نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه مازندران

چکیده

تحلیل و بازخوانی داستان­ها و روایت­ها با هر عنوانی از زمان ارسطو آغاز شد و در ابتدای قرن بیستم با ظهور فرمالیست­ها شدت یافت. در همین زمان، ولادیمیر پراپ، با الگو گرفتن از همین روایت­شناسان، روشی برای بررسی داستان­ها طرح کرد. پراپ دریافت قصه­های پریان، به رغم تکثر و تنوع ظاهری، از نظر قهرمانان و عملکردهای آن­ها، دارای نوعی وحدت و همانندی است و تمامی کارکردهای موجود در قصه به سی­ویک عملکرد محدود می­شود. این دستاورد نقطة آغاز علم روایت­شناسی جدید به شمار می­آید. از آنجایی که نجیب محفوظ، معروف­ترین رمان­نویس معاصر عرب، از جمله نویسندگانی است که داستان­های او سرشار از عناصر نمادین شرقی و قالب­های ساختاری نو غربی است، قابلیت بررسی روایی را دارد، این جستار بر آن است تا رمان «روز قتل رئیس­جمهور» (یوم قتل زعیم) نوشتة نجیب محفوظ را بر اساس نظریة پراپ بررسی و تحلیل نماید و نشان دهد توالی این کارکردها تا چه اندازه می­تواند در داستان محفوظ قابل انطباق باشد. دستاورد پژوهش مبین این است که اگرچه شماری از کارکردها در رمان محفوظ پیدا شدنی است، تعداد این کارکردها کاهش یافته، و مصادیقی جدید یافت شده است که در قصه­های پریان روسی وجود ندارد. درنتیجه، این امر موجب تفاوت در نوع کارکردهای پایانی داستان محفوظ با قصّه­های پریان گشته است. همچنین بیان­کنندة آن است که الگوی پراپ قابلیت بررسی و تحلیل ریخت­شناسانة داستان­های عربی را دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Najib Mahfouz’s The Day the Leader was Killed: Prop’s Morphological Theory

نویسندگان [English]

