نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• روح اله نصیری ¹
• سید محمد جلیل مصطفوی روضاتی ²

¹ استادیار گروه معارف قرآن و اهل بیت (ع) دانشگاه اصفهان

² دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

رئالیسم جادویی از شیوه­ها یا سبک­های  خاص در داستان­نویسی معاصر است که نویسنده با باورپذیر کردن وقایع شگفت، خیالی و عناصر جادویی، خواننده را در فضایی رازگونه و باورپذیر، به سیر وامی­دارد. بهره‌گیری از سبک رئالیسم جادویی بویژه در سرزمین­های در حال توسعه به سبب موقعیت‌های ویژه سیاسی، تاریخی و اجتماعیِ آن­ها در دهه­های اخیر رواج یافته­است. برخی از ویژگی‌های رئالیسم جادویی در داستان­های کوتاه نجیب محفوظ قابل بررسی است. در این نوشتار به شیوة توصیفی- تحلیلی به بررسی داستان‌های کوتاه نجیب محفوظ بر اساس مؤلفه­های رئالیسم جادویی پرداخته شد. هدف مقاله نشان دادن این نکته است که نجیب محفوظ میان نمادها و عناصر جادویی با تاریخ معاصر اعراب؛ بویژه سرزمین مصر از یک سو و با نیمرخ روانی شخصیت‌های داستان از سوی دیگر چگونه پیوند برقرار کرده است. این تحقیق از این منظر حائز اهمیت است که در داستان­های مورد نظر با استفاده از عناصری چون نمادها، غافل­گیری و حوادث ناگهانی، امور شگفت‌انگیز و باورهای عجیب، و همچنین خواب و رؤیا، به جنبه‌های روانی شخصیت­های داستانی و نیز تاریخ معاصر اعراب توجهی خاص نشان داده شده است. شکست اعراب از اسرائیل، خفقان سیاسی جوامع عرب، و نیز ناآگاهی ملی اعراب (بویژه مصریان) و کشمکش درونی شخصیت‌ها و تلاش برای گریز از مجازات از جمله مواردی است که با بهره‌گیری از مؤلفه‌های جادویی به شکلی محسوس در کانون توجه نجیب محفوظ بوده است.    

کلیدواژه‌ها

• داستان کوتاه عرب
• رئالیسم جادویی
• نجیب محفوظ

عنوان مقاله [English]

 Magic Realism in a Selected Short Stories of Naguib Mahfouz

نویسندگان [English]

• Rohollah Nasiri ¹
• Seyyed Mohamad Jalil Mostafavi Rozati ²

¹

²

چکیده [English]

Magic realism is one of the new methods of writing and a literary style in contemporary stories in which authors make wonderful, fantasy, and magical events and elements reliable and have readers to travel in the mysterious and believable space of stories. Using magic realism, particularly in developing countries, is becoming a common practice because of their political, historical, and social situations in recent time. Some of the features of magic realism in some of Naguib Mahfouz’s short stories can be investigated. In the present study, through a descriptive-analytical method, is to investigate Naguib Mahfouz’s short stories based on components of magic realism. The aim of the study is to show that Naguib Mahfouz links magic symbols and elements with Arabs’ contemporary history, especially Egypt on the one hand, and with the psychological profile of characters. The present study is significant because in the selected stories, psychological aspects of fictional characters and Arabs’ contemporary history have been significantly paid attention to using elements such as symbols, surprise ending, sudden events, the wonderful and strange beliefs, as well as dreams and visions. Arabs defeat by Israel, the political repression of the Arab communities, as well as national ignorance of the Arabs (especially Egypt), the inner conflicts of the characters, and their efforts to escape punishment were among cases carefully considered by Mahfouz through elements of magic realism.

بی­نیاز، فتح الله. (1392). درآمدی بر داستان­نویسی، با اشاره­ای موجز به آسیب­شناسی رمان و داستان کوتاه ایران؛ چاپ چهارم، تهران: افراز.
- داد، سیما. (1383). فرهنگ اصطلاحات ادبی؛ چاپ دوم (ویرایش جدید)، تهران: مروارید.
- سِرلو، خوان ادواردو. (1389). فرهنگ نمادها؛ ترجمة مهرانگیز اوحدی، تهران: دستان.
- سناپور، حسین. (1386). جادوهای داستان، چهار جُستار داستان­نویسی؛ تهران: چشمه.
- سیدحسینی، رضا. (1371). مکتب­های ادبی؛ جلد 1، چاپ دهم، تهران: نگاه.
- گیبرت، ریتا. (1357). هفت صدا، مصاحبه ریتا گیبرت با نرودا، مارکز، آستوریاس، یاز، کورتاسار، اینفانته، بورخس؛ ترجمة نازی عظیما، تهران: آگاه.
- محفوظ، نجیب. (1391). خواب؛ ترجمة محمد رضا مرعشی­پور، تهران: نیلوفر.
- ----------. (1371). شرارت شیطان و هفت داستان دیگر؛ ترجمة محمد جواهرکلام، تهران: سکه.
- محمدسعید، فاطمه زهرا. (1378). سمبولیسم در آثار نجیب محفوظ؛ ترجمة نجمه رجائی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
- محمد عطیه، احمد. (1971). با نجیب محفوظ (مع نجیب محفوظ)؛ دمشق: وزارت فرهنگ.
- میرصادقی، جمال. (1387). راهنمای داستان­نویسی؛ تهران: انتشارات سخن.
- -----------  (1388). عناصر داستان؛ چاپ ششم، تهران:انتشارات سخن.
- میرصادقی، جمال و میمنت ذوالقدر. (1377). واژه­نامه هنر داستان‌نویسی؛ تهران: کتاب مهناز.
ب) مقالات
- پورنامداریان، تقی و مریم سیدان. (1388). «بازتاب رئالیسم جادویی در داستان­های غلامحسین ساعدی»؛ مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارة 64، صص45 -64.
- سلیمی، علی و دیگران. (1392). «تحلیل برخی داستان­های مجموعه دمشق الحرائق زکریا تامر از منظر رئالیسم جادویی»؛ مجلة نقد ادب معاصر عربی، دانشگاه یزد، شمارة5، صص81-102.
- صفری، جهانگیر و دیگران. (1390). «پیوند متون عرفانی با رئالیسم جادویی»؛ مجلة مطالعات عرفانی دانشگاه کاشان، شمارة 14، صص105-123.
- کسیخان، حمیدرضا. (1390). «بررسی تطبیقی مولفه­های رئالیسم جادویی در طبل حلبی از گونتر گراس و یکصد سال تنهایی از گابریل گارسیا مارکز»؛ مجلة زبان­پژوهی دانشگاه الزهرا، شمارة، صص105- 126.
- نیکوبخت، ناصر و مریم رامین نیا. (1384). «بررسی رئالیسم جادویی و تحلیل رمان اهل غرق»؛ مجلة پژوهش­های ادبی، شمارة 8، صص 139-154.

کلیدواژه‌ها [English]

• Short story
• Magic realism
• Naguib Mahfouz