نقد و تحلیل روشمند متون ادب در زبان عربی رویکرد جدید نقدی
بهمن اقازاده؛ عبدالاحد غیبی؛ مهین حاجی زاده؛ حسن اسماعیل زاده
چکیده
نشانهشناسی ادبی به عنوان یکی از شیوههای نقد ادبی به بررسی ساختار دلالتی آثار ادبی میپردازد و با تحلیل جهان درون متن، نقش نشانههای زبانی در ساخت و تولید معنای اثر ادبی را بیان میکند. نظریۀ نشانهشناسی پیرس از روشهای نقدی مناسب برای تحلیل آثار منظوم است که نشانه را به سه بخش بازنمون، موضوع و تفسیر تقسیم میکند. در این نظریه ...
بیشتر
نشانهشناسی ادبی به عنوان یکی از شیوههای نقد ادبی به بررسی ساختار دلالتی آثار ادبی میپردازد و با تحلیل جهان درون متن، نقش نشانههای زبانی در ساخت و تولید معنای اثر ادبی را بیان میکند. نظریۀ نشانهشناسی پیرس از روشهای نقدی مناسب برای تحلیل آثار منظوم است که نشانه را به سه بخش بازنمون، موضوع و تفسیر تقسیم میکند. در این نظریه مفهوم نشانه و شکل نهایی آن از ارتباط این سه جزء با هم تشکیل میشود. در شعر معاصر، شاعر به کمک نشانههای زبانی مضمونهای شعریاش را خلق میکند و به شکلی کنایی و غیرصریح اغراض شعری خود را بیان میدارد. محمد آدم شاعر مصری از شاعران نوگرایی است که مفهوم مرگ در اشعارش بازتاب وسیعی دارد و نشانهها در خلق مضمونهای شعریاش در مورد مرگ نقش مهمی ایفا میکند. مقاله حاضر میکوشد با تأکید بر نظریۀ نشانهشناسی پیرس و همچنین استفاده از مبانی نشانهشناسی رمزگانها، نشانههای مربوط به مفهوم مرگ را در اشعار محمد آدم تحلیل کند و وجوه پنهان متن شعر او را آشکار سازد. دادههای پژوهش حاکی از آن است که آدم از طریق بازنمون و تصاویر شعری و حالات مرئی همچون تصویر سقوط سنگها و عنکبوتهای بزرگ و ... روساخت متن خود را میسازد و به کمک موضوع و با ذکر جزئیات، برخی ویژگیهای مرگ نظیر ترسناک بودن و ناشناخته بودن آن، مفهوم نشانههای مربوط به مرگ را گسترش میدهد و در پایان با کمک تفسیر، مفهوم نشانه را تکمیل میکند و نگرش کلی خود نسبت به مقولۀ مرگ و زندگی را بیان میکند.
پژوهشهای زبانشناسی کاربردی در حوزه زبان عربی
نجمه رمضانی؛ ریحانه ملازاده؛ فاطمه اکبری زاده
چکیده
پژوهش میانرشتهای ادبیات در بستر علم زبانشناسی و نشانهشناسی به خوانش لایههای دلالتی متون میانجامد که از میان راهبردهای نوین نقد شعر، الگوی نشانهشناسی مایکل ریفاتر بسیار کارآمد است. این الگو، خواننده محور بوده و بنای آن بر بازتاب و توانش ادبی خواننده استوار است. نشانههای متن در تعامل با خواننده و نشانههای درون متنی شعر ...
بیشتر
پژوهش میانرشتهای ادبیات در بستر علم زبانشناسی و نشانهشناسی به خوانش لایههای دلالتی متون میانجامد که از میان راهبردهای نوین نقد شعر، الگوی نشانهشناسی مایکل ریفاتر بسیار کارآمد است. این الگو، خواننده محور بوده و بنای آن بر بازتاب و توانش ادبی خواننده استوار است. نشانههای متن در تعامل با خواننده و نشانههای درون متنی شعر در پیوستار معنایی با خوانش اکتشافی و پسکنشانه قابل دریافت است. جستار حاضر به قصیده شاعر مصری - هاشم الرفاعی - با عنوان «یوم الجلاء» میکوشد به روش توصیفی-تحلیلی با تکیه بر الگوی نشانهشناسی ریفاتر، بنیان و خوشههای معنایی متن را بررسی کند. از اینرو برای کشف معانی پنهان شعر، ابتدا با خوانش اکتشافی به فهم معنای ظاهری و سپس با خوانش پسکنشانه، دلالتهای زبان شعری بازنمایی میشود تا با واکاوی انباشتها و منظومههای توصیفی، به هیپوگرام و ماتریس ساختاری قصیده دست یافته و مقصود شاعر از سرودن این قصیده تبیین گردد. نتایج نشان میدهد پنج انباشت «گذر زمان، پایداری و اتحاد هممیهنان، بیگانگان، ملت عرب و کشور مصر» معنابنهای اصلی قصیده، و سه منظومه توصیفی «روز عقب نشینی، نفرت و خشم علیه دشمنان و وضعیت سیاسی» گستره فکری شاعر را نمایان میسازند. هیپوگرامهای قصیده با محوریت نوید شادی و پیروزی پس از تحمل سختی و استعمار بیگانگان بیان شده است. طبق ماتریس ساختاری در ابتدا غلبه بر دشمنان بشارت داده شده و در ادامه با تأکید بر ابراز ذلت و عذاب مصریان از سلطهجویی بیگانگان، از ظهور انقلابهای مردمی صحبت کرده و در پایان به شادمانی زمان پیروزی اشاره میکند.
