151. بررسی تکنیک کولاژ در شعر سوزان علیوان با تکیه بر دیوان "رشق الغزال"

علی قهرمانی؛ معصومه قهرمان پور

دوره 11، شماره 37 ، پاییز 1398، ، صفحه 87-71

چکیده

  در شعر معاصر عرب، شاعران عامدانه و آگاهانه از تکینک‌ها و شگردهای سایر فنون وهنرها چون سینما، نقاشی، موسیقی و غیره بهره می‌گیرند و شعر، ساختار خود را تعمداً بر مبنای اینگونه شگردها پی‌ریزی می‌کنند. ...  بیشتر در شعر معاصر عرب، شاعران عامدانه و آگاهانه از تکینک‌ها و شگردهای سایر فنون وهنرها چون سینما، نقاشی، موسیقی و غیره بهره می‌گیرند و شعر، ساختار خود را تعمداً بر مبنای اینگونه شگردها پی‌ریزی می‌کنند. یکی از شاعران مشهور و پسامدرن عربی که اصول و قوانین شعر جدید را سر لوحه کار خویش قرار داده، شاعر معاصر لبنانی، سوزان علیوان است که اشعارش بسان تافته‌ای جدابافته از شاعران نسل قبل خویش یا شاعران مدرنیستم عربی چون سیاب، بیاتی، نازک الملائکه و غیره است. این شاعر زن لبنانی مختصات و ویژگی‌های سبکی و محتوایی شاعران دهه نود میلادی را مورد اعتنا قرار داده که از مهمترین آنها تداخل و به کارگیری سایر فنون و هنرها به ویژه کولاژ در شعر است. کولاژ که نشان دهندۀ بی‌سامانی و بی‌نظمی جهان معاصر است، توسط نقاشان کوبیسم به کار رفت. شاعر معاصر با پیروی از این رویکرد و با توجه به اقتضاء جریان نوگرایی و پست مدرنیسم به چنین سبک کولاژگونه روی آورد که این پژوهش با روش توصیفی –تحلیلی در صدد بررسی و تحلیل آن در دیوان "رشق الغزال" سوزان علیوان است. نتیجه نشان می‌دهد سوزان علیوان آشکارا از این فن در شعر استفاده نموده و اشعار او جُنگی از تصاویر مجزا و متفاوت، با رعایت اصل تکه چسبانی و سرشار از القاء مفاهیمی چون آشفتگی، بی‌نظمی، تقابل، گسست و دارای قدرت و ظرفیت نمایشی بالایی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 672.74 K

152. حسن الإقناع؛ تعریفه وأسالیبه فی نهج البلاغة

حیدر زهراب؛ محمود خورسندی؛ نوذر عباسی

دوره 9، شماره 31 ، بهار 1397، ، صفحه 88-71

چکیده

  من الفنون البلاغیة الملفتة للنظر فی نهج البلاغة وفی کثیر من النصوص الأدبیة الأخرى هو ما یمکن تسمیته بفن «حسن الإقناع» لقدرته وسرعته فی إقناع المخاطب، الفن الذی لا نجد له عنواناً مستقلاً فی الکتب ...  بیشتر من الفنون البلاغیة الملفتة للنظر فی نهج البلاغة وفی کثیر من النصوص الأدبیة الأخرى هو ما یمکن تسمیته بفن «حسن الإقناع» لقدرته وسرعته فی إقناع المخاطب، الفن الذی لا نجد له عنواناً مستقلاً فی الکتب البلاغیّة مما یُوهم أنّه یندرج تحت عنوان: «المذهب الکلامی» لاشتراکه مع هذا الفن فی بعض مصادیقه، أو «حسن التّعلیل» لما له من مشابهة فی العنوان، بید أنّ لهذا الفن خصوصیات تفصله عن باقی الفنون، کما له أسالیب متشعّبة جدیرة بالدّراسة والبیان مما یؤهّله بأن یُدرس تحت عنوان مستقل. فیأتی هذا البحث لـتسلیط الضوء علیه وتقدیم تعریفٍ لهذا الفن وبیان الفوارق بینه وبین الفنون المشابهة له والتفتیش عن بعض أسالیبه المتنوعة من خلال منهج تطبیقیّ یستمدّ مادّته مما ورد فی نهج البلاغة من مصادیق هذا الفن وقد توصّل البحث فی أهم نتائجه إلى نقاط هی أولاً: فن حسن الإقناع؛ هو أن یورد المتکلّم کلامه بحیث یؤثّر فی المتلقّی بأسرع ما یمکن ویُقنعه بالفکرة الموجهة له، موظّفاً البدیهیات المقبولة لدیه فی إیجازٍ مرغوب فیه. ثانیاً: یختلف فن حسن الإقناع عن فن المذهب الکلامی فی استخدام مختلف البدیهیات وعدم الاقتصار على الحجج العقلیّة فحسب، کما أنّ فن حسن الإقناع یهدف إلى سرعة إقناع السامع وإبعاده عن التریّث والتفکر الطویل، فیما أنّ فن المذهب الکلامی لا یهدف بالضرورة إلى سرعة الإقناع. ثالثاً: هناک رکائز متنوعة یعتمد علیها فن حسن الإقناع فی أسالیبه المختلفة، من أهمها: استخدام البدیهیات العقلیة والبدیهیات العرفیة والبدیهات الشرعیة والبدیهیات التاریخیة، وأحیاناً المزج بین هذه البدیهیات.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 305.55 K

