نقد و تحلیل روشمند متون ادب در زبان عربی رویکرد جدید نقدی
سعید بهمن آبادی؛ شهریار نیازی؛ امینه سلیمانی
چکیده
گفتمانی گرایس تفسیر صریحی از توانایی گوینده ارائه می دهد مبنی بر اینکه بیشتر از آنچه می گوید، بیان کند؛ در اغلب گفتگوها، معنای تخاطبی، بیشتر از معنای حرفی کلام گوینده را اقتضا میکند بدین گونه که گوینده در کلام خود، به مهارت های زبانی در بیان غرض اتکا کرده از طریق شگردهایی که از آنها در کلام خود استفاده می کند. الزام گفتمانی در صدد ...
بیشتر
گفتمانی گرایس تفسیر صریحی از توانایی گوینده ارائه می دهد مبنی بر اینکه بیشتر از آنچه می گوید، بیان کند؛ در اغلب گفتگوها، معنای تخاطبی، بیشتر از معنای حرفی کلام گوینده را اقتضا میکند بدین گونه که گوینده در کلام خود، به مهارت های زبانی در بیان غرض اتکا کرده از طریق شگردهایی که از آنها در کلام خود استفاده می کند. الزام گفتمانی در صدد این است که رمز زبانی و ماورای کلام را کشف کند تا به غرض گوینده از کلام دست یابد. بر روش توصیفی- تحلیلی اتکا کرده ایم که برای این پژوهش علمی مناسب است و به ما این امکان را می دهد که حقایق را آشکار و توصیف و تحلیل و تفسیر کنیم. لذا در همین راستا، در بخش نظری، به مفهوم الزام گفتمانی و اصل همکاری و شروط آن پرداخته ایم و در بخش تطبیقی این نظریه بر روی آیاتی از سوره مبارکه انسان پیاده سازی کردیم. نتایجی که این پژوهش بدان دست یافت، این است که طی تحلیل آیات سوره مبارکه انسان مشخص گردید که این آیات معنای حرفی دارند که در امر، نهی، وابلاغ خبر بارز است و معنای گفتمانی نیز دارند که در نصیحت کردن، وعده و هشدار دادن، توبیخ و تشویق کردن و چالش کشیدن مخاطب نمایان است.
پژوهشهای زبان شناختی در زبان عربی
علی اسودی؛ سلمان آزمون علی آباد
چکیده
بررسیهای شناختی در حوزهی معنیشناسی در پژوهشهای زبانی جدید، یکی از زمینههای رایج در بررسی آثار ادبی و پی بردن به مفاهیم عمیق آنها است. در این میان نظریۀ طرحوارههای تصویری از یافتههای معنیشناسی شناختی است که اساس ادراک مفاهیم انتزاعی را در تجربههای حسی و ساختارمند در ذهن، می-داند. در پرتو این نظریه، آثار زبانی-ادبی ...
بیشتر
بررسیهای شناختی در حوزهی معنیشناسی در پژوهشهای زبانی جدید، یکی از زمینههای رایج در بررسی آثار ادبی و پی بردن به مفاهیم عمیق آنها است. در این میان نظریۀ طرحوارههای تصویری از یافتههای معنیشناسی شناختی است که اساس ادراک مفاهیم انتزاعی را در تجربههای حسی و ساختارمند در ذهن، می-داند. در پرتو این نظریه، آثار زبانی-ادبی فراتر از سطح معنای ظاهر بررسی می-شوند. در همین راستا، میتوان از این رویکرد برای شناخت معانی فراظاهری قرآن کریم که یک معجزۀ زبانی است، استفاده نمود. از همین رو مقالۀ حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی با رویکردی زبانشناختی به بررسی داستان موسی و خضر علیهما السلام در قرآن بر اساس نظریۀ طرحوارههای تصویری جانسون در سه سطح حجمی، قدرتی و حرکتی، برای پی بردن به معانی شناختی موجود در آیات، پرداخته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که طرحوارههای تصویری بین مفهومسازی و ادراک انسانی تناسب ایجاد کردهاند. از این میان طرحوارههای حجمی درای بیشترین بسامد هستند و نمود بیشتری در حسی شدن مفاهیم انتزاعی دارند. همچنین شناخت طرحوارهها سبب میشود که مفاهیم انتزاعی در ذهن در سطح ملموس و گسترده-تری، درک شوند. علاوه بر این هماهنگی طرحوارهها با تجربیاتی که در راستای آن طرح شدهاند، به نوبۀ خود دارای معنی میباشد.