  • Hamid Reza Mashayekhi
  • Seyede Haniyeh Mir Seyyedi

منابع و مآخذ                                                                                                                                                                  الف) منابع فارسی                                                                                                                                                           - احمدی، بابک. (١٣٧٠). ساختار و تأویل متن؛ چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
- اخلاقی، اکبر. (١٣٨١). تحلیل ساختگرایی منطق الطیر عطار؛ تهران: انتشارت فردا.
- اسکولز، رابرت. (١٣٧٩). درآمدی بر ساختار گرایی در ادبیات؛ ترجمة فرزانه طاهری، چاپ اول، تهران: انتشارات نقش جهان.
- انوری، حسن. (١٣٨١). فرهنگ بزرگ سخن»، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.                                                              - انوشه، حسن. (١٣٨١). «دانشنامه ادب فارسی»، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.                                        
- ایگلتون، تری. (١٣٦٨). «پیش درآمدی بر نظریة ادبی؛ ترجمة عباس مخبر، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.                                  
   – بردبار، سیدصادق. (١٣٨٩). «مجموعه مقاله­های دومین همایش ملی نیما شناسی»؛ چاپ اول، مازندران: انتشارات دانشگاه مازندران.
-  بهنام، مینا. (1389). «ریخت­شناسی داستان حسنک وزیر به روایت بیهقی»؛ نشریة گوهر گویا، شمارة اول، صص 131-150.
- پراپ، ولادیمیر. (١٣٦٨). ریخت شناسی قصّه­های پریان؛ ترجمة فریدون بدره­ای، چاپ اول، تهران: انتشارات توس.
- ----------. (١٣٦٨). ریخت­شناسی قصّه؛ ترجمة مدیا کاشیگر، چاپ اول، تهران: نشر روز.                                      
 - ----------. (١٣٧١). ریشه­های تاریخی قصه­های پریان؛ ترجمة فریدون بدره­ای، چاپ اول، تهران: انتشارات توس.
 - پروینی، خلیل و هومن ناظمیان. (1387). «الگوی ساختارگرایی ولادیمیر پراپ و کاربرد آن در روایت­شناسی»؛ مجلة پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارة 11، صص185-203.
- تودوروف، تزوتان. (١٣٨٥). نظریة ادبیات؛ ترجمة عاطفه طاهایی، چاپ اول، انتشارات ریحان.                                                             
– خدیش، پگاه. (1378). ریخت­شناسی قصّه­های جادویی؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. 
- ریترز، جورج. (١٣٨١). نظریة جامعه­شناسی؛ ترجمة محسن ثلاثی، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی.                                      
 - ریکور، پل.(١٣٨٤). زمان و حکایت؛ پیکر بندی زمان در حکایت داستانی؛ ترجمة مهشید نونهالی، چاپ اول، تهران: گام نو.                                                                                                                                                               
- سرامی، قدمعلی.(١٣٦٨). «از رنگ گل تا رنج خار؛ شکل شناسی داستان های شاهنامه»، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- سلدن، رامان و پیتر ویدوسون. (١٣٨٤). راهنمای نظریة ادبی معاصر؛ ترجمة عباس مخبر، چاپ دوم، تهران: نشر طرح نو.
- شایگان، حمید رضا. (1380). نقد ادبی؛ چاپ اول، تهران: نشر دستان.                                                                                                                                              
- علوی مقدم، مهیار. (١٣٧٧). نظریه­های نقد ادبی معاصر؛ چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.                                                                                                                                                            
- فورستر، ادوارد مورگان. (1384). جنبه­های رمان؛ ترجمة ابراهیم یونسی، تهران: نشر نگاه.                                                   
- مارتین، والاس. (١٣٨٢). نظریة روایت؛ ترجمة محمد شَهبا، چاپ اول، تهران: نشر هرمس.                                                
- موران، برنا. (1388). نظریه­های ادبیات و نقد؛ ترجمة ناصر داوران، تهران: نشر نگاه.                                                     
- هارلند، ریچارد. (١٣٨٢). نظریه ادبی از افلاطون تا بارت؛ ترجمة گروه مترجمان دانشگاه شیراز، چاپ اول، تهران: نشر چشمه.
ب) منابع عربی
  - بروب، فلادیمیر. (1996م). مورفولوجیا القصة؛ ترجمة عبدالکریم حسن و سمیرة بن عمو، الطبعة الأولی، دِمشق: شراع للدراسات و النشر و التوزیع.   
- السید، شفیع. (1967م). إتجاهات الروایة المصریة منذ الحرب العالمیة الثانیة إلی سنة 1967؛ مصر: مؤسسة الشباب.  
- الفاخوری، حنا. (1986م). الجامع فی تاریخ الأدب العربی؛ بیرت: دارالجیل.   
- شحّید، قصّاب و ولید جمال. (2005م). خطاب الحداثة فی الأدب؛ الطبعةالأولی، دمشق: دارالفکر، مکتبة الأسد.                             
 - محفوظ، نجیب. (2007م). یوم قتل زعیم؛ الطبعة الثانیة، قاهرة: نشر دارالشروق.                                                                         
-محمد سعید و فاطمة الزهراء.(دون تا). الرَّمزیَّة فی أدب نجیب محفوظ؛ الطبعة الأولی، بیروت: دارالمعارف.                                                                                                                                                            
- النَّدوی، محمد نجم الحق. (2010م). نجیب محفوظ و ضوءُ نَزَعاته الادبیة؛ الطبعةالثانیة، جدار للکتاب العالمی للنّشر.                 
- نجم، محمد یوسف. (۱۹۵۲م).القصه فی الأدب العربی الحدیث، فی لبنان حتی الحرب العظمی، قاهرة: دار مصر للطباعه0
ج) منابع لاتین
-Prop,Vladimir.(1985. (Theory and History of Folklore,The University of  Minnesota Press.
- Chatman, Symour.(1978). Story and Discuorse: Narrative structure in Fiction and Film, Ithaca London: Cornel university press.