153. فراخوانی شخصیت صلاح الدین ایوبی و کارکرد آن در شعر معاصر فلسطین

محمدرضا شیرخانی؛ نعمت عزیزی؛ سمیره مراد زاده

دوره 7، شماره 21 ، پاییز 1394، ، صفحه 89-67

چکیده

  ادبیات عرب به فراخور تحولات و نیازهای روز جامعة عرب، با چالش­های مختلفی روبرو بوده است که می­توان اشغال فلسطین را یکی از مهم­ترین این چالش­ها در دورة معاصر به شمار آورد. شاعران فلسطینی برای مقابله ...  بیشتر ادبیات عرب به فراخور تحولات و نیازهای روز جامعة عرب، با چالش­های مختلفی روبرو بوده است که می­توان اشغال فلسطین را یکی از مهم­ترین این چالش­ها در دورة معاصر به شمار آورد. شاعران فلسطینی برای مقابله با این چالش ایجاد شده به شیوه­هایی جدید نیازمند هستند تا روح مقاومت را در میان مجاهدان، زنده نگه دارند. یکی از این شیوه­ها، فراخوانی شخصیت­های تاریخی است که در زمان خود موفق و اثرگذار بوده­اند؛ اما شخصیتی اثرگذار خواهند بود که با روحیة جهاد و مقاومت سازگار باشند. لذا یکی از مهم­ترین و بهترین نمونه­ها برای القای این هدف در ذهن مخاطب، صلاح الدین ایوبی است که توانسته است هشت قرن پیش، دردی مشابه درد امروز فلسطین را مداوا نماید و اشغالگران مسیحی را از بیت المقدس بیرون براند. پژوهش حاضر با بررسی شعر برخی از شعرای معاصر فلسطین نشان می­دهد که این شخصیت تاریخی، بار دیگر در شعر فراخوانده می­شود و شاعران فلسطینی او را بهترین نمونه و الگو برای القای کارکردها و مضامینی همچون احیای روحیه­ی مقاومت، یادآوری شکوه و عظمت گذشتة فلسطین، امید به خیزش منجی­ای همچون صلاح الدین درآینده، دعوت به اتحاد بین امرا و مردم، نکوهش ترس و بی­کفایتی سیاستمداران عربی و ... به کار برده­اند. این پژوهش با روشی تحلیلی- توصیفی، رویکرد شاعران معاصر فلسطینی را نسبت به صلاح الدین ایوبی تحلیل کرده است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 649.74 K

154. رمزیه الیل فی الادب الجبرانی

صادق فتحی دهکردی؛ عبیر جادری

دوره 7، شماره 23 ، بهار 1395، ، صفحه 91-73

چکیده

  بدون شک جبران یکى ازپیشتازان مکتب نمادپردازی  در ادبیات عربی به شمار می رود هرچند آثار وى ویژگیهاى مکتب رمانتیسم را داراست. شب درقاموس جبران،تقدس وجایگاه ویژه ای دارد شب از دیدگاه جبران افق های زمان ...  بیشتر بدون شک جبران یکى ازپیشتازان مکتب نمادپردازی  در ادبیات عربی به شمار می رود هرچند آثار وى ویژگیهاى مکتب رمانتیسم را داراست. شب درقاموس جبران،تقدس وجایگاه ویژه ای دارد شب از دیدگاه جبران افق های زمان ومکان را درنوردیده،گذشته وتاریخ وآینده را به هم پیوند می دهد. این نماد با توجه  به فلسفه جهان شمولی وى وجاودانگی روح واعتقاد به تناسخ ارواح وگرایش ژرف صوفیانه از زیباترین نمادهاى جبران است. در این مقاله سعى بر آن شده است که این نماد با دلالتهای متعدد در آثار ادبی وى  خواه آمیخته با عشق  جهان شمول مقدس وخواه در آمیخته با أساطیر وخدایان ( عشتروت ) و( ابو الهول ) وخواه در آمیخته با گرایشات فلسفی وصوفیانه بویزه أقانیم سه گانه وجود( آزادى،عشق،تمرد)  مورد بررسی وواکاوى قرار گیرد وبا درنوردیدن زمان ومکان به بیان جاودانگی وابدیت نفس بپردازد.روش این پژوهش روشی تحلیلی ـ توصیفى است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 3.47 MB

155. مینی مالیسم در حکمت های منقول از ایرانیان باستان بر اساس منابع عربی

پیمان صالحی

دوره 10، شماره 34 ، زمستان 1397، ، صفحه 91-67

چکیده

  مینیمالیسم یعنی به‌کاربردن ساده‌ترین طرح یا شکل برای نقل داستان. با اینکه مینیمالیسم در غرب، پدیده‌ای نوظهور محسوب می‌شود؛ امّا این گونه ادبی، همواره از قدیم الأیام در میان ایرانیان وجود داشته است. ...  بیشتر مینیمالیسم یعنی به‌کاربردن ساده‌ترین طرح یا شکل برای نقل داستان. با اینکه مینیمالیسم در غرب، پدیده‌ای نوظهور محسوب می‌شود؛ امّا این گونه ادبی، همواره از قدیم الأیام در میان ایرانیان وجود داشته است. پژوهش مذکور با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و نیز با تکیه بر منابع معتبر عربی که داستانک‌هایی حکمت‌آمیز از شاهان، وزیران و دیگر بزرگان ایران باستان نقل کرده‌اند، این گونه ادبی را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. نتایج نشان از آن دارد که این داستانک‌ها نمونه‌های والای کمینه‌گرایی در ادبیات فارسی و عربی هستند. اغلب آنها با طرح و پیرنگی ساده و در قالب جملات بی‌پیرایه، بیان شده‌اند، ساختاری بسیار کوچک دارند و تنها از یک صحنه تشکیل شده‌اند؛ اما تمّی جذّاب و پرشور دارند؛ در کنار این تشابهات، تفاوت‌هایی نیز میان داستان-های حکمت‌آمیز ایرانیان باستان با مینیمالیسم وجود دارد: اولاً شخصیت‌ها در داستان‌های مینیمال افراد عادی اجتماع هستند؛ در حالی که در حکمت‌های منقول از ایرانیان باستان، هر دو طرف گفت‌وگو یا یکی از آنها افرادی سرشناس مانند پادشاه، وزیر، حکیم، موبد و... است. ثانیاً با اینکه منتقدان، این گونه ادبی را به عدم موضع‌گیری سیاسی، توصیف‌های ساده و پیش پا افتاده، یکنواختی سبک و بی‌توجهی به جنبه‌های اخلاقی محکوم می‌کنند؛ اما به اعتقاد نگارنده، داستانک‌های مینیمال ایران باستان از این اتهامات مبرّاست؛ زیرا در شاهد مثال‌های مختلفی که در پژوهش حاضر، ذکر گردیده، بسیاری از دغدغه‌های بشری با رویکرد‌های گوناگون اعتقادی، اخلاقی، سیاسی، اجتماعی و... به نحوی دقیق و ظریف، منعکس شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 594.48 K

156. تحلیل گفتمان انتقادی نامة محمد بن عبدالله و منصور عباسی بر اساس الگوی لاکلا و موف