زینب فیضی؛ حسین مهتدی؛ سید حیدر فرع شیرازی؛ حسین فقیه
چکیده
استعاره مفهومی در رویکرى معناشناسی شناختی در پی آن است تا مفاهیم انتزاعی را در قالب مفاهیمی ملموس بیان کند. قرآن کریم با سرشت استعاری خود با ابزار استعاره مفهومی مفاهیم بسیار پیچیده از امور غیبی مانند مفهوم انتزاعی حیات آخرت را با زبانی ساده و قابل شناخت به بشریت عرضه کردهاست. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی با مفهومسازی نامنگاشت ...
بیشتر
استعاره مفهومی در رویکرى معناشناسی شناختی در پی آن است تا مفاهیم انتزاعی را در قالب مفاهیمی ملموس بیان کند. قرآن کریم با سرشت استعاری خود با ابزار استعاره مفهومی مفاهیم بسیار پیچیده از امور غیبی مانند مفهوم انتزاعی حیات آخرت را با زبانی ساده و قابل شناخت به بشریت عرضه کردهاست. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی با مفهومسازی نامنگاشت «آخرت سفر است» در قرآن کریم براساس نظریه استعاره مفهومی لیکاف و جانسن به تبیین نگاشت تناظرهای نظاممند حوزه مبدأ بر حوزه مقصد در این استعاره مفهومی میپردازد. این نامنگاشت از الگوهای استعاری بسیار مناسب برای به تصویر کشیدن «آخرت» بهعنوان حوزه انتزاعی مقصد در ساختار ملموس «سفر» بهعنوان حوزه مبدأ میباشد. نگاشت حوزه مبدأ بر حوزه مقصد چارچوب اصلی پژوهش حاضر را تشکیل میدهد. نامنگاشت «آخرت سفر است» با نگاهی نظاممند و الگوبرداریهای خلاقانه مفهوم پیچیده و انتزاعی سرای وسیع و ناشناخته حیات اخروی را در ساختار مفهوم عینی و شناخته شده سفر قابل فهم و ملموس مینماید. مؤلفههای متناظر با ارکان سفر آخرت به چهار بخش تقسیم میشود. نگارندگان در این مقاله به شناسایی این تناظرهای مفهومی از حوزه مبدأ به مقصد و ترسیم نمودار نگاشت احکام قلمروی مبدأ بر مقصد میپردازند. وجود تناظرهای نظاممند میان دو حوزه «آخرت» و حوزه «سفر» علاوه براینکه تأییدی دیگر بر اعجاز قرآن کریم در بهرهمندی از نظام مفهومی کاملاً ساختارمند و منسجم است؛ باعث درک بهتر مفهوم ماورائی آخرت در تصویر مفاهیم آشنا و تجربی در مخاطبان قرآنی برای تلاش در جهت تهذیب نفوس و اصلاح امورشان در دنیا میباشد.
انسیه خزعلی؛ میترا اکبری
دوره 8، شماره 25 ، آبان 1395، ، صفحه 47-25
چکیده
نشانهشناسی، روشی تحلیلی از درون متن و با کمک عناصر موجود در آن، سعی دارد به مفهوم اصلی متن و لایههای معنایی آن دست پیدا کند. به همین علت نشانهشناسی ادعا میکند بیشتر از روشهای دیگر به معنی اصلی متن نزدیک است، و نقاط کلیدی آن را کشف میکند. فهم قرآن کریم به علت برخورداری از لایههای معنایی بیشمار، نیازمند تحلیل ...
بیشتر
نشانهشناسی، روشی تحلیلی از درون متن و با کمک عناصر موجود در آن، سعی دارد به مفهوم اصلی متن و لایههای معنایی آن دست پیدا کند. به همین علت نشانهشناسی ادعا میکند بیشتر از روشهای دیگر به معنی اصلی متن نزدیک است، و نقاط کلیدی آن را کشف میکند. فهم قرآن کریم به علت برخورداری از لایههای معنایی بیشمار، نیازمند تحلیل و تفسیر است. روش انجام کار در پژوهش حاضر به این صورت بوده است که ابتدا واژگان محوری مرتبط با مهمترین ویژگیهای منافقان مشخص شده سپس از نظر لغوی بررسی شده است. در ادامه این واژگان در ارتباط با واژگان همنشین خود برای تعیین ویژگیهای باطنی منافقان توجه شده است. روابط معنایی واژگان اصلی و فرعی و واژگان انتهایی و تحکمی آیات به خوبی نشانههای برجستة و منحصر به فرد نفاق را به نمایش میگذارد. در تحلیل نهایی نشانههای نفاق، با وجود بسامد فراوان واژگان دال بر نشانههای برونی، دلالتهای چندگانه این واژگان بر نشانههای درونی موجب تقویت ترسیم لایههای پنهان رفتار منافقان شده است. این امر محوریت نشانههای درونی را نبود صداقت و عمده جلوهها و نشانههای بیرونی آنها را همراهی متظاهرانه و فرصتطلبانه میداند.
