رسول بلاوی؛ فاطمه نعمتی؛ صادق البوغبیش
چکیده
مردم عرب خطّۀ خوزستان فرهنگ و تفکّرات خود را علاوه بر جامعۀ عرب از بقیۀ اقوام همجوار کسب کردهاند، این داد و ستد دوجانبه موجب ایجاد گنجینه زبانی و فرهنگی پرباری شده است. پژوهش و بررسی در زبان و فرهنگ این مردمان به ویژه ضربالمثلها میتواند دریچهای برای تبیین بسیاری از موضوعات مرتبط با زنان عرب ایران باشد. این زنان در نقش مادر، ...
بیشتر
مردم عرب خطّۀ خوزستان فرهنگ و تفکّرات خود را علاوه بر جامعۀ عرب از بقیۀ اقوام همجوار کسب کردهاند، این داد و ستد دوجانبه موجب ایجاد گنجینه زبانی و فرهنگی پرباری شده است. پژوهش و بررسی در زبان و فرهنگ این مردمان به ویژه ضربالمثلها میتواند دریچهای برای تبیین بسیاری از موضوعات مرتبط با زنان عرب ایران باشد. این زنان در نقش مادر، همسر، خواهر و دختر، در بسیاری از ضربالمثلها جایگاه والایی داشته و از آنها به نیکی یاد میشود. البته در پارهای از ضربالمثلها نیز، عنصر زن متهّم به شیطنت، سادگی، ضعف، حیلهگری و نیرنگ شده است که در رفتار با آنها جانب احتیاط را باید در نظر گرفت. این پژوهش با هدف تحلیل انتقادی گفتمان بازتابیافته درباره زنان در ضربالمثلهای عربی خوزستان و با بهرهگیری از نظریۀ فرکلاف به شیوۀ میدانی - تحلیلی نگاشته شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که جامعه عرب خوزستان به سان دیگر ملتها و اقوام با استفاده از ضربالمثلها به بازتولید روابط بین عناصر مختلف نظام اجتماعی مانند خانواده، تبار، ازدواج، قدرت میپردازد و زن را به اشکال متعدّدی همچون زن مثبت، منفی، توأمان مثبت و منفی ترسیم میکند. در این گفتمان، قدرت، از آنِ مرد است، و گاهی زنی را به زنی دیگر با توجه به نقش و جایگاه اجتماعی وی برتری میدهند. الگوی غالب در گفتمان ضربالمثلها اینست که به زن در نقش مادر و خواهر نگاه مثبتی وجود دارد اما در ضربالمثلهای مبتنی بر نظام خویشاوندی و روابط قبیلهای، تبعیض و نابرابری جنسیتی به طرز قابل توجهی نمود مییابد.
نقد و تحلیل روشمند متون ادب در زبان عربی رویکرد جدید نقدی
محمد مهدی کریمی؛ شهریار نیازی
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی، یکی از شیوههای جدید در تحلیل گفتمان و مطالعات زبان شناختی است که به بررسی صِرف دادههای زبانی اکتفا نکرده، بلکه فرآیندهای ایدئولوژیک و بافتهای موقعیتی، اجتماعی و بینامتنی مؤثر بر شکل گیری گفتمان را نیز مورد توجه قرار میدهد. الگوی تحلیلی نورمن فرکلاف از مهم ترین رویکردها در تحلیل گفتمان انتقادی به شمار ...