عبدالباسط عرب یوسف آبادی؛ طاهره میرزاده

دوره 8، شماره 26 ، زمستان 1395، ، صفحه 101-73

چکیده

  هر متن به شرطی در بازتولید سلطه و اقتدار در جامعه نقش ایفا می‌کند که بتواند به گفتمان‌هایی دسترسی یابد که سلطة حاکمان سیاسی را در افکار عمومی مشروعیت می‌بخشد. نظریة تحلیل انتقادی گفتمان لاکلا و موف ...  بیشتر هر متن به شرطی در بازتولید سلطه و اقتدار در جامعه نقش ایفا می‌کند که بتواند به گفتمان‌هایی دسترسی یابد که سلطة حاکمان سیاسی را در افکار عمومی مشروعیت می‌بخشد. نظریة تحلیل انتقادی گفتمان لاکلا و موف یکی از رویکردهای تحلیل گفتمان است که به­منظور نشان‌دادن چگونگی شکل‌گیری گفتمان‌های قدرت، لایه‌های پنهان زبان را در متون شفاهی و کتبی می‌کاود و نقش قدرت را در بازتولید روابط سلطه نشان می‌دهد. نامة محمد بن عبدالله (100-145ق) پیشوای حزب شیعه و منصور عباسی (95-158ق) پیشوای عباسیان، از جمله آثاری است که می‌توان با تحلیل مکاتبات سیاسی آن، به اوضاع سیاسی و مناسبات قدرت دورة عباسی پی برد. پژوهش حاضر در تلاش است با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به الگوی تحلیل انتقادی لاکلا و موف، گفتمان این دو نامه را تحلیل کند. نتایج حاکی از آن است که هر دو گفتمان به یک منبع قدرت مرتبط هستند؛ لذا هیچ‌کدام خنثی و بی‌طرف نبوده و در موقعیتی خاص تولید شده‌اند. همچنین ادعاهای دو رهبر بر پایة دال مرکزیِ «رهبری امت اسلامی» بنا نهاده شده است؛ لذا هر دو نویسنده با کاربرد دال‌های شناور، سعی کردند دال مرکزی خویش را تبیین نمایند و در عرصة رقابت از تکنیک «انسداد»، «تضاد»، «غیریت» و «ساختارشکنی» بهره گیرند، با این تفاوت که منصور که از قدرت پشت‌گفتمان قابل توجهی برخوردار بود، در «برجسته‌سازی»، «حاشیه‌رانی» و«ساختارشکنی» دال مرکزی رقیب قوی‌تر عمل کرده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 983.11 K

157. روش‌شناسی شرح خطیب تبریزی بر معلقات

سمیه حسنعلیان؛ سید محمد رضا ابن الرسول

دوره 5، شماره 16 ، تابستان 1393، ، صفحه 105-76

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 561.69 K

158. روایت شناسی رمان «عمارت یعقوبیان» اثر علاء الاسوانی براساس نظریة روایتی ژرار ژنت

صلاح الدین عبدی؛ زهرا افضلی؛ میترا خدادادیان

دوره 6، شماره 17 ، پاییز 1393، ، صفحه 109-90

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 524.46 K

159. مقایسه ی ¬ادبیّات¬کارگری در اشعار فرّخی یزدی و جمیل صدقی زهاوی

عنایت الله شریف پور؛ محمدحسن باقری

دوره 2، شماره 4 ، تابستان 1390

چکیده

  روابط متقابل ادبی و فرهنگی میان ملل عالم، به خصوص ملل همجوار، از دیرباز مرسوم و متداول بوده است . در این میان رابطه فرهنگی، زبانی و ادبی ملّت ایران و عراق درطول تاریخ بیش از هر ملّت دیگری بوده است. فرّخی ...  بیشتر روابط متقابل ادبی و فرهنگی میان ملل عالم، به خصوص ملل همجوار، از دیرباز مرسوم و متداول بوده است . در این میان رابطه فرهنگی، زبانی و ادبی ملّت ایران و عراق درطول تاریخ بیش از هر ملّت دیگری بوده است. فرّخی یزدی ،شاعر معاصر ایرانی، متوفای1318ه.ش و صدقی زهاوی،شاعر معاصر عراقی، متوفای 1936 م. هریک در ادبیّات کشور خویش به خاطر رواج ادبیّات کارگری و دفاع از محرومین، جایگاهی ویژه دارند. در این مقاله سعی شده است، تا با بررسی زندگی، آثار و تطبیق اندیشه ها وآرمان های این دو شاعر بزرگ، مطالبی بیان گردد و توانمندی¬های ایشان در پیشبرد اهداف ادبیّات کارگری، در زبان وادب فارسی و عربی، تا حدّ¬ ¬امکان، نشان داده شود و همچنین میزان تأثیرگذاری اندیشه های کارگری انقلاب بلشویکی در آثار قلمی و فکری هر دو شاعر ترسیم گردد و نشان داده-شودکه آبشخور اصلی اندیشه¬های هر دو شاعر علاوه بر ادبیّات قدیم، ادبیّات ودیدگاه¬های اندیشمندان سوسیالیستی کارگری است. به نظر می رسد، مضامین اصلی ادبیّات کارگری که این دو شاعر به آن پرداخته اند، تقریباً مشابه است و دیدگاه¬های آنها نیز در مورد آن، شباهت¬های زیادی دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 326.58 K

160. تقنیة الحلم وتحفیزها اللغوی فی روایة "وحدها شجرة الرمّان" لسنان أنطون

احمد عادل ساکی؛ محمد جواد پورعابد؛ رسول بلاوی؛ علی خضری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 اردیبهشت 1399