نقد و تحلیل روشمند متون ادب در زبان عربی رویکرد جدید نقدی
فاطمه کاظمی؛ علیرضا حسینی
چکیده
نظریه نشانهشناسی مایکل ریفاتر با بررسی تمام جوانب ساختاری شعر به تحلیل متن میپردازد. این نظریه مبتنی برساختار شعر، ارتباط دالها با یکدیگر و رسیدن به دلالت نهایی شعر است. قصیده «انشودة المطر» روح رنجکشیده شاعر در غربت و تبعیدگاه و وضعیت جامعه عراق را به تصویر کشیده است و خواننده با هر بار خوانش این قصیده میتواند معانی ...
بیشتر
نظریه نشانهشناسی مایکل ریفاتر با بررسی تمام جوانب ساختاری شعر به تحلیل متن میپردازد. این نظریه مبتنی برساختار شعر، ارتباط دالها با یکدیگر و رسیدن به دلالت نهایی شعر است. قصیده «انشودة المطر» روح رنجکشیده شاعر در غربت و تبعیدگاه و وضعیت جامعه عراق را به تصویر کشیده است و خواننده با هر بار خوانش این قصیده میتواند معانی جدیدی را کشف نماید، همچنین این قصیده، مملو از دلالتهای ضمنی، رمز و نشانه است، بر این اساس، قصیده مذکور، اثر مناسبی برای تحلیل نشانهشناختی است. این پژوهش با بهرهگیری از نظریه نشانهشناختی ریفاتر، قصیده «انشودة المطر» را به شیوه توصیفی- تحلیلی به بحث گذارده است. به دیگر سخن این پژوهش با استخراج دقیق معنابنها، انباشتها، منظومههای توصیفی، هیپوگرامها و شبکه ساختاری به تحلیل دلالتهای شعری قصیده انشودة المطر پرداخته است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که بر مبنای رویکرد ریفاتر میتوان دلالتهای عمیقتری از جمله عشق به وطن، مبارزه، امید به تغییر و پیشرفت را از قصیده «أنشودة المطر» برداشت کرد. خوانش اکتشافی این قصیده بیانگر آن است که شاعر با توصیف چشمان معشوق سعی دارد با کلامی عاشقانه به ابراز دلتنگی خود بپردازد، اما خوانش پسکنشانه نشان میدهد معشوق شاعر، همان وطن است که شاعر در غربت و تبعیدگاه، از عشقش به وطن میگوید و هم-وطنان خود را به مبارزه و ایستادگی در برابر استبداد دعوت میکند. در این قصیده، چهار انباشت با چهار معنابن معشوق، طبیعت، باران و دریا و سه منظومه توصیفی با هستههای وطن، ظلم و ستم و امید به تغییر و تحول وجود دارد.
پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
ایمان قنبری اقدم؛ علی اکبر محسنی؛ علی سلیمی؛ وحید سبزیان پور
چکیده
طارق بکاری (1988م) نویسندۀ اهل مراکش، از نویسندگان توانایی است که با قلم شیوا و هنرمندانه خود توانسته است بخش قابل توجّهی از مشکلاتی که دامنگیر جامعۀ مراکش و جامعۀ اسلامی- عربی شده است را موشکافانه مورد نقد قرار دهد. رمّان «القاتل الأشقر» یکی از آثار برجستۀ اوست که وی در آن ناهنجاری-هایی همچون، رواج روسپیگری، بحران هویت، قتل ...