بیشتر
تحلیل گفتمان انتقادی، یکی از شیوههای جدید در تحلیل گفتمان و مطالعات زبان شناختی است که به بررسی صِرف دادههای زبانی اکتفا نکرده، بلکه فرآیندهای ایدئولوژیک و بافتهای موقعیتی، اجتماعی و بینامتنی مؤثر بر شکل گیری گفتمان را نیز مورد توجه قرار میدهد. الگوی تحلیلی نورمن فرکلاف از مهم ترین رویکردها در تحلیل گفتمان انتقادی به شمار میرود. در این دیدگاه، گفتمان در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، تحلیل میشود. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و در پرتو رویکرد فرکلاف به بررسی سطوح گفتمان انتقادی رمان الطریق الطویل از نجیب الکیلانی میپردازد تا ایدئولوژی و گفتمان مد نظر نویسنده را تبیین کند. یافتههای پژوهش نشان میدهد نجیب الکیلانی در رمان مذکور با بهره گیری از کارکرد واژگان و روابط معنایی بین آنها، افعال مثبت و خبری، کاربرد جملات استعاری، دیدگاه خود را نشان داده است. همچنین وی با استفاده از بینامتنیت و فراخوانی مضامین اسلامی و متون قرآنی، به دنبال تبیین آثار و تبعات استعمار بر زندگی مردم مصر است. کیلانی با گفتمانی مبارزه طلبانه به بیان موضوعاتی همچون آزادی خواهی و ایستادگی در برابر ستم میپردازد و با تقویت روحیة مبارزه طلبی، به دنبال القای ایدئولوژی مد نظر خود و مفاهیمی چون به دست آوردن آزادی، استقلال و مبارزه با دشمن استعمارگر است.
پژوهشهای زبانشناسی کاربردی در حوزه زبان عربی
مریم علی یاری؛ ابوالحسن امین مقدسی
چکیده
اندیشۀ سلفی، بهعنوان یک پدیدۀ رئالیستی، از مهمترین موضوعاتی است که در صد سال اخیر در عرصۀ سیاسی اجتماعی و بالطبع در عرصۀ ادبی راه یافته و به یک گفتمان تبدیل شده است. این اندیشه در معنای اصطلاحی امروز، نتیجۀ جریانی در تاریخ اسلام است که در تمسک به دین، خود را تابع سلف صالح دانسته و در اعمال و اعتقادات از سلف، یعنی پیامبر اسلام (ص)، ...
بیشتر
اندیشۀ سلفی، بهعنوان یک پدیدۀ رئالیستی، از مهمترین موضوعاتی است که در صد سال اخیر در عرصۀ سیاسی اجتماعی و بالطبع در عرصۀ ادبی راه یافته و به یک گفتمان تبدیل شده است. این اندیشه در معنای اصطلاحی امروز، نتیجۀ جریانی در تاریخ اسلام است که در تمسک به دین، خود را تابع سلف صالح دانسته و در اعمال و اعتقادات از سلف، یعنی پیامبر اسلام (ص)، صحابه و تابعین پیروی میکنند. البته آنچه امروزه در عرصۀ سیاسی و اجتماعی مشاهده میشود، جریانات انحرافی سلفیه است که محصول تفسیر نادرست ابنتیمیه از مفاهیم توحید، شرک، سنت و بدعت است. این پژوهش، با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، به تحلیل گفتمان سلفی در اشعار احمد محرم، شاعر ناسیونالیست و اسلامگرای مصری پرداخته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که اشعار سیاسی محرم متکی بر ایدئولوژی اسلامی در سه محور اسلامگرایی، ملیگرایی و گرایشهای قومی و عربی تبلور مییابد. گفتمان سلفی اصلاحگرا در شعر احمد محرم متأثر از گرایش سلفی سیدجمالالدین اسدآبادی و محمد عبده به موضوعاتی مانند تشکیل جامعۀ اسلامی، بازگشت به اسلام اصیل و قرآن، حاکمان نالایق، جهل، غفلت و ضعف اراده در مردم و مبارزه با استعمار میپردازد. اشعار سیاسی محرم بیانگر یک هویت تکواره است که از نگرش اسلامی وی نشأت گرفته است. از سوی دیگر، تقابل با گفتمان عرفی و سکولار در جامعۀ مصر، رجوع به گذشته و جامعۀ آرمانی، مفاهیمی هستند که هویت مقاومت را در سلفیگری شاعر ایجاد و تقویت نمودهاند.