چکیده

  تقنیة الحُلم غالباً ما تُوظّف فی روایات تیّار الوعی باعتبارها طاقة شعوریّة تکشف جوانب مهمّة من حیاة الشخصیّات الذهنیّة والنفسیّة، وتحفیزاً لغویاً هامّاً یسهم فی سیر مفهوم الحُلم (اللاوعی) فی الروایة. ...  بیشتر تقنیة الحُلم غالباً ما تُوظّف فی روایات تیّار الوعی باعتبارها طاقة شعوریّة تکشف جوانب مهمّة من حیاة الشخصیّات الذهنیّة والنفسیّة، وتحفیزاً لغویاً هامّاً یسهم فی سیر مفهوم الحُلم (اللاوعی) فی الروایة. إنَّ دراسة المحفّزات اللغویّة فی الروایات الحُلمیّة تلعب دوراً بارزاً فی تحفیز سیاق الحکی وإثراء دلالة النصّ وفهمه. نظراً لطبیعة التحفیز اللغویّ القائمة على الکشف عن الحوافز المدرجة فی السرد الحُلمی، تسعی هذه الدراسة عبر منهجها الوصفی- التحلیلی إلی ولوج عالم السرد فی روایة "وحدها شجرة الرمّان" للروائی العراقی سنان أنطون لتتحسّس مطبّات اللاوعی فیه، عبر دراسة التحفیز اللغویّ لأحلام الروای الموظّفة فی الروایة والتی تعکس خوائه النفسی أو شعوره بالقلق والخوف فی وطنه الجریح، وذلک لغرض التمکّن من فهم المسارات الدلالیّة المتمثّلة فی الروایة من منظار رؤی رمزیّة؛ وقد توصّلت هذه الدراسة لنتائج منها أنَّ هذه الأحلام ظهرت علی مستویین: أحلام منامیة وأحلام یقظة خاضعة للتدخّل، ترتقی إلی مستوی الکوابیس، مرتبطة بالتمظهرات السیاسیّة الاجتماعیّة الألیمة الناتجة عن الاحتلال والاحتقان الطائفی، کما استنتجت أنَّ المقاطع الحُلمیة التی أوردها الکاتب تخدم حبکة الروایة، فهی لم تکن لتجسید رغبات مکبوتة بل مهرباً نفسیاً ومعادلاً موضوعیاً فی حیاة البطل ومأساته، بالإضافة إلی أنَّ الکاتب قد وظّف أقسام التحفیز اللغویّ المتمثّلة فی التفتیت والاغتراب اللغویّین وأنواعهما فی تقنیة الحُلم وذلک لدوره الفاعل فی بناء نسیج المقاطع الحُلمیّة.

---

• مشاهده مقاله

161. نقدشالوده‌شکنانۀ رمان حرب الکلب الثانیه با تکیه بر نظریۀ تقابل‌های دوگانه دریدا

شکوه السادات حسینی؛ فاطمه قاسم محمد

دوره 12، شماره 41 ، پاییز 1399، ، صفحه 65-82

چکیده

  رمان به عنوان یکی از دست‌آوردهای مدرنیته در فرهنگ، توانسته است ابزار بیان ادبی مناسبی برای ساکنان فرهنگ‌های گوناگون باشد تا رویدادهای پیرامون خود را در فضایی متخیل و با زبانی استعاری بازنمایی کنند. ...  بیشتر رمان به عنوان یکی از دست‌آوردهای مدرنیته در فرهنگ، توانسته است ابزار بیان ادبی مناسبی برای ساکنان فرهنگ‌های گوناگون باشد تا رویدادهای پیرامون خود را در فضایی متخیل و با زبانی استعاری بازنمایی کنند. مضمون رمان حرب الکلب الثانیه (جنگ دوم سگ) نوشته ابراهیم نصرالله، برنده جایزه بوکر عربی (2016) توحّش مدرن است. نویسنده آیندۀ بشریت را براساس تغییرات اجتماعی‌ای که در سده‌های اخیر در جهان رخ داده، به شکلی عجیب در رمان بازسازی نموده و در فرآیندی شالوده‌شکنانه همه چیز را به عکس خود تبدیل نموده است. نوشتار حاضر، رمان جنگ دوم سگ را به روش توصیفی-تحلیلی و از منظر نقد شالوده‌‌شکنانه مورد بررسی قرار داده و از طریق تقابل‌های دوگانه در درونمایه‌های رمان به طرح ایدئولوژیک متن و مضمون اصلی آن رسیده است. مهم‌ترین تقابلی که در این رمان مطرح شده تقابل همانندسازی/تمایز است. رخدادهای اکنون رمان در روندی تناقض‌آمیز، به‌سرعت پیش می‌رود و در آینده‌ای نه چندان دور تمامی نظم حاکم را بر هم ریخته، بشریت را به قهقرا می‌کشد. طرح‌وارۀ ایدئولوژیک متن مبتنی بر گفتمان‌ قدرت است که در خلال داستان فروشکسته و نابود می‌شود و ساختار کلی جهان برساختۀ نویسنده را نیز در هم می‌شکند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.08 MB

162. درآمدی تحلیلی بر شعر عصر انحطاط در پرتو جامعه شناختی ادبی

تورج زینی وند؛ پروانه ستایش نیا

دوره 3، شماره 6 ، زمستان 1390، ، صفحه 74-105

چکیده

      سرزمین های عربی در دوره­ی ­انحطاط، زیر سلطه­ی حاکمان تاتاری و ترک بوده و ویژگی بارز این حکومت­ها در ستم و بیداد،آزار و اذیت، دسیسه و آشوب خلاصه می شده است. جامعه درچنین اوضاعی، پیوستگی ...  بیشتر     سرزمین های عربی در دوره­ی ­انحطاط، زیر سلطه­ی حاکمان تاتاری و ترک بوده و ویژگی بارز این حکومت­ها در ستم و بیداد،آزار و اذیت، دسیسه و آشوب خلاصه می شده است. جامعه درچنین اوضاعی، پیوستگی و استواری خود را از دست داده بود و هر لحظه رو به فروپاشی پیش می رفته است. افزون بر این، عصبیّت های قومی و رقابت های سیاسی - دینی بار دیگر اوج گرفته بود و نوشته­های ادیبان، رو به سستی نهاده و سروده های شاعران سست و بی مایه شده بود. این ناتوانی ادبی و نابسامانی اجتماعی و اقتصادی، نتیجه ی اوضاع سیاسی- اجتماعی آن روزگار بوده است که مغولان، ترکان و مملوکیان برای سرزمین های عربی به­ارمغان آورده بودند. یافته و فرضیه­ی اساسی این جستار که در چارچوب های نقد جامعه شناختی ادبی نگاشته شده است، چنین است که شعر دوره ی انحطاط، یکی از منابع راستین شناخت اوضاع اجتماعی آن دوره به شمار می آید. در این پژوهش­، براساس ­معیارهای­ جامعه شناختی ادبی، به­بررسی­­، تحلیل ­و بازتاب ­موضوع­­های­ اجتماعی ­همچون: رخدادهای­اجتماعی، وضعیّت طبقات اجتماعی، نقد و شکایت از اوضاع جامعه،گرایش توده­های مردم به ادبیات، فقر و اوضاع ­نامناسب ­اقتصادی، اخلاق ­اجتماعی، مالیا­ت­های سنگین، حسرت­ و اندوه بر اوضاع­گذشته، باده­نوشی ­و باده­سرایی، گرایش به زهد و تصوّف و توسّل به پیامبر(ص) در شعر شاعران برجسته­ای همچون: بوصیری، الشاب­ الظریف، بهاءالدین ­الزهیر، ابن نباته، صفی الدین حلّی و ......... پرداخته شده است. محورهای اساسی این پژوهش عبارتند از:   الف)پیشگفتاری درباره ی جامعه شناختی ادبی و اوضاع اجتماعی عصر انحطاط.   ب)پردازش و تحلیل موضوع های اجتماعی در شعر این دوره بر اساس معیارهای جامعه شناختی ادبی.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 315.93 K

