نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه فردوسی، دانشکده ی ادبیات

چکیده

سوگباری‏های دسته جمعی برزیگران در میانرودان و فینیقیه به یاد دوموزی و مرگ او در ذهن مردمان مشرقِ عربی چنان بازتابی داشته که ژرفای آن هنوز هم چنان که بایسته بوده واکاوی نگشته است؛ بررسی این اسطوره- آیین‏ در ادبیات معاصر عربی و به‏ویژه در چکامة «مرحی غیلان» -که سیّاب آن را در سال 1957م به افتخار تولّد تنها پسرش یعنی «غیلان» سروده است- از آن رو ضرورت دارد که از یکسو مرور مصائب ایزد گیاهیِ قربانی در متن سروده‏ برای هریک از افراد بشر دارای خاصیّت تسلی بخشی است و از دیگرسوی بازخوانی این کهن‏اسطوره در ذهن انسان سرگشتة معاصر، گونه‏ای ایمان‏باوری به حتمی بودن رستخیز را درپی دارد. هدف اصلی نگارنده در این نوشتار، بازیابی عناصر بنیادین شکل‏دهندة اسطورة جفت گیاهی در ‏ چکامة «مرحی غیلان» سیّاب بوده است و شیوه‏ای که نگارنده برای تحقّق این هدف از آن بهره گرفته است شیوة نقد اسطوره‏شناختی می‏باشد. برآیند فرجامین جستار حاضر، نشان می‏دهد که سیّاب توانسته است در چکامة خویش، ژرف‏ساخت و سازه‏های بنیادین متون کهن اسطورة رستخیز گیاهی شامل ایزد گیاهی قربانی، ایزد-بانوی گیاهی، جهان فرودین، درخت و پیوند خون و آب را در رویکردی منسجم، متناسب با شرایط خویش و در پیوند با وضعیت سرزمینش بازآفرینی نماید؛ وی همچنین در این چکامه از نماد مسیح مصلوب در قالب ترسیم خویش در جایگاه تمّوزِ شهیدشوندة اسطورة رستخیز بهره گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Retrieval of vegetation resurrection mythology in ( Marhi gheylan) a poem of Badr Shakir al Sayyab

نویسنده [English]

  • kolsum seddighi

ferdowsi university

چکیده [English]

Mass mourning which traditionally was held by the peasants in Mesopotamia and Phoenicia in remembrance of Dumuzi and his death, had such a reflection in the minds of Arabic eastern people that its depth still had not been analyzed properly.
A review of this religious mythology in the contemporary Arabic literature - And especially in marhi gheylan, which al-sayyab wrote in 1957 in honor of his only son's birth, gheylan - is necessary because on one hand revision of the sufferings of the lord of vegetation victim in the text of the poem possesses a consoling property for each human being, on the other hand readout of this ancient myth implants a kind of firm belief in the imminent resurrection in the current bewildered human mind.
The aim of the author of this article is the finding constituting original structures of this ancient myth according to the mythological critique . The final findings of the present study show that Syyab in his ode, recreates deep and fundamental structures of vegetation resurrection ancient texts, including the god of vegetation victim ,plant lady god, death world , tree and dual links of blood and water in an integrated and appropriate approach in connection to his own circumstances and the present situation in his country and the poet applied in this poem symbole of crucifiedchrist when imaged himself as victim tammuz in the resurrection myth.

کلیدواژه‌ها [English]

  • death world
  • vegetation resurrection
  • tree
  • al Sayyab
  • Marhi gheylan
منابع
کتاب‌های عربی
- قرآن کریم.
- ابن هشام. (بی‏تا). السیرة النبویة لإبن هشام؛ الجزء الأوّل، تحقیق مصطفى السقّا و الآخرون، القاهرة: دار الکتب المصریة.
- اثناسیو، متری هاجی. (1982م).  الموسوعة المریمیة؛ دمشق: [د.ن].
- اطمیش، محسن. (1982م). دیر الملاک، دراسة نقدیّة للظواهر الفنیّة فی الشعر العراقی المعاصر؛ العراق، منشورات وزارة الثقافة و الإعلام: دار الرشید للنشر.
- ألمیر، طلال. (2009م). النبوءة فی الشعر العربی الحدیث؛ الطبعة الاولی، بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع.
- بطرس، انطونیوس. (بی‏تا). بدر شاکر السیّاب، شاعر الوجع؛ لبنان: المؤسسة الحدیثة للکتاب.
- بلّاطة، عیسی. (2007م). بدر شاکر السیّاب، حیاته و شعره؛ الطبعة السادسة، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر و التوزیع.
- البطل، علی. (1982م). الرمز الأسطوری فی شعر بدر شاکر السیّاب؛ الطبعة الاولی، بیروت: شرکة الربیعان للنشر و التوزیع.
- ساغز، هاری. (2008م). عظمة بابِل؛ ترجمة خالد أسعد عیسى و أحمد غسّان سبانو، الطبعة الاولی، دمشق: دار رسلان للطباعة و النشر و التوزیع.
- السیّاب، بدر شاکر. (2012م). أنشودة المطر؛ القاهرة: مؤسسة الهنداوی للتعلیم و الثقافة.
- صدّیقی، محمدالناصر. (2014م). میثولوجیا أدیان الشرق الأدنى قبل الإسلام؛ الطبعة الاولی، بیروت: جداول للنشر و الترجمة و التوزیع.
- عوض، ریتا. (1989م). بدر شاکر السیّاب؛ الطبعة الثالثة، بغداد: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.
- کدر، جورج. (2013م). معجم آلهة العرب قبل الإسلام؛ الطبعة الاولی، بیروت: دار الساقی.
- الورقی، سعید. (1989م). فی الأدب و النقد الأدبی؛ الإسکندریّة: دار المعرفة الجامعیّة.
پایان‌نامه‌های عربی
- البجاری، محمد طالب. (1998م). المکان و دلالاته فی شعر السیّاب؛ رسالة ماجستیر: جامعة البصرة، کلیّة التربیة.
مقالات فارسی
-        عبدی، صلاح الدین و نسرین عباسی. (1394). «موتیف نهر (رود) در اشعار بدر شاکر السیّاب»؛ دوفصلنامه علمی-پژوهشی نقد ادب معاصر عربی، سال پنجم، پیاپی یازده، صص75-100.
-        کریمی‏فرد، غلامرضا و قیس خزاعل. (1389). «الرموز الشخصیة و الأقنعة فی شعر بدر شاکر السیّاب»؛ مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، دورة ششم، شمارة 15، صص1-24.
-         معروف، یحیی و پیمان صالحی. (1390). «نقد توصیفی-تحلیلی اسطوره در شعر بدر شاکر السیّاب، مطالعه موردپژوهانة اسطوره سربروس و تمّوز»؛ فصلنامۀ نقد و ادبیات تطبیقی، سال اوّل، شمارة 1، صص 129-150.
کتاب‌های انگلیسی
- Campbell, Joseph. (1977). Oriental Mythology; London: Penguuin Books.
- Eliot.T.S. (1922). The Wast Land; NewYork: Horace Liveroght.
- Frazer’ James. (1971). The Golden Bough; New York: Macmillan.
- Heidel’ Alexander. (1970). The Gilgamesh Epic; Chicago: Phoenix.
- Kramer'S.N. (1969) .The Sacred Marriage Rite; Indiana University press.
- Neuman, Erich. (1974). The Great Mother; New York: Princeton.
- Pritchard, Jams. (1975). The Ancient Near East; Princeton.