مصطفی جوانرودی؛ لقمان رستم جو
دوره 4، شماره 9 ، آبان 1391، ، صفحه 19-37
چکیده
چکیده
پس از ظهور اسلام، ارتباط ایرانیان و عربها بیش از پیش گسترده شد؛ آنچنان که آشنایی با قرآن زمینه ساز تأثیرپذیری ایرانیان از زبان و علوم مختلف عربی گردید. علاقة بسیار به اسلام و زبان قرآن سبب شد تا ایرانیان در کنار تأثیرپذیری از علوم مختلف عربی، بتوانند تأثیراتی چشمگیر بر آنها بگذارند و خدماتی ارزنده از خود به یادگار بگذارند؛ ...
بیشتر
چکیده
پس از ظهور اسلام، ارتباط ایرانیان و عربها بیش از پیش گسترده شد؛ آنچنان که آشنایی با قرآن زمینه ساز تأثیرپذیری ایرانیان از زبان و علوم مختلف عربی گردید. علاقة بسیار به اسلام و زبان قرآن سبب شد تا ایرانیان در کنار تأثیرپذیری از علوم مختلف عربی، بتوانند تأثیراتی چشمگیر بر آنها بگذارند و خدماتی ارزنده از خود به یادگار بگذارند؛ از جملة این موارد، علم بدیع عربی است. از آنجا که این علم به آراستگی و زیبایی کلام تکیه دارد و ایرانیان نیز میل ذاتی به آراستگی و زیبایی دارند، شاعران و ادیبانی که تمایلی کمتر به قواعد پیچیدة صرف و نحو عربی داشتند، مجالی یافتند تا در علم بدیع که تداخل کمتری با صرف و نحو داشت، طبع آزمایی کنند و در این زمینه بر بدیع عربی اثرگذار باشند.
تألیفات عالمانی بزرگ همچون «رشید الدین وطواط» و «محمد بن عمر رادویانی» و ابداعات بدیعی شاعرانی؛ همچون «مطرزی گنجوی» و «امیر خسرو دهلوی» از مهمترین منابعی هستند که ادیبان عرب در علم بدیع از آنها بهره های بسیار برده و شواهدی از آنان در آثار بدیعی خود، به وفور منعکس نموده اند.
رضوان باغبانی؛ خلیل پروینی؛ محمد ابراهیم خلیفه شوشتری؛ عیسی متقی زاده
دوره 3، شماره 7 ، خرداد 1391، ، صفحه 46-64
چکیده
آغاز پیدایش بحث اعجاز به طور دقیق مشخص نیست؛ اما دیدگاههای دانشمندان قرن دوم و سوم هجری پیرامون مسائل ادبی قرآن کریم، منجر به افزایش گسترهی این بحث و تألیف کتابهای مستقلی دربارهی اعجاز در قرنهای بعد گردید. از جملهی این دانشمندان میتوان به ابوعبیده معمر بن مثنّی، یحیی بن زیاد فراء، جاحظ و ابن قتیبه اشاره کرد.
ابوعبیده ...
بیشتر
آغاز پیدایش بحث اعجاز به طور دقیق مشخص نیست؛ اما دیدگاههای دانشمندان قرن دوم و سوم هجری پیرامون مسائل ادبی قرآن کریم، منجر به افزایش گسترهی این بحث و تألیف کتابهای مستقلی دربارهی اعجاز در قرنهای بعد گردید. از جملهی این دانشمندان میتوان به ابوعبیده معمر بن مثنّی، یحیی بن زیاد فراء، جاحظ و ابن قتیبه اشاره کرد.
ابوعبیده با تألیف کتاب «مجاز القرآن» و فراء با تألیف کتاب «معانی القرآن» در قرن دوم هجری گامهای اولیه را در باب اعجاز قرآن کریم برداشتهاند. هر چند این دو دانشمند در تألیفات خود به طور مستقیم به مسألهی اعجاز اشارهای ننمودهاند، اما با ذکر مسائل بلاغی قرآن کریم زمینه را برای طرح و گسترش اندیشهی اعجاز ادبی قرآن کریم فراهم آوردهاند.
جاحظ برای نخستین بار در قرن سوم هجری به نظریهی نظم قرآن اشاره نموده است. وی همچنین به ردّ نظریهی صَرفَه که استادش نظّام بیان نموده، پرداخته است.
ابن قتیبه در قرن سوم هجری کتاب «تأویل مشکل القرآن» را در دفاع از قرآن کریم و اعجاز و بلاغت آن و در پاسخ به طاعنانِ به نظم و اسلوب قرآن کریم تألیف نمود. وی با گذر از مرحلهی اشارات و نظرات به مرحلهی تألیف مستقل پیرامون اعجاز قرآن کریم و بیان وجوه آن رسید.