163. صورة الشهید فی شعر أحمد دحبور و معین بسیسو

رقیه رستم پور ملکی؛ فاطمه شیرزاد

دوره 4، شماره 10 ، زمستان 1391، ، صفحه 76-96

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 215.28 K

164. کاربرد التفات در بافت کلام الهی

عبدالله رادمرد؛ هما رحمانی

دوره 3، شماره 8 ، تابستان 1391، ، صفحه 80-112

چکیده

  التفات یکی از فنون و آرایه­های ادبی است که در بیشتر کتابهای بلاغی عربی و فارسی به معنای تغییر زاویة سخن آمده و انواع محدودی از تغییرات اسلوبی و معنایی برای آن بر­شمرده شده است. اگرچه توجه به التفات ...  بیشتر التفات یکی از فنون و آرایه­های ادبی است که در بیشتر کتابهای بلاغی عربی و فارسی به معنای تغییر زاویة سخن آمده و انواع محدودی از تغییرات اسلوبی و معنایی برای آن بر­شمرده شده است. اگرچه توجه به التفات و نشانه­ها­یی مبنی بر وجود آن در تمامی ادوار بلاغت عربی و فارسی به چشم می­خورد، بی­تردید، رشد و تکامل این صنعت ادبی، مدیون و مرهون پژوهشهای بلاغی ادیبان مسلمان در اثبات وجوه اعجاز قرآن است. این مقاله سعی دارد، کاربرد التفات را در قالب انواع تغییرات اسلوبی همچون؛ تغییر در ضمایر، اعداد، حروف اضافه، زمان افعال، تغییر جهت خطاب، کاربرد اسم به جای ضمیر و... در قرآن بررسی کند و با ذکر نمونه و اشاره به دیدگاههای مفسر­ان قرآن، به توضیح هر­ یک بپردازد. پژوهش حاضر نشان از آن دارد که التفات یکی از بارز­ترین مشخصه­های سبکی قرآن است و کاربرد انواع آن در قرآن، بسیار چشمگیر­تر و فراتر از به کار­گیری آن در آثار ادبی نوابغ عرب و سخنور­ان فارسی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 338.91 K

165. تأثیر شعرای ایرانی بر تکوین شعر عربی

حسین حدیدی

دوره 3، شماره 7 ، بهار 1391، ، صفحه 81-109

چکیده

  شعر عربی در صدر اسلام از لحاظ تصوّرات و تخیّلات شعری و زبان با شعر دوره­ی جاهلی تفاوتی ندارد و همان اختصاصات و خشونتهای بَدَوی را که در اشعار جاهلی می‌بینیم، در این اشعار هم کم و بیش ملاحظه می‌کنیم ...  بیشتر شعر عربی در صدر اسلام از لحاظ تصوّرات و تخیّلات شعری و زبان با شعر دوره­ی جاهلی تفاوتی ندارد و همان اختصاصات و خشونتهای بَدَوی را که در اشعار جاهلی می‌بینیم، در این اشعار هم کم و بیش ملاحظه می‌کنیم و این وضع تا اواخر قرن اوّل ادامه داشت. در این دوره شعر عربی خاص گویندگان تازی بوده است و دیگر اقوام در آن دخالتی نداشته‌اند، اما از اوایل قرن دوم یعنی اواخر عهد بنی‌امیّه و اوایل دور­ه­ی بنی‌العبّاس آثار نفوذ تمدّنهای غیر عرب به ویژه ایرانیان. شعرایی همچون محمود ورّاق، بشار بن برد، ابونواس و صالح بن عبد القدّوس آشکار شد. زیرا چنانکه میدانیم بعد از آنکه مسلمانان در حدود یک قرن با آنان مجاورت و معاشرت داشتند، از ایشان تأثیرگرفتند و به همین سبب است که می‌بینیم از اوایل قرن دوم مسلمانان همان اموری را دنبال کردند که ملل مغلوب مذکور مقارن ظهور اسلام سرگرم آنها بودند. مهمترین عنصری که به تمدن اسلامی جلوه­ی تازه و ترقّی و کمال بخشید، عنصر ایرانی است که با روی کار آمدن دولت عبّاسی در همه­ی شوؤن آن تمدّن و از آن جمله در ادب عربی دخالت کرد و اثر این داخل شدو این تاثیر در شعر به همان حدّ آشکارست که در نثر؛ در این مقاله به بررسی شعرای ایرانی که به عربی شعر سروده­اند، پرداخته شده است .

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 320.85 K

166. تحلیل نشانه شناسی فرهنگی رمان«موسم الهجرة إلی الشمال» بر مبنای الگوی طبیعت و فرهنگ

زهره قربانی مادوانی؛ مینا عربی

دوره 9، شماره 32 ، تابستان 1397، ، صفحه 81-100

چکیده

  الگوی طبیعت و فرهنگ یکی از الگوهای نشانه‌شناسی فرهنگی است که توسط لوتمان ارائه شد. منظور از طبیعت در این الگوی تحلیلی، همه عناصری است که از تغییرات انسان‌ساخت، به دور بوده و فرهنگ نیز، مجموعه پدیده‌هایی ...  بیشتر الگوی طبیعت و فرهنگ یکی از الگوهای نشانه‌شناسی فرهنگی است که توسط لوتمان ارائه شد. منظور از طبیعت در این الگوی تحلیلی، همه عناصری است که از تغییرات انسان‌ساخت، به دور بوده و فرهنگ نیز، مجموعه پدیده‌هایی است که آثار دخل و تصرف انسان در آن هویداست. نشانه شناس فرهنگی با استخراج مؤلفه‌های این الگو و استفاده از فکت‌های موجود در متن، به تحلیل متن می‌پردازد. روش تحقیق در این پژوهش در حوزه نقد و بررسی، توصیفی- تحلیلی است. و بر اساس آن، مؤلفه‌های الگوی طبیعت و فرهنگ در رمان «موسم الهجرة إلی الشمال» از طیب الصالح که مهمترین رمان عربی قرن بیستم به شمار می‌آید، عبارتند از: صحرای سودان، اتاق‌های ترسیم شده، ازدواج، قتل‌ها، زنان و مردان. که کارکردهای مختلفی همچون به تصویر کشیدن فرهنگ سنتی روستا و طبیعت محض آن در یک سو و الگوی فرهنگ غالب غرب درسوی دیگری دارند. تکیه اصلی نویسنده بر هر دو مؤلفه طبیعت و فرهنگ است و شخصیت اصلی داستان از نظر الگوی طبیعت، «ود الریس»، و از نظر الگوی فرهنگ، «جین موریس» است. اما مصطفی سعید به عنوان نفر اول داستان نیز، بنابر تفاوت‌های ذاتی خود با دیگران از طبیعت به سوی فرهنگ حرکت می کند و هر چند در دل فرهنگ زندگی می‌کند اما تلاش می‌کند با سبک طبیعی به دنیای فرهنگ حمله کند در حقیقت جنگی بین طبیعت و فرهنگ به وقوع می‌پیوندد که در نهایت ساحل نجات و آرامش او در دل طبیعت پاک است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 479.09 K