بیشتر
طارق بکاری (1988م) نویسندۀ اهل مراکش، از نویسندگان توانایی است که با قلم شیوا و هنرمندانه خود توانسته است بخش قابل توجّهی از مشکلاتی که دامنگیر جامعۀ مراکش و جامعۀ اسلامی- عربی شده است را موشکافانه مورد نقد قرار دهد. رمّان «القاتل الأشقر» یکی از آثار برجستۀ اوست که وی در آن ناهنجاری-هایی همچون، رواج روسپیگری، بحران هویت، قتل و کشتار و... را مورد بررسی قرار داده است. عنوان این اثر، سرشار از نشانههای است که او با هوشمندی خاصی آن ها را در اثر گنجانده است. نویسندگان در این جستار بر آن بودهاند تا با روشی نشانهشناسانه به بررسی نشانههای موجود در عنوان رمان «القاتل الأشقر» بپردازند. نتایج بررسیها نشان میدهد که کلمۀ «القاتل» علاوه بر معنای ظاهری آن، اشاره به حوادث کشندهای همچون تجاوزهای دوران کودکی، آسیب عاطفی و از دست رفتن حیثیت در رابطه با شامّة، بحران هویت و ... به حوادثی دارد که بخشی از شخصیت أشقر را به نابودی کشاندهاند. همچنین، واژه الأشقر، از لحاظ نمادین میتواند به داغ ننگ ناشی از نامشروع بودن، خاص بودن، و مفاهیمی از این دست اشاره داشته باشد که ارتباط و همنشینی آن با «القاتل» این مسئله را توجیه میکند. وی در این اثر به شیوۀ هنرمندانهای روند تحوّل شخصیت أشقر به قاتلی خونآشام و پیوستن او به داعش را به تصویر کشیده است. در واقع، نویسنده با گنجاندن نشانههای گوناگون زبانی به دنبال آن بوده است تا پرده از روی بحران هویت و فساد اخلاقی سران داعش برگیرد.
فاطمه تنها؛ مهین حاجی زاده؛ ابوالحسن امین مقدسی؛ عبدالاحد غیبی
چکیده
رهیافت نشانهشناسی مایکل ریفاتر متکی بر ساختارگرایی و واکنش خواننده است و در پی بررسی ارجاع نشانهها به یکدیگر در درونِ متن برای ایجاد شبکهای بههم پیوسته از نشانهها است. اساس این نظریه کشف شبکه معنایی شعر بر پایه تفسیر بر اساس توانش ادبی خواننده است و میکوشد خاستگاه متن را از طریق عبور از خوانش اکتشافی به خوانش پسکنشانه ...
بیشتر
رهیافت نشانهشناسی مایکل ریفاتر متکی بر ساختارگرایی و واکنش خواننده است و در پی بررسی ارجاع نشانهها به یکدیگر در درونِ متن برای ایجاد شبکهای بههم پیوسته از نشانهها است. اساس این نظریه کشف شبکه معنایی شعر بر پایه تفسیر بر اساس توانش ادبی خواننده است و میکوشد خاستگاه متن را از طریق عبور از خوانش اکتشافی به خوانش پسکنشانه کشف نماید. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در صدد تحلیل و بررسی فرآیندهای نشانهپردازی قصیده «رحلة ثانیة لجلجامش» جواد الحطاب بر اساس نظریه ریفاتر برای دریافت لایههای پنهان متن است. سه انباشت جستجو و حرکت، ویرانی و نابودی، و غربت و هجران معنابنهای اصلی قصیده را تشکیل میدهد و چهار منظومۀ توصیفی فقر و بدبختی، مرگ و ایستایی، تاریکی و اختناق و دست یافتن به رستاخیزی و بیداری بیانگر فضای فکری حاکم بر قصیده است. هیپوگرامهای قصیده نیز بر محور ظلم و استکبار، اختناق و عدم آزادی بیان و اندیشه، سایه افکندن ناامیدی بر جامعه و تلاش برای رستاخیز و انقلاب میچرخد و ماتریس ساختاری قصیده با دغدغه و نگرانی شاعر آغاز میشود و با جستجوی هادی و منجی ادامه یافته به ناامیدی و مرگ کشیده شده و در نهایت به رستاخیزی، نوزایی و امید منتهی میشود.
مسعود باوان پوری؛ عبدالاحد غیبی؛ مهین حاجی زاده؛ خلیل پروینی
چکیده
نشانهشناسی یکی از پژوهش های میانرشتهای است که به تحلیل نشانهها و درک معانی نهفته در آنها میپردازد. ارتباط غیرکلامی نیز یکی از شاخههای نشانهشناسی است که انواع رفتارهای حرکتی افراد از جمله حالات چهره، حرکتهای بدن، ژستها و حرکتهای تنظیم مکالمه و ... را در بر میگیرد. همچنین طرز قرار گرفتن، ایستادن، طرز لباس پوشیدن، ...