مینا پیغامی؛ رقیه رستم پور ملکی؛ فرهاد ساسانی
چکیده
گفتمان، حاصل تعامل کنشهای زبانی و غیرزبانی، اندیشگانی، فرهنگی و تبلور تعامل یا تقابل ایدئولوژیهاست. در تحلیل گفتمان انتقادی، ایدئولوژی سهم بسزایی در نوع ساختارهای گفتمان مدار دارد ومعمولا سعی میکند لایههای درونی متن را شناسایی کرده و ارتباط میان آنها را تحلیل نماید. از آنجا که ایدئولوژی روزنامه نگاران در بازتاب وضعیت ...
بیشتر
گفتمان، حاصل تعامل کنشهای زبانی و غیرزبانی، اندیشگانی، فرهنگی و تبلور تعامل یا تقابل ایدئولوژیهاست. در تحلیل گفتمان انتقادی، ایدئولوژی سهم بسزایی در نوع ساختارهای گفتمان مدار دارد ومعمولا سعی میکند لایههای درونی متن را شناسایی کرده و ارتباط میان آنها را تحلیل نماید. از آنجا که ایدئولوژی روزنامه نگاران در بازتاب وضعیت آحاد جامعه از جمله زنان تاثیر قابل توجهی دارد ، لذا در این مقاله سعی شدهاست تاثیر ایدئولوژی نویسندگان دو مقالۀ منتخب از روزنامۀ الوطن، در زمینۀ جایگاه زنان در چشمانداز 2030 عربستان، بهعنوان برنامۀ جامع توسعۀ پایدار، موردتحلیل قرار گیرد. چهارچوب زبانشناسی این تحلیل، براساس نظریۀ وندایک است و با روش توصیفی – تحلیلی، به تاثیر بافت -اجتماعی و نیز باور نویسنده بر متن اشاره دارد. بررسیها نشان میدهد که نویسندۀ هر یک از مقالات، با توجه به ایدئولوژی موردنظر خود، از تکنیکهای وندایک در جهت انتقال این باور و ایدئولوژی به مخاطب بهره بردهاست و هدفی که هریک از نویسندگان در متن دنبال میکنند، همان باوری است که متناسب با آن متن را نگاشتهاند. در مقالۀ اول، نویسنده برای رسیدن به هدف خود از استراتژیهایی که بار مثبت دارند، استفاده کرده است ؛ اما در مقالۀ دوم، استراتژیهای بهکاررفته، با اثبات وضعیت نامطلوب زنان در عربستان همخوانی دارند که این نشاندهندۀ تاثیر مستقیم ایدئولوژی نویسنده بر متن است.
حجت رسولی؛ سیده فیروزه حسینی
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی یک گرایش مطالعاتی بینرشته ای است که ارتباط تنگاتنگی با علوم مختلف دارد. لازمه آن شرکت دادن عواملی همچون قدرت، ایدئولوژی، تاریخ و.. در متن است. قصیده"علّموها"، سروده محمد مهدی جواهری، نمونهای از تجربه شاعری او، با زیرلایههای فراوان و مفاهیم عمیق است. او در این قصیده با رویکردی انتقادی، ضمن برشمردن تاثیر دانش ...
