پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
الاستعارة المفهومیّة فی دیوان (یا أمّی) لفلیحة حسن علی ضوء نظریّة لایکوف وجونسون

زهره بهروزی؛ علی خضری؛ رسول بلاوی؛ محمد جواد پورعابد(حصاوی)

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 مهر 1401

https://doi.org/10.30479/lm.2022.17267.3404

چکیده
  الاستعارة المفهومیّة تقنیة لغویة حدیثة فی اللغة المعرفیّة حیث یقوم علی العلاقة بین اللّغة و‌الإدراک و‌تخلق العدید من الصّور للمفاهیم الانتزاعیّة. لایکوف و‌جونسون حدّدا أنماط الاستعارة المفهومیّة من خلال کتابهما (الاستعارات الّتی نحیا بها) و‌فتحا باباً جدیداً فی البحوث اللّغویّة؛ لأنّ علم اللّغة المعرفیة یرکّز علی دراسة الاستعارة ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
بررسی تحلیلی تطبیقی اختلاف‌نظرهای ابن عصفور و ابن هشام در کتاب المقرب و مغنی اللبیب با تکیه بر شواهد قرآنی

احمد پاشازانوس؛ فریده ناطق خوشنودروحی؛ عبدالعلی آل بویه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 مرداد 1403

https://doi.org/10.30479/lm.2024.19887.3680

چکیده
  بررسی اختلافات نحوی درمیان دانشمندان علم نحو از دیرباز جایگاه ویژه‌ای داشته-وبراساس آن مکاتب ومذاهب مختلف نحوی به وجود آمده ‌و نحویان را به رقابت علمی با یکدیگر واداشته‌است، یکی از پیشوایان علم عربی که‌ در پژوهش‌های نحوی و تحول ‌و پیشرفت ‌و احیای این علم سهم بسزایی داشته، جمال الدین‌بن‌هشام انصاری (761م) است، آثار او سرشار ازنقد ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
تحلیل شبکه معنایی زمان ماضی در قرآن با رویکرد معناشناسی شناختی

ولی الله حسومی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 مهر 1403

https://doi.org/10.30479/lm.2024.20384.3730

چکیده
  هدف نوشتار حاضر تحلیل شبکه معنایی زمان ماضی در قرآن است. کاربرد این زمان در قرآن گاهی در ارتباط با مفاهیمی است که بر اساس قراین عقلی، نقلی و عرفی محل تأمل است، لذا انجام این تحقیق ضروری است. بدین منظور، با تکیه بر نظریات حوزه معناشناسی شناختی در زمینه طرح واره‌، استعاره و مجاز مفهومی و با روش توصیفی- تحلیلی این کیفیت کاربرد تبیین می‌شود. ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
خوانش نشانه‌شناختی شعر مقاومت؛ قصیدۀ «1701» مرتضی التمیمی با تکیه بر نظریۀ ریفاتر

رحمان نوازنی؛ عزت ملا ابراهیمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 مهر 1403

https://doi.org/10.30479/lm.2024.20163.3705

چکیده
  در حوزۀ نشانه‌شناسی یکی از الگوهای خوانش متون ادبی که بر خواننده تمرکز دارد، الگوی خوانشی مایکل ریفاتر است که طبق آن خواننده به عنوان عنصری فعال در فرآیند خلق معنا با اتکا به دانش و تجارب خود، متن را به شیوه‌ای خلاقانه تفسیر و به لایه‌های عمیق‌تر معنایی آن دست می‌یابد. طبق این نظریه، متن ادبی با خوانش اولیه توسط خوانشگر از حالت ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
الاقناع والبلاغة الشعریة للشعر الاسلامی حتى 41 هـ

اسرا ء مهدی الدهان؛ سیدمحمد میرحسینی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 آبان 1403

https://doi.org/10.30479/lm.2024.20674.3755

چکیده
  لقد ضمت اسالیب البیان العربی وسائل مهمة للصور الفنیة غیر المباشرة والتی تعتبر وسائل ‏للتعبیر عن المعانی من خلال الدلالات المجازیة المتنوعة اذ ان الفکرة الواحدة یمکن ان یتم اداؤها ‏باسالیب مختلفة وطرق اداء متعددة ذات تغییرات مختلفة قد تتضمن الزیادة والنقصان فی المعانی ‏وبناء الالفاظ، فعندما تتغیر الطریقة التی تبنى بها الالفاظ ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
الشعریة المحایثة لقصیدة «قبر للأرض» لمحمد علی شمس الدین (فی ضوء نظریة تودوروف)

