؛ نشر روزنه.
مقالات فارسی
-     امین مقدسی، ابوالحسن و شهریار گیتی. (1391ش). «حاکمیت شب نگاهی به دو شعر از نیما یوشیج و عبدالوهاب البیاتی»؛ دوفصلنامه ادب عربی، سال چهارم، شماره چهار، صص1-20.
-     رنجبر، جواد و داود نجاتی. (1392ش). «تحلیل و بررسی رنگ سیاه در اشعار نیما و محمود درویش». فصلنامه پژوهش‌ها‌‌ی ادبی و بلاغی، سال اول، شماره چهارم، صص 64-77.
-     سلاجقه، پروین. (1387ش). «پدیدارشناسی زمان در شعر حافظ، با نظر به آراء قدیس آوگوستینوس درباره‌ی زمان»؛ نامه فرهنگستان، شماره 38، صص 94-105.
-     شجاری، مرتضی. (1388ش). «زمان در عرفان اسلامی»؛ فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س 5، ش 14، صص 67-98.
-     طهماسبی، عدنان و ادریس امینی. (1393ش). «سورئالیسم در شعر انسی الحاج مجموعه لن»؛ ادب عربی، شماره­ 2، سال 6، صص 27-48.
-     عرب، عباس. (2012م). «رمزگشایی واژه شب در سروده‌های عبدالوهاب البیاتی و مهدی اخوان ثالث»، فصلنامه نقد و ادبیات تطبیقی، دانشگاه رازی، سال دوم، شماره6، 91-103.
-     محمدی آسیابادی، علی. (1388ش). «زمان در شعر حافظ»؛ پژوهش‌ها‌‌ی زبان و ادبیات فارسی، سال چهل و پنجم، دوره­ی جدید، شماره 3، صص 103-123.
-     مقیمی، ابراهیم. (1380ش). «مفهوم زمان و نمادهای آن در جغرافیا»؛ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، صص 323-340.