بیشتر
تحلیل گفتمان انتقادی یک گرایش مطالعاتی بینرشته ای است که ارتباط تنگاتنگی با علوم مختلف دارد. لازمه آن شرکت دادن عواملی همچون قدرت، ایدئولوژی، تاریخ و.. در متن است. قصیده"علّموها"، سروده محمد مهدی جواهری، نمونهای از تجربه شاعری او، با زیرلایههای فراوان و مفاهیم عمیق است. او در این قصیده با رویکردی انتقادی، ضمن برشمردن تاثیر دانش و آگاهی بر ایفای نقشهای اجتماعی متعدد از سوی زنان، قدرت و ایدئولوژی طبقه حاکم را یه تصویر میکشد. تعاملات زبانی جواهری و در معرض قراردادن اندیشه-های درونیاش در قالب متن ادبی، در خور توجه است. اما باید دید ایدئولوژیهای پنهان در اشعار جواهری کدام است؟ این پژوهش کوشیده است بر اساس نظریه نورمن فرکلاف و بر مبنای سه اصل توصیف، تفسیر و تبیین در تحلیل گفتمان انتقادی، ضمن پاسخ به این سوال، ابعاد ادبی قصیده را نیز بررسی کند. نتایج نشان داد محتوای قصیده"علّموها"، پیوند متقابل ادبیات و جامعه را برای خواننده تداعی میکند. این قصیده با تاریخ، اجتماع، سیاست، روان شناسی و تعالیم دینی ارتباط تنگاتنگ دارد. جواهری با تکیه بر ایدئولوژی اسلامی، ضمن برشمردن عوامل ناآگاهی زنان و منافرت آن با چارچوب آموزههای قرآنی و تأثیر شگرف دانش و آگاهی بر موفقیت زنان مسلمان در ایفای نقشهای سهگانه دختر، همسر و مادر، به انتقاد از توزیع ناعادلانه قدرت حاکمان میپردازد. یکدستی فضای شعر، انسجام، رعایت وحدت موضوع، پیوستگی و ارتباط منطقی بین الفاظ و مفاهیم، هماهنگی بین واژگان، زبان استوار و لحن کوبنده شاعر در سرتاسر قصیده، از مهمترین ویژگی قصیده در برجستهسازی گفتمان است.
عبدالباسط عرب یوسف آبادی؛ طاهره میرزاده
دوره 8، شماره 26 ، اسفند 1395، ، صفحه 101-73
چکیده
هر متن به شرطی در بازتولید سلطه و اقتدار در جامعه نقش ایفا میکند که بتواند به گفتمانهایی دسترسی یابد که سلطة حاکمان سیاسی را در افکار عمومی مشروعیت میبخشد. نظریة تحلیل انتقادی گفتمان لاکلا و موف یکی از رویکردهای تحلیل گفتمان است که بهمنظور نشاندادن چگونگی شکلگیری گفتمانهای قدرت، لایههای پنهان زبان را در متون شفاهی و ...
بیشتر
هر متن به شرطی در بازتولید سلطه و اقتدار در جامعه نقش ایفا میکند که بتواند به گفتمانهایی دسترسی یابد که سلطة حاکمان سیاسی را در افکار عمومی مشروعیت میبخشد. نظریة تحلیل انتقادی گفتمان لاکلا و موف یکی از رویکردهای تحلیل گفتمان است که بهمنظور نشاندادن چگونگی شکلگیری گفتمانهای قدرت، لایههای پنهان زبان را در متون شفاهی و کتبی میکاود و نقش قدرت را در بازتولید روابط سلطه نشان میدهد. نامة محمد بن عبدالله (100-145ق) پیشوای حزب شیعه و منصور عباسی (95-158ق) پیشوای عباسیان، از جمله آثاری است که میتوان با تحلیل مکاتبات سیاسی آن، به اوضاع سیاسی و مناسبات قدرت دورة عباسی پی برد. پژوهش حاضر در تلاش است با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به الگوی تحلیل انتقادی لاکلا و موف، گفتمان این دو نامه را تحلیل کند. نتایج حاکی از آن است که هر دو گفتمان به یک منبع قدرت مرتبط هستند؛ لذا هیچکدام خنثی و بیطرف نبوده و در موقعیتی خاص تولید شدهاند. همچنین ادعاهای دو رهبر بر پایة دال مرکزیِ «رهبری امت اسلامی» بنا نهاده شده است؛ لذا هر دو نویسنده با کاربرد دالهای شناور، سعی کردند دال مرکزی خویش را تبیین نمایند و در عرصة رقابت از تکنیک «انسداد»، «تضاد»، «غیریت» و «ساختارشکنی» بهره گیرند، با این تفاوت که منصور که از قدرت پشتگفتمان قابل توجهی برخوردار بود، در «برجستهسازی»، «حاشیهرانی» و«ساختارشکنی» دال مرکزی رقیب قویتر عمل کرده است.