این مقاله به دنبال آن است که سهم هر یک از این دانشمندان را در زمینهی دانش اعجاز ادبی قرآن کریم و سیر تطوّر آن روشن نماید.
محمد شفیع صفاری
دوره 2، شماره 4 ، شهریور 1390
چکیده
ادبیات تعلیمی و غنایی ما، بویژه در بخش عرفانی، از سرچشمه¬ی فیّاض انوار تجلّی حق و سخنان پیام¬آور راستین که: «و مایَنطِقُ عَنِ¬الهَوی» بهره¬ها گرفته است؛ چنانکه مطالعه¬ی آن آثار، پس از گذشت قرن¬ها، تاریکی را از دل¬ها می¬زداید و به انوار حق منوّر می¬گرداند؛ از این رو، آثار سنایی، عطّار، مولوی، سعدی، حافظ و ... که از این آب حیات برخوردار ...
بیشتر
ادبیات تعلیمی و غنایی ما، بویژه در بخش عرفانی، از سرچشمه¬ی فیّاض انوار تجلّی حق و سخنان پیام¬آور راستین که: «و مایَنطِقُ عَنِ¬الهَوی» بهره¬ها گرفته است؛ چنانکه مطالعه¬ی آن آثار، پس از گذشت قرن¬ها، تاریکی را از دل¬ها می¬زداید و به انوار حق منوّر می¬گرداند؛ از این رو، آثار سنایی، عطّار، مولوی، سعدی، حافظ و ... که از این آب حیات برخوردار شده-اند، زندگی جاوید یافته¬اند.
سنایی، پدر شعر عرفانی فارسی، یکی از این بزرگان آسمان ادب ایران می باشد. او در قصیده ای، مهارت و هنرمندی خود را در بکارگیری قرآن کریم و احادیث نشان داده است. موضوعی که نگارنده در این گفتار قصد بررسی و تحلیل دقیق تر آن را دارد.
سنایی غزنوی، در این قصیده¬ی جذّاب و دلنشین، از روی تفنّن و هنرنمایی و به شیوه¬ی التزام، تمام بیت¬ها را با زیور آیات و احادیث زینت بخشیده است؛ بویژه اینکه این زیورهای نورانی را، علاوه بر مصراع نخست بیت¬ها، در مصراع دوم در جایگاه قافیه به طریق اقتباس، تلمیح، ترجمه، حلّ، عقد، درج و تضمین به کار برده است. لازم به یادآوری است سنایی از شعر و ادب عرب اطلاع و آگاهی های فراوانی داشته است. چیزی که در لابه لای آثار او به خوبی مشهود است.
انسیه خزعلی
دوره 2، شماره 3 ، خرداد 1390، ، صفحه 131-149
چکیده
از مسائل مورد اختلاف در میان ادباء، روشنفکران ومورخان معاصر عرب چگونگی فرهنگ و تمدن عرب قبل از اسلام و از جمله موضوعات آن مسأله «بیسوادی» و گستره آن در عصر جاهلی است.تمسّک به روایات تاریخی که برخی متناقض با یکدیگر و در برخی دیگر شک و تردید رواست وصول به حقیقت را مشکل مینماید همچنانکه استدلال به شعر و ادب جاهلی با وجود نسبت جعل ...
بیشتر
از مسائل مورد اختلاف در میان ادباء، روشنفکران ومورخان معاصر عرب چگونگی فرهنگ و تمدن عرب قبل از اسلام و از جمله موضوعات آن مسأله «بیسوادی» و گستره آن در عصر جاهلی است.تمسّک به روایات تاریخی که برخی متناقض با یکدیگر و در برخی دیگر شک و تردید رواست وصول به حقیقت را مشکل مینماید همچنانکه استدلال به شعر و ادب جاهلی با وجود نسبت جعل به بسیاری از آنها و عدم انعکاس برخی از واقعیتهای جامعه در آن از قضاوت صحیح و منطقی جلوگیری می کند تنها سند معتبری که شبههای در صحت و سلامت آن وجود ندارد و به عنوان مأخذی معاصر با عصر مذکور می تواند مورد استناد قرار گیرد قرآن کریم است که نه تنها در این موضوع که در بسیاری از موضوعات مشابه مطرح در مورد عصر جاهلی می تواند قول فصل و حکم نهایی را ارائه نماید و این پژوهش درصدد استخراج این قول بااستفاده از شان نزولها ، قرائن و تفاسیر بوده ودر این راستا به نقد آراء معاصران می پردازد . شیوه بحث توصیفی – تحلیلی بوده و از اسناد گوناگون تاریخی و ادبی بهره برده است .