نرگس خسروی سوادجانی؛ رقیه رستم پور ملکی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 آذر 1403

https://doi.org/10.30479/lm.2024.20732.3758

چکیده
  إن بعض المناهج المستخدمة لتحلیل النصوص الأدبیة ومعرفة خبایاها وأغوارها تتطرق إلی النص من داخله و بما أن النظرة المحایثة تفسر الأشیاء فی ذاتها فتقترب هذه المناهج بما فیها البنیویة والأسلوبیة والسیمیائیة والشعریة، من التحلیل المحایث عندما ترکز علی النص کبنیة لغویة مستقلة عن العوامل الخارجیة. تتمثل الشعریة عند تودوروف بأنها علم ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
گستره مفهوم انتزاعی "تدبر" در دستگاه معنایی نهج‌البلاغه براساس نظریه مقوله‌بندی

الهام بابلی بهمه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 دی 1403

https://doi.org/10.30479/lm.2024.20330.3723

چکیده
  آشنایی با روش‌های معنی‌شناسی جدید و امکان‌سنجی کاربست آنها بر متون دینی، خواننده را به شناخت ‏عمیق‌تری از لایه‌های معنایی متن که ریشه در قصد متکلم دارد، رهنمون می‌کند؛ البته تمام روش‌های نوین ‏معنی‌شناسی قابلیت تطبیق بر متون دینی را ندارند. مقوله‌بندی یکی از مباحث زبانشناسی شناختی است که ‏بسط معنایی واژگان را تحت عنوان نظریه ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
واکاوی استعاره های‌مفهومی قرآن در داستان حضرت‌موسی(ع) با رویکرد زبان‎شناسی شناختی لیکاف

احسان ابراهیمی؛ پیمان صالحی؛ زهرا یاره

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 دی 1403

https://doi.org/10.30479/lm.2024.20187.3707

چکیده
  استعاره، از فرایندهای زبانی برای انتقال معناست که درنگاه سنّتی، آرائه‌ای بلاغی و خصیصه‌ای مختص به زبان است؛ درنگاه نوین ورویکرد ‌شناختی که زبان را بازتاب‌دهنده ساختارذهنی انسان می‌داند، اصطلاح«استعاره مفهومی» مرتبط باحوزه اندیشه وعمل انسان‌هاست که سرتاسر زندگی روزمره آن‌ها رادربرگرفته واقسامی مانند«استعاره جهتی»،«وجودی» ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
اثبات معناداری گزاره‌های تشبیهی سورۀ بقره با تکیه بر نظریات فلسفۀ زبان مطالعه موردی: فلسفۀ زبانی ویتگنشتاین

عیسی متقی زاده؛ کورش فریدونپور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 بهمن 1403

https://doi.org/10.30479/lm.2025.20836.3772

چکیده
  قرآن به عنوان یک کتاب، دارای گزاره است. بررسی معناداری این گزاره‌ها یکی از وظایف «فلسفۀ زبان» است. از گرایش‌های این فلسفه در قرن معاصر که معناداری گزاره‌های دینی را بررسی می‌کند، فلسفۀ زبان ویتگنشتاین است. او دو نظریۀ «ویتگنشتاین متقدم» و «ویتگنشتاین متأخر» را پیرامون معناداری گزاره‌ها ارائه داد. تشبیه از گزاره‌های پر بسامد و ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
دراسة مفردة «الیم» فی القرآن الکریم من منظور اللغات السامیة

علی اسودی؛ فاطمه زارعی

دوره 16، شماره 58 ، دی 1403، ، صفحه 20-38

https://doi.org/10.30479/lm.2023.18483.3510

چکیده
  استخدمت لفظة الیم فی القرآن الکریم سبع مرات وجاء فی الآیات الشریفة التی تشیر إلى قصة موسى علیه‌السلام وقومه واعتبرها اللغویون من مادة «ی» و«م» و«م». بعد الرجوع إلى القوامیس العربیة کلسان العرب، وتاج العروس، والمجم الوسیط تبین أنه الفرق الذی ذکره کتاب القوامیس لهذه الکلمة و کلمة "بحر" هو العمق؛ وذکرت فی أکثر القوامیس ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
موضوع مقاله: نقد و بررسی رمان القندس محمد حسن علوان بر پایه نظریه گفتمان‌مدار ون لیوون