167. نقد کهن‌الگوهای شخصیت اول و نمادهای رمان «رقصة الجدیلة والنهر» اثر وفاء عبدالرزاق

زهرا هاشمی تزنگی؛ محمد جواد پورعابد(حصاوی)

دوره 11، شماره 40 ، تابستان 1399، ، صفحه 81-98

چکیده

  نقد کهن‌الگویی از نظریه‌های مدرن نقد ادبی است. این نظریه بر اساس نظریه‌های یونگ و آرای وی در نقد روان‌کاوی بنا گردیده است که در آن ضمن کشف حقیقت کهن‌الگوها و عناصر تکراری در ادبیات یا یک متن ادبی به ...  بیشتر نقد کهن‌الگویی از نظریه‌های مدرن نقد ادبی است. این نظریه بر اساس نظریه‌های یونگ و آرای وی در نقد روان‌کاوی بنا گردیده است که در آن ضمن کشف حقیقت کهن‌الگوها و عناصر تکراری در ادبیات یا یک متن ادبی به طور خاص، چگونگی جذب آن‌ها توسط ذهن نویسنده یا شاعر نشان داده می‌شود. رمان "رقصة الجدیلة والنهر" که به شیوۀ سیلان ذهن روایت شده است، اولین رمان عراقی در موضوع داعش است که بر نقش آفرینی زنان در مبارزه با داعش تاکید دارد و بسیار هنرمندانه و به صورتی نمادین و رمزگونه به دردهای جامعۀ برخی کشورهای عربی که با داعش در جنگ بودند، اشاره دارد این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحلیلی توصیفی تلاش دارد به نقد کهن الگوهای بروز یافته در شخصیت اصلی رمان "رقصة الجدیلة والنهر" و نمادهایی چون درخت و سنبل و کودک که رمز کهن الگوهایی خاص قرار گرفته‎اند، بپردازد. نتایج حاکی از آن است که ناخودآگاه ریحانه در پی نبردش با دشمن جنایتکار و پریشان احوالی که در این مسیر در وی به وجود می آید، برخی کهن الگوهایی که در بخش زیرین و ناهشیار وی به عنوان جزئی از کل نهفته است را بروز می دهد. همچنین وفاء قسمت بزرگی از رمان خود را به توصیف و بیان مونولگ‎های شخصیت‌ها و ویژگی‌های روحی آن‌ها و همچنین اشیای موجود در مکان اختصاص داده است و این امر به کشف کهن‌الگوهای نمادی داستان چون درخت که نماد کهن الگوی مادر است و کودک گنگ که نماد کهن الگوی کودک مقدس است کمک بسیار می‎کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 970.21 K

168. بررسی نمادهای خیزش در سروده های خلیل حاوی

احمدرضا حیدریان شهری

دوره 4، شماره 9 ، پاییز 1391، ، صفحه 83-104

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 264.93 K

169. بررسی روان‌شناختی مراحل تحول رشد اخلاقی در داستان "صُراخ القبور" (فریاد گورها) بر اساس نظریۀ لارنس کُلبِرگ

حسین مهتدی

دوره 11، شماره 39 ، بهار 1399، ، صفحه 87-105

چکیده

  لارنس کُلبِرگ از نظریه‌پردازان و پیشگامان روانشناسی رشد و ادامه دهندۀ نظریۀ پیاژه در زمینه رشد اخلاقی است که مراحل جدیدی را به آن افزود. کُلبِرگ تحول رشد اخلاقی افراد را در 3 سطح پیش قراردادی و قراردادی ...  بیشتر لارنس کُلبِرگ از نظریه‌پردازان و پیشگامان روانشناسی رشد و ادامه دهندۀ نظریۀ پیاژه در زمینه رشد اخلاقی است که مراحل جدیدی را به آن افزود. کُلبِرگ تحول رشد اخلاقی افراد را در 3 سطح پیش قراردادی و قراردادی و فرا قراردادی و هر سطح را در 2 مرحله طبقه‌بندی کرد. او برای دست‌یافتن به این طبقه‌بندی معماهایی را مطرح کرد و بر اساس چگونگی استدلال پاسخ دهندگان سطح رشد اخلاقی آنان را تعیین می‌کرد. مراحل پیشنهادی کُلبِرگ بیانگر یک نوع جهان‌بینی وسیع بود که از تمرکز بر نتیجۀ مادی عمل شروع می‌شود و از خلال توجه به فرد، توجه به گروه، به روابط اجتماعی و به قانون و بالاخره به نسبیت قانون‌ها و اصول ارزش‌های جهانی می‌رسد. هدف پژوهش حاضر بررسی روان‌شناختی مراحل تحول رشد اخلاقی دانش‌آموزان مقطع متوسطۀ اول و دوم در داستان «صراخ القبور» اثر جبران خلیل جبران بر اساس نظریۀ کُلبِرگ است. بر این اساس با توجه به چگونگی استدلال افراد در پاسخ‌دهی، مراحل رشد اخلاقی آنان تعیین می‌گردد. مهم‌ترین نتایج پژوهش نشان می‌دهد که، تمام شش مرحلۀ رشد اخلاقی کُلبِرگ در داستان «صُراخ القبور» باتوجه به استدلال‌های افراد قابل اجرا است؛ همچنین جبران باتوجه جملاتی که در پایان داستان می‌آورد و نگاه فراقراردادی به مسائل، به اصول جهانی و ادبیاتی انسان‌گرا باور دارد؛ بر این اساس او در مرحلۀ 6 و در اوج رشدیافتگی اخلاقی قرار می‌گیرد. نگارنده با استفاده از نظریه‌های روانشناسی رشد و به شیوۀ استقرایی و تقسیم پرسشنامه در میان دانش‌آموزان مقطع متوسطۀ اول و دوم به واکاوی این مهم می‌پردازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 705.28 K