بیشتر
نشانهشناسی یکی از پژوهش های میانرشتهای است که به تحلیل نشانهها و درک معانی نهفته در آنها میپردازد. ارتباط غیرکلامی نیز یکی از شاخههای نشانهشناسی است که انواع رفتارهای حرکتی افراد از جمله حالات چهره، حرکتهای بدن، ژستها و حرکتهای تنظیم مکالمه و ... را در بر میگیرد. همچنین طرز قرار گرفتن، ایستادن، طرز لباس پوشیدن، ارتباطات چهرهای، اشارات اندامی، پیرازبان، و ... نشانههای ارتباط غیرکلامی هستند که میتوانند به صورت مستقل پیامی را منتقل نمایند و یا کمک کنند تا پیامهای کلامی تأثیرگذارتر شوند. این نوع ارتباطات دارای شش کارکرد تکمیل کردن، تکذیب کردن، تکرار کردن، کنترل کردن، جانشینی و تأکیدی میباشد. در این راستا پژوهش حاضر درصدد است رمان الطلیانی اثر شکری المبخوت، نویسندۀ معاصر تونسی، را از منظر نشانههای ارتباط غیرکلامی از جمله حالات چهره، حالات چشم، چشایی و ... مورد بررسی قرار دهد. این خوانشِ تازه از متن سبب میشود تا خواننده، پیامهایی که نویسنده از طریق عناصر غیرکلامی به وی منتقل نموده را رمزگشایی نماید. اهمیت رمان الطلیانی به انتخاب آن به عنوان جایزۀ پوکر در سال 2015م برمیگردد و بررسی آن از منظر نشانهشناسی ضرورت اصلی پژوهش حاضر است. نتایج پژوهش نشانگر آن است که المبخوت از حالتهای مختلف چهره و کارکردهای مربوط به آن، بیشترین بهره را برده است. وی از این حالتها برای بیان مواردی مانند ترس از وقوع امری عجیب، رضایت، تمسخر و .... استفاده کرده است. در کنار این موارد حالتها و اندامهای دیگری نیز در رساندن پیامهای نویسنده دخیل هستند و بیشترین کارکردهای این پیامها، کارکرد جانشینی است.
معصومه نعمتی؛ لیلا جدیدی
چکیده
دانش نشانهشناسی، با سخنرانیهای زبانشناس سوئیسی فردینان دو سوسور آغاز شد. نشانهشناسی بررسی معناسازی، فرایند شکلگیری نشانهها و فهم ارتباطات معنادار است. این دانش، مطالعۀ ساخت و شکلگیری نشانهها، اشارات، دلالتها، نامگذاریها، قیاسها، تمثیلها، استعارهها و رمزگانهای ارتباطی را شامل میشود. براین اساس نشانهشناسی ...
بیشتر
دانش نشانهشناسی، با سخنرانیهای زبانشناس سوئیسی فردینان دو سوسور آغاز شد. نشانهشناسی بررسی معناسازی، فرایند شکلگیری نشانهها و فهم ارتباطات معنادار است. این دانش، مطالعۀ ساخت و شکلگیری نشانهها، اشارات، دلالتها، نامگذاریها، قیاسها، تمثیلها، استعارهها و رمزگانهای ارتباطی را شامل میشود. براین اساس نشانهشناسی را میتوان در تحلیل عناوین آثار ادبی، از جمله شعر نیز به کار گرفت؛ زیرا عنوان یک شعر، گویای مضامینی است که شاعر قصد دارد آن را بازگو کند. نشانهشناسی عنوان، میتواند لایههای زیرین و پنهان مفهومی را که در پس واژگان نهفته است، کشف نماید. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی عناوین گزیدهای از اشعار احمد مطر از منظر نشانهشناسی پرداخته است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که مطر در گزینش عناوین اشعار خود از تکنیکهایی؛ مانند متناقضنما، بینامتنیت، فراخوانی میراث و نمادپردازی استفاده کرده است. همچنین تحلیل نشانهشناختی اشعار نشان میدهد که عناوین شعری مطر، به مثابه متنی موازی با متن اصلی قرار گرفته و به واسطۀ محور جانشینی با نشانههای بهکار رفته در متن تقویت شده است. همچنین تحلیل نشانهها در محور همنشینی، بیانگر شبکۀ ارتباطی میان معانی است که غالباً در تقابل با یکدیگر قرار دارند و به تولید معنای مورد نظر شاعر کمک کردهاست.