مُلُک امیدی چهار طاق؛ اردشیر صدر الدینی؛ مصطفی یگانی

دوره 16، شماره 57 ، مهر 1403، ، صفحه 67-90

https://doi.org/10.30479/lm.2024.19000.3565

چکیده
  کارگزاران و ایفاگران اجتماعی نقش مهمی در شکل‌گیری گفتمان، هژمونی قدرت، اندیشه‌‌ورزی در جامعه و بالتبع اثری ادبی دارند و نویسنده به دو شیوه حذف و اظهار می‌تواند به نقش آنها در اثر اشاره کند. شیوه‌هایی که بستگی به شرایط اجتماعی جامعه و میزان قدرت کارگزاران در نوسان است. این مقاله در پرتو بر نظریه گفتمانی ون لیوون و با تکیه بر بازنمایی ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
الإتساق غیر الهیکلی فی «المقامة البغدادیة» لإبن صیقل الجزری وفقاً لنظریة هالیدای ورقیة حسن النّصیة

نعیم عموری؛ یوسف متقیان نیا

دوره 15، شماره 56 ، تیر 1403، ، صفحه 20-38

https://doi.org/10.30479/lm.2024.18586.3600

چکیده
  الملخّصمن أهم النظریات التی تعالج تماسک النص هی نظریة الإتساق النصی لمایکل هالیدای ورقیة حسن (1976). الإتساق ذلک التماسک الحاصل بین المفردات والجمل الناتجة لنّص، وهذا التماسک یتأتّى من خلال وسائل نحویة ومعجمیة تصل بین العناصر المشکّلة للنص. وأدوات الإتساق هی مجموعة من العلاقات النحویة والمعجمیة، تربط الجمل أو تتواصل بین مکونات الجملة. ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
بررسی آمیختگی استعاری "عشق" در کتاب "فقه العشق" اثر یوسف زیدان (بر اساس نظریه فوکونیه و ترنر)

طیبه فتحی ایرانشاهی؛ شیرین پورابراهیم؛ سید محمود میرزایی الحسینی

دوره 15، شماره 55 ، فروردین 1403، ، صفحه 1-24

https://doi.org/10.30479/lm.2024.18361.3498

چکیده
  یکی از نظریات معناشناسی شناختی، نظریۀ آمیختگی مفهومی فوکونیه و ترنر (1992) است که تبیین جنبه‌هایی از استعارة مفهومی را نیز در بر می‌گیرد. بر این اساس استعاره مفهومی، حاصل نوعی آمیختگی مفهومی است. با توجه به اینکه شکل‌گیری استعاره‌های عشق در متون عرفانی فرایندی پیچیده و نیازمند تبیین معنایی است، جستار حاضر به تحلیل آمیختگی‌های مفهومی ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
بررسی شناختی مفهوم‌سازی نام‌اندام «عین» در اصطلاحات زبان عربی

سمیه حیدری؛ محمدرضا اسلامی؛ علی قهرمانی؛ مهین حاجی زاده

دوره 15، شماره 55 ، فروردین 1403، ، صفحه 25-45

https://doi.org/10.30479/lm.2023.17776.3453

چکیده
  بنا بر یافته‌های زبان‌شناسی شناختی‌، بدن انسان و تجربه‌های فیزیکی او نقش مهمی در معماری شناختی وی دارد؛ موضوعی که تحت عنوان «شناخت بدنمند» از محوری‌ترین اصول نگرش ‌شناختی به زبان است. یکی از نمود‌های این اصل، استفاده از بدن واژه‌ها در توصیف مفاهیم انتزاعی است؛ پدیده‌ای که در همۀ زبان‌ها یافت می‌شود و بستری مناسب برای ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
کارکرد موقعیت روایی در رمان «ملوک الرمال» اثر علی بدر

طیبه سیفی؛ زهرا ناظمی

دوره 15، شماره 55 ، فروردین 1403، ، صفحه 46-63

https://doi.org/10.30479/lm.2023.17888.3462

چکیده
  رمان «ملوک الرمال» اثر نویسنده معاصر عراقی علی بدر روایتی تودرتو و چند لایه است که نویسنده با بهم ریختگی روایت تلاش می‌کند گوشه‌ای از واقعیت تاریخ عراق را روایت کند. نظریه ژپ لینت ولت در روایت‌شناسی بر مبنای تقابل راوی و مخاطب با کنشگران شکل‌گرفته است و از نظر او هر روایت دو سطح دارد: یک سطح مربوط به کنشگران و کنش آنهاست و سطح ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
بررسی و مقایسه ارزش و کارکرد استعاره های مفهومی حوزه عشق در متون ادبی قدیم و جدید: مطالعه موردی( غزلیات شریف رضی و کتاب أوراق الورد اثر مصطفی صادق الرافعی)