170. مطالعه انتقادی فلسفه پست مدرنیسم در شعر ادونیس

خلیل پروینی؛ سید حسین حسینی؛ کبری روشنفکر؛ اصغر فهیمی فر

دوره 12، شماره 42 ، زمستان 1399، ، صفحه 87-104

چکیده

  پست مدرنیسم پدیده‌ای فلسفی و فرهنگی، فرزند نافرمان مدرنیسم است که در یک رابطه دیالکتیکی انتقادی با آن، با تکیه بر مؤلفه‌هایی همچون نفی عقل‌گرایی و انکار ذات‌باوری، انکار سلطه علم، نفی فراروایت‌ها، ...  بیشتر پست مدرنیسم پدیده‌ای فلسفی و فرهنگی، فرزند نافرمان مدرنیسم است که در یک رابطه دیالکتیکی انتقادی با آن، با تکیه بر مؤلفه‌هایی همچون نفی عقل‌گرایی و انکار ذات‌باوری، انکار سلطه علم، نفی فراروایت‌ها، نقض دوگانگی‌های حتمی و واسازی و... در مقابل عقل‌گرایی، ذات‌باوری، اصالت علم و مرکزگرایی مدرنیسم، در پی بحران روحی و فکری و مدنی انسان غربی در نتیجه دو جنگ جهانی، ظهور کرد. و در عصر ارتباطات و از طریق همزیستی و روابط مسالمت‌آمیز و غیر مسالمت‌آمیز، به بستر فرهنگی و اندیشگانی در جوامع اسلامی ورود کرده و بسیاری از اندیشمندان و ادیبان اسلامی، تحت تأثیر آن قرار گرفته و آن را معیار خوانش میراث فکری خود قرار می‌دهند. پژوهش حاضر با روش وصفی - تحلیلی و با استعانت از نقد فلسفی، در پی بیان تفاوت‌های فکری و چالش‌های ناشی از تجلی این جریان در شعر ادونیس در تقابل با اندیشه مطلق‌گرا، ارزشمدار و هرمی بنیانِ اسلامی است. نتایج پژوهش بیانگر این امر است که ادونیس با ابزار نقد پست‌مدرن و بدون احتساب تفاوت‌های ژرف فرهنگی و مدنی و عوامل و بستر ظهور آن، به بازخوانی میراث اسلامی می‌پردازد و با از میان برداشتن مرزهای شعر و فلسفه و بکارگیری اندیشه فلسفی پست‌مدرن، بدون توجه به کارکرد شعر در جوامع اسلامی، شعری سخت نامفهوم را ارائه می‌کند که با زبان و اندیشه و فرهنگ جامعه عربی اسلامی فاصله دارد. اگر چه در برخی موارد، مخاطب آگاه را به بازخوانی میراث فرهنگی خود وامی‌دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 937.46 K

171. التحلیل البلاغی لأسباب اختلاف حروف المعانی فی المتشابه اللفظی من القرآن

قاسم فائز

دوره 8، شماره 27 ، بهار 1396، ، صفحه 89-69

چکیده

  متشابه لفظی قرآن آیاتی هستند که اکثر الفاظشان با هم شبیهند و اندکی از آن ها با هم متفاوتند. این تفاوت ها گوناگونند و یکی از آن ها تفاوت در حروف معانی است که این مقاله در صدد بررسی علل بلاغی این تفاوت برآمد ...  بیشتر متشابه لفظی قرآن آیاتی هستند که اکثر الفاظشان با هم شبیهند و اندکی از آن ها با هم متفاوتند. این تفاوت ها گوناگونند و یکی از آن ها تفاوت در حروف معانی است که این مقاله در صدد بررسی علل بلاغی این تفاوت برآمد و به تحلیل و توصیف این آیات پرداخت و به نتائج زیر رسید : این تفاوت ها حکیمانه و هدفمند است و به هیچ وجه تشابه اکثر اجزاء این آیات، دلیل ترادف حروف معانی در آن ها نیست؛ برعکس ،این تفاوت ها بیانگر اعجاز بلاغی در این آیات است و علل این تفاوت ها دو نوعند : لفظی و معنوی . علل لفظی آن ها تناسب با الفاظ پیشین،تناسب با آهنگ آیه در هر یک و تناسب با کلمات مجاور در هر یک . اما علل معنوی این تفاوت ها عبارتند از : تفاوت موقعیت در هر یک ، تفاوت مخاطب ، کاربرد تضمین در یکی از آن دو ، اقتضای تأکید  در یکی از آن دو، تنوع ، اقتضای وصل در یکی و فصل در دیگری و اقتضای اختصار در یکی و تفصیل در دیگری .  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 586.68 K