فاطمه دهقان؛ حجت رسولی؛ ابوالفضل رضایی

دوره 15، شماره 54 ، دی 1402، ، صفحه 1-24

https://doi.org/10.30479/lm.2023.18522.3513

چکیده
  استعارۀ مفهومی نظریة زبان‌شناختی است که استعاره را علاوه بر زیبایی‌آفرینیِ ادبی ابزاری مهم برای درک تفکرِ خلاق در آثار ادبی می‌داند. استعاره‌های مفهومی مرتبط با حوزۀ احساسات در یک زبان و فرهنگ کاملا شبیه هم نیستند چون عواملی از قبیل جامعه و زمان و تفاوت‌های فردی نیز در این امر دخیل هستند. غزلیات شریف رضی(394 هـ ش) و کتاب أوراق الورد ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
تحلیل نشانه شناختی عنوان رمّان «القاتل الأشقر» اثر طارق بکاری

ایمان قنبری اقدم؛ علی اکبر محسنی؛ علی سلیمی؛ وحید سبزیان پور

دوره 15، شماره 54 ، دی 1402، ، صفحه 47-65

https://doi.org/10.30479/lm.2023.17430.3415

چکیده
  طارق بکاری (1988م) نویسندۀ اهل مراکش، از نویسندگان توانایی است که با قلم شیوا و هنرمندانه خود توانسته است بخش قابل توجّهی از مشکلاتی که دامن‌گیر جامعۀ مراکش و جامعۀ اسلامی- عربی شده است را موشکافانه مورد نقد قرار دهد. رمّان «القاتل الأشقر» یکی از آثار برجستۀ اوست که وی در آن ناهنجاری-هایی همچون، رواج روسپی‌گری، بحران هویت، قتل ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
طرحواره های تصویری در سورة ‌آل عمران از دیدگاه لیکاف و جانسون

امید جهانبخت لیلی؛ حامد پورحشمتی؛ فاطمه جعفرپور

دوره 15، شماره 54 ، دی 1402، ، صفحه 67-88

https://doi.org/10.30479/lm.2023.18414.3501

چکیده
  زبان شناسی شناختی رویکردی نوین در مطالعات زبانی است که رابطة زبان انسان و ذهن و تجارب فیزیکی و اجتماعی او را مورد بررسی قرار می دهد. مارک جانسون و جرج لیکاف از نظریه‌پردازان پیشگام در این حوزه شناخته‌ می‌شوند و استعارة مفهومی از منظر آنها با تبیین و عینیت سازی مفاهیم انتزاعی جهت شناخت و تبادل تجربیات انسان نسبت به پدید‌ه‌های اطراف ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
بررسی استعارة مفهومیِ «انسان، فناوری است» در زبان محاورة عربی

عبدالباسط عرب یوسف آبادی

دوره 15، شماره 53 ، مهر 1402، ، صفحه 1-19

https://doi.org/10.30479/lm.2023.17449.3417

چکیده
  از منظر زبان‌شناسی شناختی، نظامِ مفهومی که انسان بر اساس آن فکر می‌کند و سخن می‌گوید ماهیتی مبتنی بر استعاره دارد؛ بنابراین استعاره بخش مهمی از زبان را تشکیل می‌دهد و می‌تواند یکی از راه‌های شناخت ساختار روانی افراد جامعه و مفاهیم ذهنی آن‌ها باشد. به‌تبع آن، استعارة برگرفته از فناوری نیز می‌تواند بیان‌کنندة ساختار روانی گویشوران ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
بررسی و مقایسه فرآیند معنایابی آیه نور بر اساس نظریه «ظاهر و باطن» (بر اساس تفاسیر سید مرتضی، ملاصدرا و گنابادی)

حجت رنجی؛ سید محمد میرحسینی؛ احمد پاشازانوش؛ علیرضا نظری

دوره 15، شماره 53 ، مهر 1402، ، صفحه 21-38

https://doi.org/10.30479/lm.2023.18012.3471

چکیده
  آیه نور از دیر باز مورد توجه بیشتر قرآن ‌پژوهان بوده است. خداوند به‌رغم نفی قاطع هر گونه همانندی بین ذات الهی خویش و دیگر کائنات، در این آیه توحیدی از تمثیل و زبان تمثیلی استفاده کرده است. مفسران قرآن عمدتاً آیه مذکور را بر اساس اعتقاد به معنای ظاهری و باطنی تفسیر کرده‌اند و هر مفسر با اصل قرار دادن یکی از این دو درصدد معنایابی این ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
تحلیل مفهومی"هل کان حٌبّاً" اثر بدرشاکرسیّاب با تأکید بر قوس هرمنوتیکی پل ریکور