172. بررسی تقابل سنّت و مدرنیته در رمان "قَلبُ اللّیل" نجیب‌محفوظ

عبدالاحد غیبی؛ پروین خلیلی؛ مسعود باوان پوری

دوره 10، شماره 33 ، پاییز 1397، ، صفحه 89-108

چکیده

  رمان های اجتماعی بیش از هر اثر دیگر می توانند بستری مناسب برای بازتاب حوادث و واقعیتهای جامعه باشند. رمان "قلبُ اللیل" از برجسته ترین آثار نجیب محفوظ است که به خوبی توانسته برخی حوادث و رویدادهای اجتماعی ...  بیشتر رمان های اجتماعی بیش از هر اثر دیگر می توانند بستری مناسب برای بازتاب حوادث و واقعیتهای جامعه باشند. رمان "قلبُ اللیل" از برجسته ترین آثار نجیب محفوظ است که به خوبی توانسته برخی حوادث و رویدادهای اجتماعی معاصر را در مصر بازتاب دهد. از جمله ی این حوادث مهم، تقابل میان سنّت و مدرنیته است که با هنرمندی و ظرافت خاصی در این رمان به تصویر کشیده شده است. مقاله-ی حاضر در صدد آن است که با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تقابل سنّت و مدرنیته در رمان "قلبُ اللیل" و موضعگیری نویسنده در خصوص این گفتمان بپردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که نجیب محفوظ، به هر دو مقوله نظر داشته است؛ نویسنده در این دوره ی گذارِ اجتماعی فرهنگی، جریانی میانه را بر می‌گزیند و تعادل و توازن را به نمایش می گذارد؛ او خواستار جنبه های مثبت سنّت و تجدّد بوده و می کوشد آن دو را با یکدیگر سازش دهد. نجیب هم چنین خاطر نشان می کند که از نظر فلسفی، حرکتِ زندگی بر مداری واحد هم چون غرایز و طبیعت یا عقل گراییِ محض به شکست و نابودی می گراید؛ به باور او توجه به سنت گراییِ صرف بدون وارد شدن به دنیای مدرن، یا کنار گذاشتن سنت ها و ورود به جهان مدرنیته نیز عاقبتی جز شکست انسان به دنبال نخواهد داشت چرا که همه ی نیازهای فرد در سایه ی زندگی تک بُعدی برآورده نمی شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 576.35 K

173. تحلیل محتوایی شعر عنتره با رویکرد تاریخی در تعاملات ایران و عرب قبل از اسلام

محمد شیخ

دوره 8، شماره 25 ، پاییز 1395، ، صفحه 92-71

چکیده

  «عنتره بن ‌شداد» شاعر حماسه‌سرای عرب یکی از پهلوانان نامداری است که از طریق حضور در جنگ‌های متعدد ایران و اعراب در روزگار پیش از اسلام با ایران عهد ساسانی ارتباط داشت. او جلوه‌هایی از تعاملات ...  بیشتر «عنتره بن ‌شداد» شاعر حماسه‌سرای عرب یکی از پهلوانان نامداری است که از طریق حضور در جنگ‌های متعدد ایران و اعراب در روزگار پیش از اسلام با ایران عهد ساسانی ارتباط داشت. او جلوه‌هایی از تعاملات اعراب را با ساسانیان به همراه مشاهدات خود از وقایع و حوادث در شعر حماسی خود منعکس کرده است. او علی‌رغم رویارویی‌های خصمانة دیرین، بسیاری از فضایل سلاطین ساسانی را بازگو و حقایقی متعدد از شکوه و عظمت فرهنگ اصیل و کهن ایرانی را در شعرش بیان کرده است. این مقاله با روش تحلیل محتوا در متن دیوان، برای نخستین بار انجام‌گرفته و درصدد پاسخگویی به این سؤال است که تحقیق در متن دیوان عنتره چه کمکی به اسناد تاریخی می‌تواند بکند و روایت عنتره از ایران قبل از اسلام چه تأثیر و ارزش تاریخی دارد؟ نتایج تحقیق نشان می‌دهد مندرجات دیوان عنتره نقشی مؤثر در تبیین برخی مجهولات مرتبط با آن دورة تاریخی ‌ایفا کرده است. گفتار و بیان واقع‌گرایانة وی لایه‌های پنهان و غیرقابل‌انکاری را از شوکت و عظمت فرهنگ ایرانی آشکار ساخته و اسباب غرور ملی را در برابر بیگانگان فراهم کرده است. همچنین اطلاعات حاصل شده به سبب روایت مستقیم و غیر ایرانی بودن شاعر جنبه استنادی یافته و بُعد فرامرزی و فراقومی مفاخرات را برجسته نموده است. این متن معتبر عربی دارای ارزش تاریخی است و قابلیت آن را دارد تا مورد استفاده و استناد پژوهشگران تاریخ ایران قبل از اسلام قرار بگیرد

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.1 MB

174. عرف خاص قرآنی و معناشناسی مفردات(مطالعة تطبیقی: واژه نشوز)

نهله غروی نائینی؛ خلیل پروینی؛ حامد مصطفوی فرد

دوره 5، شماره 13 ، پاییز 1392، ، صفحه 95-76

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 433.72 K

175.  دو زبانگی و دو‌گانگی زبان در شعر عربیِ دورة انحطاط

روح اله صیادی نژاد؛ حسین ایمانیان

دوره 6، شماره 20 ، تابستان 1394، ، صفحه 95-114

چکیده

  دو زبانگی و دو­گانگی زبان از جمله مسائلی است که از دیر باز در همة زبان­های دنیا دیده شده است و همواره دربارة آن نگرانی­هایی مطرح بوده است؛ چرا که به باور برخی، این دو پدیده رفته رفته از رقت و انسجام ...  بیشتر دو زبانگی و دو­گانگی زبان از جمله مسائلی است که از دیر باز در همة زبان­های دنیا دیده شده است و همواره دربارة آن نگرانی­هایی مطرح بوده است؛ چرا که به باور برخی، این دو پدیده رفته رفته از رقت و انسجام زبان می­کاهد و سبب ضعف و سستی در آن می­گردد. دوگانگی زبان و دو زبانگی اگر چه با توجه به شرایط مکانی، زمانی، ﻧﮋادی، مسائل اجتماعی، اوضاع سیاسی و فرهنگی حاکم بر جامعه، متغیر است؛ اما در هر سطحی که باشد سبب ضعف زبان گردیده و اندک اندک آن را از جایگاه رفیع خود دور می­سازد. عصر مملوکی و عثمانی یا دورة انحطاط ادبی در ادبیات عرب، یکی از دوره­هایی است که در آن زبان عربی بیشتر از هر زمان دیگر دچار آمیزش زبانی گردید و از آسیب­های آن در امان نماند. به گمان می­رسد که در این عصر به دلیل حضور حاکمان غیر عرب بویژه حاکمان دارای نژاد ترک و در پی آمیزش نژادی، این پدیده بگونه­ای بارزتر و چشم­گیر­تر نسبت به دیگر دوره­های تاریخی در ادبیات عرب، خود را نشان داد. البته بهتر است برای این دوره، به جای دو زبانگی از اصطلاح چند­زبانگی بهره بگیریم؛ زیرا میان زبان­های عربی، فارسی، ترکی و گاه زبان­های دیگر ملت­های ساکن در جهان اسلام آن روز، دستکم نزد ادیبان و سیاست­مداران، پیوندی نا­گسستنی وجود داشته است. نگارندگان پژوهش پیش رو بر­آنند که ضمن آوردن نمونه­هایی از این دو پدیده در شعر عربی این دوره، به بررسی چرایی پیدایی و پیامد­های منفی و گاه مثبتی بپردازند که برای شعر عربی داشته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 457.23 K