سیدمحمد موسوی بفرویی

دوره 15، شماره 53 ، مهر 1402، ، صفحه 107-127

https://doi.org/10.30479/lm.2023.17167.3503

چکیده
  آگاهی و به‌کارگیری روش‌های نوین ارائه‌شده در فلسفۀ زبان، نقش مؤثری در دریافت بهتر پیام متن دارد. یکی از آنها توسط پل ریکور ارائه شده ‌است. روش او با قوس هرمنوتیکی، از سه بخش: تبیین معنا، فهم و به‌خود اختصاص‌دادن، شکل می‌گیرد. از آنجا که قصیدۀ "هَل کانَ حُبّاً" به‌خوبی باآن قابل‌تطبیق است و زیبایی‌های ادبیش از تخیلات شاعرانه و تشخیص ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
دراسة المخططات الحرکیة فی القرآن الکریم من منظور اللسانیات المعرفیة («مِن» و«إلی» الجارتین أنموذجًا)

محمدحسن امرائی

دوره 14، شماره 52 ، تیر 1402، ، صفحه 20-1

https://doi.org/10.30479/lm.2022.17563.3427

چکیده
  علم اللغة المعرفی هو فرع جدید من علم اللغة یدرس اللغة فیما یتعلق بالقوی البشریة المعرفیة الأخرى. هذا النهج، الذی حظی باهتمام متزاید فی علم اللغة فی العقود الثلاثة الماضیة، یعتبر اللغة کتعبیر عن النظام البصری للعقل. إنّ المخططات التصوریة هی أنماط متکررة ودینامیکیة للتفاعل الإدراکی والحسی الحرکی للإنسان، والتی تتکون من تجارب ذات ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
الدلالات الاستعاریة للفظة «البنت» فی اللغة العربیة (دراسة فی ضوء اللسانیات المعرفیة)

سمیه کاظمی نجف آبادی؛ آزاده منتظری

دوره 14، شماره 52 ، تیر 1402، ، صفحه 65-84

https://doi.org/10.30479/lm.2022.16912.3370

چکیده
  شهدت نظریة المقولة تحولا جذریا تزامنا مع ظهور التداولیات اللسانیة والتداولیات المعرفیة التی أثّرت فی التداخل بین العلوم المعرفیة واللغة، فتخلصت من قیود أسس النظریة التقلیدیة المتمثلة فی التفکیر المنطقی الأرسطی، وتطورت نظریاتها إلی أن جاء جورج لایکوف وفتح مجالا واسعا لدراسة هذه الظاهرة وآفاقها المعرفیة، فاعتبرت المقولة عملیة ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
بررسی شناختی طرح‌واره‌های تصویری در داستان موسی(ع) و خضر(ع) در قرآن

علی اسودی؛ سلمان آزمون علی آباد

دوره 14، شماره 51 ، فروردین 1402، ، صفحه 1-24

https://doi.org/10.30479/lm.2022.17163.3395

چکیده
  بررسی‌های شناختی در حوزه‌ی معنی‌شناسی در پژوهش‌های زبانی جدید، یکی از زمینه‌های رایج در بررسی آثار ادبی و پی بردن به مفاهیم عمیق آن‌ها است. در این میان نظریۀ طرح‌واره‌های تصویری از یافته‌های معنی‌شناسی شناختی است که اساس ادراک مفاهیم انتزاعی را در تجربه‌های حسی و ساختارمند در ذهن، می-داند. در پرتو این نظریه، آثار زبانی-ادبی ...  بیشتر

پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
تحلیل نقش استعاره‌های شناختی حروف جر مکانی در تبیین و انتقال انگاره نبوت در قرآن

مریم توکل نیا؛ ولی اله حسومی

دوره 14، شماره 50 ، دی 1401، ، صفحه 71-91

https://doi.org/10.30479/lm.2022.16626.3340

چکیده
  زبان قرآن زبانی قابل فهم برای همگان است و در ساختاری منطبق بر شناخت بشری سازماندهی شده‌است. استفاده از حروف جر و انطباق مفهوم مکانی-حسی و تجربه شده‌ی آن‌ها با حوزه‌های انتزاعی و معنوی، نمونه‌ای از تطبیق زبان قرآن با افکار انسان است. نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از مبانی معناشناسی شناختی به دنبال آن است که نقش ...  بیشتر